پیرمردی که جوز می کاشت
داستانی از سیاست نامه ( سیر الملوک ) خواجه نظام الملک طوسی و دیدگاه رهبر انقلاب درباره این کتاب .
درفصل سی و ششم کتاب سیاست نامه خواجه نظام الملک طوسی - وزیر مقتدر سلجوقیان - که به کوشش دکتر جعفر شعاع تصحیح گردیده ، داستان انوشیروان و پیرمردی که جوز می کاشت آمده است. این داستان به جهت آشنایی با سبک و سیاق نوشتاری خواجه نظام المللک درسیاستنامه در آن دوران قابل توجه است :
رسم تخمه ساسانیان چنان بوده است که هرکه پیش ایشان سخنی گفتی و یا هنری نمودی که ایشان را خوش آمدی، زفان ایشان برفتی که " زه ". چون بر زفان پادشاه برفتی که " زه "، در وقت خزینه دار هزار دینار بدان کس دادندی و ملوک اکاسره در عدل و همت و مروت زیادت از دیگر پادشان بودند، خاصه انوشروان عادل.
روزی نوشروان برنشسته بود، با خاصیگان به شکار می رفت برکنار دیهی گذرکرد. پیری را دید نود ساله ، جوز در زمین می نشاند. نوشروان را عجب آمد از بهرآنکه ده سال و بیست سال بباید این درخت کشته برسد، گفت :"ای پیر ،جوز میکاری ؟!" گفت :"آری ، خدایگان" گفت : " چندان زنده باشی از برش بخوری ؟" گفت : "کشتند و خوردیم ، کاریم و خورند " نوشروان را خوش آمد، گفت : " زه !!!"در وقت خزینه دار هزاردینار بدین پیر داد. پیرگفت : " ای خدایگان ،هیچ کس بر این درخت ، زودتر از بنده نخورد !" گفت : " چگونه ؟" پیر گفت : " اگر من جوز نکشتمی و خدایگان اینجا گذر نکردی و از بنده چنانکه پرسید نپرسیدی و بنده آن جواب ندادی ،من این هزار درم کجا یافتمی ؟" نوشروان گفت : " زها زه !!"خزینه دار دو هزار دینار دیگر بدو داد از بهر آنکه دوبار زه بر زفان او برفت.
معنی کلمات
تخمه ساسانیان : نسل و خاندان ساسانی
زفان : زبان
زه : آفرین
جوز : گردو
زهازه : دوچندان آفرین
دیدگاه رهبر انقلاب درباره کتاب سیاستنامه نطامالملک
پیر گفت : اگر من جوز نکشتمی و خدایگان اینجا گذر نکردی و از بنده چنانکه پرسید نپرسیدی و بنده آن جواب ندادی ،من این هزار درم کجا یافتمی ؟
سایت دفتر مقام معظم رهبری ضمن درج بیانات ایشان در دیدار با مدیران صدا و سیما نقل قولی از ایشان درباره کتاب سیاستنامه خواجهنظامالملک را آورده است:
«یک تذکر مهم، وقتگذارى مدیران و نپرداختن به کارهاى دیگر است. من خواهش مىکنم مدیران صدا و سیما همان کارى را که الان در صدا و سیما دارند، مهمترین کار بدانند و بهکار دیگرى نپردازند؛ این مهمترین کار شماست. پرداختن بهکار دیگر، شما را از هر دو کار باز مىدارد. من یک وقت زمان ریاستجمهورى، در شوراى عالى انقلاب فرهنگى جملهیى را از کتاب «سیاستنامه»ى خواجه نظامالملک نقل کردم. این کتاب، یکى از متون بسیار زیبا و فاخرِ ادبى ماست. با اینکه هفتصد، هشتصد سال از آن زمان مىگذرد - دورهى سلطان سنجر یا ملکشاه - درعینحال انصافاً مطالبش همچنان تازه است و انسان وقتى آن را مىخواند، لذت مىبرد. بههرحال، یکى از توصیههایى که به شاهِ زمان خودش مىکند، این است: زنهار! مردى را دو کار مفرمایى؛ مردى و کارى. راست مىگوید؛ یک مرد، یک کار.»
منابع:
کتاب سیاست نامه خواجه نظام الملک طوسی
سایت دفتر مقام معظم رهبری