خوشبختی آباد می روید یا هزار جریب؟
در سرزمینی با اقلیم خشک و بیابانی مثل ایران، باغ ها اهمیت تاریخی زیادی پیدا می کنند. باغ هایی که مطلوب شاهان بوده و یا آنها را بنا کرده اند و یا آباد. گاهی هم البته این باغ ها در طول زمان دستخوش تغییراتی شده اند و از بین رفته اند.
باغ های تاریخی هرچه که باشند، نمادی از طبیعت ملوکانه و معماری خاص یک دوره است.اصفهان یکی از شهرهایی است که با داشتن باغ های تاریخی فراوان می تواند گوشه هایی از تاریخ خود را به نمایش بگذارد.
باغ هزار جریب
باغ هزار جریب باغی بود که در جنوب اصفهان در دامنه کوه صفه در انتهای خیابان چهارباغ قرار داشت. نام‌گذاری این باغ به دلیل وسعت زیاد آن و مساحت هزار در هزار ذرعی آن بود. در دوره شاه عباس صفوی چهارباغ از یک طرف به عمارت جهان‌نما و از سوی دیگر در جنوب شهر به باغ هزار جریب منتهی می گردیده است. کاخ فرح آباد نیز در این مجموعه قرار داشت. از این باغ اکنون اثری نیست و به دست ظل‌السلطان در دوره قاجار به همراه دیگر باغ‌های چهارباغ اصفهان از بین رفته است.
توصیف شاردن فرانسوی از این باغ به این نحو است:
این باغ دوازده طبقه مسطح دارد که دوازده خیابان عرضی از آن به موازات باغ عبور می کنند و سه خیابان طولی هم دارد که از زیر سقف های آجری عبور کرده از سوی دیگر باغ سردر می آورند. در فاصل بین هر طبقه که آبشاری ملایم وجود دارد در پایین آن حوض‌هایی ساخته اند که به اشکال مختلف هندسی از جمله دایره و مستطیل و هشت ضلعی می باشد. در دو طرف هر حوض عمارت های آجری ساخته اند و در طبقه ششم کلاه فرنگی بزرگی ساخته شده در سه طبقه که مساحت قابل توجهی داشته است. یک عمارت در ابتدا و عمارتی در انتهای باغ ساخته بودند که از هر حیث شبیه به هم بوده اند.
خیابان میانی که در راستای چهار باغ بوده است همانند چهارباغ و در جهت هماهنگی با آن بوده به گونه ای که در دو طرف آن درختان چنار کاشته شده و در وسط آن نهر آب جاری بوده است . در چهار طرف بارو های باغ نیز کبوتر خانه ساخته بودند تا هم از کود کبوتر ها جهت صیفی جات استفاده کنند و هم از لحاظ ساختمان برج به با از نمای بیرون عظمت و جلال دهند. فواره های متعدد باغ نیز که در تمام باغ پراکنده اند تعدادشان به پانصد فواره می رسد از در جای خود بسیار زیبا و دلنواز هستند.
انگورستان ملک
انگورستان ملک یک باغ انگور و عمارت تاریخی در اصفهان است. پیشینه این باغ به زمان نادرشاه افشار باز می‌گردد. در زمان ناصرالدین شاه قاجار این باغ در اختیار مسئول امورمالی حکومت اصفهان درآمد و در آینده فرزند این شخص به نام حاج محمدابراهیم خان به ملک التجار معروف بود بنای انگورستان را راه اندازی کرد و به برگزاری مراسم سوگواری و تعزیه ویژگی داد.
معمار سازنده این بنا استاد حسین چی است و تاریخ وقف نامه آن سال 1341 هجری قمری است. در درازای زمان قسمت‌های گوناگونی از این انگورستان ویران شد و بخش‌هایی از آن در سال 1333 هجری خورشیدی در تعریض خیابان ملک از میان رفت. مجموعه فضاهای حیاط سرپوشیده، سفره خانه، اتاق آرامگاه و دیگر اتاق‌های اطراف حیاط دارای تزئینات فراوان گچبری، آینه کاری و کاشیکاری هستند.
ستون‌هایی که در میان فضای سفره خانه و حیاط هستند دارای روکش‌های چوبی هستند ولی پایه و سرستون‌ها دارای تزئینات می‌باشند. در زیر فضای سفره خانه زیرزمینی هست که نورگیرهای مشبک نور آن را از حیاط جنوبی برآورده می‌کنند. در گوشه جنوب شرقی بنا حمامی واقع شده‌است که سقف گنبدی بسیار زیبائی دارد و سکوهائی در اطراف آن تعبیه شده‌اند. ازاره جبهه شمالی و شرقی این خانه دارای نقوش حجاری هستند. انگورستان ملک از بناهای بسیار زیبای دوران قاجاریه‌است که هم اکنون در دست سازمان اوقاف است و به برگزاری مسابقات قرائت قرآن و تعزیه و سوگواری اختصاص دارد.
