تبیان، دستیار زندگی
به قصد راهنمایی در عرصه معماری و شهرسازی پیش آمده ایم . بنا داریم با معرفی کتب ارزشمند و تثبیت شده سالیان متمادی و حال حاضر ، گشایشی فکری در جوامع علمی و مخاطبان علاقه مند در این راه ایجاد کنیم.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : علی طهرانچی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

کتاب " سبک شناسی معماری ایرانی "

شهر کتاب ، شهر روشنی (6)


به قصد راهنمایی در عرصه معماری و شهرسازی پیش آمده ایم . بنا داریم با معرفی کتب ارزشمند و تثبیت شده سالیان متمادی و حال حاضر ، گشایشی فکری در جوامع علمی و مخاطبان علاقه مند در این راه ایجاد کنیم. به امید موفقیت در معرفی و ایجاد فرهنگ تشریح و تشویق هر اثر علمی میکوشیم تا بتوانیم خدمتی در حد بزاعت ناچیزمان انجام داده باشیم.

سبک شناسی معماری ایرانی

در این مسیر ششمین چراغ را با کتاب " سبک شناسی معماری ایرانی " تالیف : دکتر محمد کریم پیرنیا و تدوین دکتر غلامحسین معماریان از انتشارات سروش دانش چاپ پنجم سال 1386 می افروزیم .این کتاب شامل 371 صفحه که در 5000 نسخه و به قیمت 55000 ریال به چاپ رسیده است.

ساختار این کتاب پیشگفتار را مدخلی برای بیان اصول معماری ایرانی معرفی میکند . دیباچه را می سازد تا به بخش اول اصول معماری ایرانی بپردازد. در ادامه بخش دوم بحث خود را به شیوه پارسی اختصاص می دهد بخش سوم شیوه پارتی را مفصلی برای ورود به بخش چهارم و شیوه خراسانی قرار می دهد.در بخش پنجم شیوه رازی ، بخش ششم شیوه آذری ، و بخش هفتم به شکوه و عظمت شیوه اصفهانی می رسد.پایان بندی این مسیر را با واژه شناسی و فهرست منابع رقم می خورد.

کتاب " سبک شناسی معماری ایرانی " تالیف : دکتر محمد کریم پیرنیا و تدوین دکتر غلامحسین معماریان را انتشارات سروش دانش در سال 1386 برای پنجمین بار منتشر کرده است

پیشگفتار

تاریخ چند هزار ساله معماری ایران ، آنگونه که شایسته است مورد مطالعه و بررسی کافی قرار نگرفته است و در پی آن معرفی آن نیز دچار سرنوشتی مشابه شده است.هرچند که افراد زیادی زندگی خود را وقف شناخت این معماری نموده اند ، اما متاسفانه نتایج تحقیقاتشان بصورت مدون در اختیار دیگران قرار نگرفته است.بنظر می رسد این گروه را بیشتر باستانشناسان و متخصصین وابسته تشکیل دهند تا معماران . کافی است به دانشکده های معماری مراجعه شود و اساتیدی که به این کار مشغولند شمارش شوند. نتیجه کار مشخص است و این شاید درصدی بسیار ناچیز را در برگیرد.

ایران سرزمینی است که ارمغانهای متعددی به جهان معماری عرضه داشته است ، و باز متاسفانه خود دقیقا نمی دانیم آنها چه هستند ، اگر استاد بزرگ معماری ایتالیا ، پروفسور "سن پائولزی "بناهای سلطانیه و سانتاماریادل فیوره فلورانس را مقایسه نمی کرد ، کدام ایرانی از تاثیر ساختمانی گنبد مقبره الجایتو بر گنبد کلیسای سانتا ماریا دلفیوره فلورانس با خبر بود ؟ اگر در ایران درسی بنام معماری جهان تدریس می شود ، آیا به جایگاه معماری ایران در معماری جهان اشاره می شود ؟ آیا به ارمغانهای متعددی که این معماری به جهان ارایه داده است اشاره می شود ؟ تمامی اینها به ما می گوید که باید توجه بیشتری به تحقیق ، مطالعه و معرفی این معماری شود.

استاد پیرنیا از نادر افرادی است که در چهل سال گذشته ، سعی در شناخت و شناساندن این معماری نمود . اگرچه ایشان با توجه به تسلطشان بر بیشتر جوانب معماری ایرانی به بحث های گوناگونی پرداختند اما شاید بتوان یکی از مهم ترین آنها را شیوه شناسی و یا سبک شناسی معماری ایرانی دانست.

شیوه شناسی و یا سبک شناسی استاد پیرنیا ، دارای ویژگیهای متعددی است.شاید بارزترین ویژگی سبک شناسی استاد در تشخیص آنها با توجه به تفاوتهای کیفی و کالبدی اندامهای معماری و با توجه به محل رواج آنها است.نمود این ویژگی در نام گذاری ایرانی سبکها دیده می شود.مستشرقین و برخی از محققین ایرانی سبکها را با نامهای بیگانه معرفی می کنند. نامیدن سبکها با نامهایی چون عرب ، غزنوی ، سلجوقی ، مغول ، تیموری و... برای کشور و مردمی که خود تولید کننده سبکها بوده اند دردآور است.در سرزمین ایران هنر معماریی شکل می گیرد ، هنرمند ایرانی آن را به اوج خود می رساند و در نهایت قبایل و اقوامی که خود در بیابانگردی به سر می بردند و برخی از آنها این ملت را قتل عام کردند و از سرآنها مناره ساختند ، نام خود را بر آن هنر به یدک می کشند شاید اگر آن اقوام چنین نامگذاری را می دیدند خود به شگفت می آمدند اما در عصر ما یکبار دیگر نام آنها زنده شد و اگر همین روش ادامه یابد برای آیندگان نیز زنده خواهد ماند.

اشراف فراوان نسبت به معماری ایران از دیگر ویژگی های استاد پیرنیا بود که نمود آن در بحث های سبک شناسی بخوبی دیده می شود . پرداختن به ریشه های معماری ، سیر تحول آن و تغییراتی که در زمانها و مکانهای مختلف پیدا کرده بود به همراه مقایسه طرحهای مختلف با هم و ... نشانهایی از این اشراف می باشد.

شیوه شناسی و یا سبک شناسی استاد پیرنیا ، دارای ویژگیهای متعددی است.شاید بارزترین ویژگی سبک شناسی استاد در تشخیص آنها با توجه به تفاوتهای کیفی و کالبدی اندامهای معماری و با توجه به محل رواج آنها است.نمود این ویژگی در نام گذاری ایرانی سبکها دیده می شود

افزون بر نامیدن سبکها به نامهایی چون پارسی ، پارتی ، خراسانی ، رازی و...استاد صدها واژه فارسی را به خوانندگان معرفی می کند. هرچند که در نگاه نخست کاربرد این واژه ها تا حدی فهم متن را سخت تر می کند اما با آشنا شدن به زبان معماری استاد ، این واژه ها در ذهن خواننده باقی می ماند و پس از مدتی او پی خواهد بردکه کاربرد یک واژه ایرانی چگونه او را به پارسی خواندن مانوس نموده و بتدریج او را تشویق به کاربرد کمتر واژه های بیگانه می کند.

نوشته ای که پیش رو دارید ، بخشی از نتایج بحثهای شیوه شناسی یا سبک شناسی استاد پیرنیا است که در حدود سه دهه مطرح شده است.برای تدوین این کتاب حدود پنج سال زمان صرف و از همکاری حدود صدنفر بهره گرفته شد.

علی طهرانچی

کارشناس ارشد شهرسازی

بخش محیط خانه تبیان


مطالب مرتبط:

بوطیقای معماری

زیبایی شناسی در معماری