باورهایی که رسانه ها برای ما میسازند
بشر همواره به دنبال خبر است. خبر ها را کسب می کند؛ سپس بر اساس آن ها قضاوت می کند و تصمیم می گیرد... حال سوال این جاست که در عصر رسانه و ارتباطات، افراد چه میزان از این اخبار و اطلاعات را از طریق ارتباطات واقعی و چه میزان از آن را از طریق رسانه ها به دست می آورند؟!
در گذشته، انتقال اخبار به مناطق دور دست، بسیار دشوار بود. قاصدان خبر، معمولا با استفاده از اسب و شتر و پس از عبور از موانع بسیار، پیام ها را به مقصد می رساندند و این در حالی بود که چنین پیام هایی اغلب ناقص به مقصد می رسید. گاهی هم قاصد خبر در هنگام عبور از موانع، جان خود را از دست می داد و پیام مورد نظر اصلا به مقصد نمی رسید!
هم چنین باید به این نکته اشاره کرد که چارپایان و قاصدان خبر، تنها در اختیار حاکمان بودند و در چنین شرایطی، آگاهی عامه مردم در مورد مسائل مختلف، بسیار ناچیز بوده و از طریق ارتباطات شفاهی، سینه به سینه منتقل می شد. در بسیاری از موارد، مردم از زندگی در کشور های همسایه خود و یا مناطق دورتر هیچ گونه اطلاعاتی نداشتند. در چنین شرایطی افراد، بسیاری از اطلاعات خود را از طریق شایعات کسب می کردند و حقایق بسیاری بر آن ها پوشیده بود.
این در حالی است که در جهان امروز، اهمیت و جایگاه رسانه ها، بر هیچ كس پوشیده نیست. امروزه زندگی بشر كاملا به رسانه ها وابسته شده است و بسیاری از مردم به وسیله رسانه ها به زندگی خود معنی می دهند. برای فهمیدن اهمیت رسانه در جهان امروز، کافی است که یک روز از زندگی خود را بدون استفاده از ابزار های رسانه ای تصور کنید. تجربه چنین شرایطی بدون شک برایتان دشوار خواهد بود.
افراد بیشتر اخبار و آگاهی های خود را از طریق رسانه ها به دست می آورند. به طوری که حتی می توان ادعا کرد که در جهان کنونی تنها خاطرات و تجربیات شخصی افراد، متعلق به خودشان است و سایر اطلاعات را شخصا به دست نیاورده اند و از رسانه ها کسب می کنند
بر خلاف گذشته، امروزه و در عصر اطلاعات، افراد بیشتر اخبار و آگاهی های خود را از طریق رسانه ها به دست می آورند. به طوری که حتی می توان ادعا کرد که در جهان کنونی تنها خاطرات و تجربیات شخصی افراد، متعلق به خودشان است و سایر اطلاعات را که شخصا به دست نیاورده اند، از رسانه ها کسب می کنند. چنین اطلاعاتی دست دوم هستند و با واسطه به افراد می رسند. در نتیجه می توان گفت که امروزه ما در یک جهان رسانه ای شده، به سر می بریم.
جهان رسانه ای شده و واقعیت
آیا جهان رسانه ای شده، همان جهان واقعی است؟ به عبارت دیگر، در جهان رسانه ای شده چه میزان از واقعیت حضور دارد؟!
در پاسخ به این سوال باید گفت که جهان رسانه ای شده در بسیاری از مواقع ممکن است جهان واقعی نباشد! چرا که جهان رسانه ای شده، جهانی است که در آن اطلاعات را از رسانه ها دریافت می کنیم و اطلاعاتی که رسانه ها در اختیار ما می گذارند، با قضاوت همراه شده اند. برای مثال شناختی که ما از افراد در سایر فرهنگ ها داریم، اغلب اوقات حاصل اطلاعات رسانه ای شده است. هر چند ممکن است برخی از ما، خود با یک فرد آمریکایی ملاقات کرده باشیم؛ اما در غیر این صورت، هر تصوری که ما از یک فرد آمریکایی خواهیم داشت، محصول ارتباطات رسانه ای خواهد بود. ارتباطی که همان طور که بیان شد، در آن قضاوت هایی صورت گرفته است. در واقع آن چه ما از یک فرد آمریکایی در ذهن داریم، بیش از هر چیز از کلیشه ها به دست آمده است.
جهان رسانه ای شده، سرشار از کلیشه های گوناگون است. کلیشه یا stereotype" "، عبارت است از هر گونه تصوری که آن را بر اساس تجربه شخصی به دست نیاورده ایم. کلیشه ها خاستگاه فرهنگی دارند و در بسیاری از موارد نیز در پس شکل گیری کلیشه ها، انگیزه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی قرار دارد.
از کلیشه "خود و دیگری" می توان به عنوان یکی از رایج ترین کلیشه ها نام برد. اغلب رسانه های جهان متناسب با اهداف و انگیزه های خود از این کلیشه یا همان کلیشه ""other سازی استفاده می کنند. کلیشه هایی که سعی در القای باور "من خوبم، تو بدی" دارند. برای مثال می توان به کلیشه هایی که در رابطه با ایرانیان و مسلمانان، در رسانه های غربی وجود دارد، اشاره کرد. کلیشه هایی که در اغلب آن ها مسلمان و عرب، هویت یکسان پیدا کرده و این طور به نظر می رسد که همه مسلمانان به نحوی عرب هستند و یا همه عرب ها مسلمانند. هم چنین در این کلیشه ها همه اعراب و مسلمانان، بدون استثنا، آدم های بد و تروریست معرفی می شوند!
در جهان رسانه ای شده، ما اغلب اطلاعاتمان را از کلیشه ها به دست می آوریم. کلیشه هایی که واقعیت را دست کاری کرده و با تفسیر های شخصی همراه شده اند. در حال حاضر، بر خلاف گذشته، ما با استفاده از رسانه ها، حتی می توانیم از ساکنان جزایر دور افتاده نیز اطلاعاتی را به دست آوریم. اما اینکه این اطلاعات چه قدر با واقعیت زندگی آن ها، مطابقت داشته باشد، مشخص نیست. در حقیقت در دورانی که اطلاعات ما از جهان پیرامون مان، به واسطه رسانه ها، بسیار بیشتر از گذشته است، واقعیت بسیاری از آن چه را که گمان می کنیم، می دانیم، نمی دانیم!!!
زهرا مجدی زاده
بخش ارتباطات تبیان
مطالب مرتبط:
