تبیان، دستیار زندگی
آشنایی با مراقبت های لازم از بستر بعد از خاک دهی، آشنایی با تهویه و آبیاری مناسب هنگام پرورش، آشنایی با زمان مناسب و نحوه برداشت محصول و آشنایی با تهویه و آبیاری هنگام برداشت محصول می باشد....
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه هفتم

اهداف جلسه:

آشنایی با مراقبت های لازم از بستر بعد از خاک دهی

آشنایی با تهویه و آبیاری مناسب هنگام پرورش

آشنایی با زمان مناسب و نحوه برداشت محصول

 آشنایی با تهویه و آبیاری هنگام برداشت محصول

وسایل مورد نیاز:

سالن مجهز و کمپوست های آماده و چیده شده

خاک پوششی

آبپاش

مقدمه

تا این جلسه با مراحل مختلف پرورش قارچ خوراکی از جمله مراحل کاشت و داشت به صورت کامل آشنا شدید و می بایست تا اینجای کار تا مرحله اضافه کردن خاک پوششی پیش رفته باشید. با توجه به مطالعات زیاد و تجربه های گوناگونی که در امر پرورش قارچ خوراکی تاکنون داشتید می توانید به راحتی مراحل بعد از اضافه کردن خاک پوششی، تهویه و آبیاری محصول و برداشت به موقع قارچ هایتان را با موفقیت انجام دهید.

7-1 مراقبت های لازم از بستر بعد از خاک دهی

پس از عملیات خاک دهی باید شرایط را برای رشد میسلیوم های قارچ فراهم شود و این شرایط عبارتند از:

- تأمین رطوبت داخل سالن پرورش تا حدود 100 %

- تهویه هوای سالن از وجود گاز co2

- تنظیم درجه حرارت سالن بین 23 الی 25 درجه سانتی گراد

بعد از این مرحله که حدود دو هفته به طول می انجامد میسلیوم ها سطح خاک پوششی را می پوشاند و باید شرایط را طوری تغییر داد که قارچ از مرحله رویشی وارد مرحله زایشی (تولید اندام های باردهی) شود.

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه هفتم
رشد میسلیوم

7-2 تهویه با هوای آزاد

با گذشت حدود دو هفته بعد از اضافه کردن خاک پوششی و تشکیل میسلیوم ها بر سطح خاک پوششی، در این مرحله با تغییر ناگهانی در شرایط سالن پرورش، گره ها بر روی میسلیوم قارچ بوجود می آید. برای این منظور باید عمل تهویه با هوای آزاد صورت گیرد و ظرف 2 روز درجه حرارت سالن پرورش را به 16 الی 18 درجه برسانید. تهویه اتاق كشت قارچ یكی از مهم ترین عواملی است كه كیفیت و میزان محصول قارچ را تضمین می كند. میزان تهویه سالن 1 تا 3 بار كل هوای سالن در هر ساعت است كه بسته به میزان باردهی سالن قارچ مشخص می گردد. دقت داشته باشید در فصول سرد تهویه در میان روز و به تعداد دفعات كم تری انجام شود تا دمای سالن قارچ افت زیادی پیدا نكند. از طرفی افزایش دما باعث بلند شدن بیش از اندازه ساقه های قارچ می شود و همچنین به دلیل بالا بودن شدت تنفس قارچ،Co2 بیشتری در محیط تولید و انباشته می شود.

اولین نشانه های تشکیل اندام باردهی با تشکیل میسلیوم های ضخیم شروع می شود. پس از این مرحله اندام های باردهی شبیه ته سنجاق ظاهر می شود و این مرحله معمولاً 25 روز بعد از بذر پاشی اتفاق می افتد و در شرایط خنک این مدت در 35روز ظاهر می شود. دقت داشته باشید در طول این مدت رنگ کمپوست باید قهوه ای روشن باشد و بوی قارچ از آن استشمام شود در غیر این صورت باید کمپوست از نظر آلودگی دقیقاً مورد بررسی قرار گیرد.

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه هفتم
تهویه سالن پرورش قارچ

مرحله دکمه ای، مرحله استراحتی است و قارچ ممکن است در این مرحله برای مدت 4 الی 6 روز یا بیشتر هیچ گونه رشدی نداشته باشد. پس از آن رشد سریع کلاهک آغاز می شود چنانچه به هر علتی تهویه زودتر از موعد مقرر صورت گیرد و یا اینکه سطح خاک پوششی بیش از حد خشک باشد اندام های باردهی معمولاً در حد فاصل خاک و کمپوست تشکیل می شوند. در هنگام هوادهی سالن، اگر هوای کافی وارد سالن شود میزان گازکربنیک موجود در سالن کاهش می یابد در نتیجه تمامی اندام های باردهی قارچ به طور یکنواخت رشد کرده و میزان محصول افزایش می یابد لذا زمان بیشتری برای برداشت چین اول لازم است و برعکس اگر هوادهی زودتر از موقع مناسب و یا به صورت ناقص انجام شود رشد به صورت یکنواخت نبوده و اندام های باردهی در مراحل رشدی مختلف روی سطح بستر مشاهده می شود. برای بدست آوردن حداکثر محصول عمل تهویه باید در تمامی سالن به صورت یکنواخت صورت گرفته و شرایط محیطی سالن نیز در تمامی مراحل رشد اندام باردهی کاملاً ثابت و یکنواخت نگه داشته شود.