باغ خوشبختی‌آباد
باغ خوشبختی‌آباد باغی گسترده در اصفهان زمان صفویان بوده که چشم‌انداز بر بستر زاینده‌رود داشته‌است. شاه صفوی و میهمانان او مراسم آتشبازی و چراغانی و قایقرانی بر روی بستر رودخانه بویژه قسمتی که میان پل سعادت‌آباد و پل خواجو قرار داشته‌است را از تالار عمارت آیینه‌خانه تماشا می‌کرده‌اند.
جهانگردان بیگانه دورهء شاه سلیمان صفوی مانند «سانسون» و «انگلبرت کمپفر» در سفرنامه‌های خود از میهمانی‌های باشکوه و مراسم جشن و شرفیابی سفرای بیگانه به تفضیل سخن گفته‌اند.
چهارباغ عباسی
چهارباغ عباسی یکی از خیابان‌های تاریخی شهر اصفهان است که بین دروازه دولت و سی و سه پل قرار دارد. دو بخش چهارباغ عباسی و چهارباغ بالا در عصر شاه عباس یکم طراحی شده و تاریخ تقریبی ساخت آن به سال 1000 هجری قمری (1591 میلادی) برمی‌گردد. چهارباغ پایین در دوره رضا شاه پهلوی و با همان طرح به چهارباغ دوره صفوی افزوده گردید.
در گذشته یک جوی آب از میان این خیابان تا زاینده رود جاری بوده که درمحل تقاطع‌ها به حوض‌هایی می‌ریخته‌است. در خیابان مسیری خاص برای افراد سواره تعیین شده بوده و در اطراف آن باغ‌هایی بوده که میان امرا برای ساخت عمارت تقسیم شده بوده اما عموم مردم نیز می‌توانستند از آنها استفاده کنند. پل الله وردی خان یا سی و سه پل، خیابان چهارباغ را به دو قسمت (خیابان چهارباغ بالا و پایین) تقسیم می‌کرده و راه ارتباط چهار باغ بالا و پایین بوده‌است.
در اطراف این خیابان چهار باغ سلطنتی بزرگ قرار داشته‌است. این چهار باغ بزرگ به جز باغ هشت بهشت امروزه از بین رفته‌اند. یکی از آثار تاریخی که ظل السلطان حاکم قجری اصفهان قصد تخریب آن را داشت درختان چهارباغ بوده است.
باغ قوشخانه
مناره باقوشخانه در شمال غربی محله جویباره اصفهان در کنار باغ قوشخانه قرار دارد. کارشناسان با توجه به تزئینات و شیوهء معماری زمان بنیاد آن را سدهء هشتم هجری و یادگار دورهء ایلخانی می‌دانند.
این مناره یکی از دو مناره‌ای بوده که در دو سوی مسجدی به نام مسجد بابا سوخته یا مصلی قرار داشته که جفت آن از میان رفته‌است. دلیل معروفیت این مناره به باغ قوشخانه مجاورت آن با باغ سلطنتی است که در آن پرندگان شکاری پادشاهان نگهداری می‌شده. اکنون این مناره در نزدیکی دروازه کهن طوقچی جای گرفته و به همین شوند آن را به نام‌های باقوشخانه و طوقچی نیز می‌خوانند و زمانی به شوند همسایگی با آرامگاه علی بن سهل، منار علی بن سهل نیز خوانده می‌شد.
این سازه سی و هشت متر ارتفاع دارد و پلکان آن معمولی است. تزیینات آن پنج بار تکرار مارپیچ واژهء الله‌اکبر به خط کوفی بنایی فیروزه‌ای بر زمینه آجری همراه با نقشهای اسلیمی ختایی تزئین شده‌است و از حیث تزئینات و ویژگی‌های هندسی اثری کم نظیر به شمار می‌رود.
منار باقوشخانه به‌جای‌مانده یکی از دو منار کناره‌های مسجد مصلی است که اکنون نشانه‌ای از آن نیست. این منار حدود 38 متر بلندی دارد. تزیین آن به خط بنایی فیروزه‌ای بر زمینه آجری به گونه مارپیچ از تکرار الله اکبر درست شده‌است. کتیبه منار شکل گردنبند است که با خط ثلث سفید معرق بر زمینه گل و برگ آجری تزیین شده و بخش‌های زیادی از آن ریخته‌است. با توجه به تزیین‌ها و گونه معماری زمان ساخت آن را مربوط به دوران مغول‌ها می‌دانند.
فراوری: الهام مرادی
بخش گردشگری تبیان
برگرفته از: برترین ها، اصفهان امروز، شهرداری اصفهان