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه هفتم
رشد کلاهک بعد از مرحله استراحت

بهترین درجه حرارت برای رشد قارچ در این مرحله 18 درجه سانتی گراد است و با کاهش درجه حرارت میزان رشد قارچ نیز کاهش می یابد. به طور کلی حداکثر محصول، در درجه حرارت 14 الی 18 درجه سانتی گراد به دست می آید در این درجه حرارت اندام باردهی قارچ طی 8 الی 10 روز به حداکثر رشد از نظر وزن و اندازه رسیده و آماده برداشت می شود.

  7-3 آبیاری سطح بستر

در مرحله ریشه دوانی نیازی به آبیاری بستر نمی باشد، فقط در صورت خشک شدن سطح بستر باید مقدار کافی آب روی آن پاشید، در این مرحله با استفاده از حشره کش های مختلف مانند مالاتیون و دیازنون کف و دیواره های سالن را سمّ پاشی کنید.

بعد از اضافه کردن خاک پوششی دقت کنید میزان رطوبت لایه پوششی تحت تأثیر یكنواختی ضخامت خاك پوششی است. آبیاری محصول، ظریف ترین عملیات درفرآیند تولیدقارچ است. مقدار آب به طوردائم درسرتاسر دوره محصول دهی كاهش می یابد. یعنی مقداری آب ازطریق تبخیر و تعریق كاهش می یابد مقداری هم توسط قارچ ها جذب می شوند و این آبیاری از طریق آبیاری خاك پوششی جبران می گردد.

بعد از اضافه کردن خاک پوششی باید هر 12 ساعت یک بار و در هر بار 5/1 لیتر آب به ازای هر 100 کیلوگرم کمپوست روی خاک اسپری کرد. از روز بیستم به بعد تا زمانی که اندام زایشی مشاهده نشده است هر زمانی که خشکی ظهور کرد می توان آب پاشی کرد.

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه هفتم
آبیاری سطح بستر

دقت نمایید افزایش وزن قارچ ها از مرحله تشكیل پین تا مرحله رسیدن كامل بستگی به جذب سریع آب ازخاك پوششی وكمپوست دارد. اندازه قارچ ها دو روز قبل از برداشت به دو برابر افزایش می یابد. متناسب با رشد قارچ ها درهنگام آبیاری، این افزایش وزن به جذب مواد مغذی و آب از بستركمپوست برمی گردد.

دقت داشته باشید در زمستان به دلیل سرد بودن هوای محیط بیرون سالن كش ت قارچ دفعات و میزان تهویه كاهش می یابد به همین دلیل باید از تعداد دفعات آبیاری كاسته شود. آبیاری بیش از اندازه، دمای بالا و تهویه كم باعث پلاسیدگی قارچ و چروكیده شدن بافت میوه های قارچ می گردد.

در صورتی كه آب در داخل بستر كشت قارچ بیش از حد مجاز باشد، در این حالت به دلیل رطوبت بالای بستر كشت قارچ اكسیژن بستر كشت كاهش یافته و ریسه های قارچ ضعیف می شوند و میزان باروری آنها ك اهش می یابد. در ضمن ژیل های ق ارچ پهن شده و میوه ها بافت نازكی پیدا می كنند.

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه هفتم
قارچ خوب رشد یافته در دما و رطوبت مناسب

برداشت قارچ، حدود 15 تا 21 روز پس از خاكدهی، یعنی تقریباً 10 تا 12 روز پس از آب پاشی و 7 تا 8 هفته بعد از آماده سازی كمپوست، آغاز می شود. عملیات داشت در طول رشد پین های قارچ شامل مدیریت و كنترل دمای هوای كمپوست و هوای سالن و میزان دی اكسید كربن بوده و اغلب بستگی به نژاد و تعداد پین های مورد نیاز پرورش دهندگان دارد.

7-4 زمان برداشت محصول

وقتی کلاهک قارچ در حد مطلوب رشد کرد، ولی باز نشده باشد یعنی تیغه های زیر کلاهک مشخص نباشد زمان برداشت فرا رسیده است. در این زمان معمولاً سطح کلاهک پهن شده و قطر آن به 5/3 الی 7 سانتی متر می رسد. این دقیقاً زمانی است که می بایست هر چند روز یکبار سطح بستر را بازدید نموده و قارچ های رسیده را جمع آوری کرد. قارچ هایی که ترک برداشته و چتر آن باز شده باشد ارزش بازاریابی ندارند و همچنین قارچ هایی که زودتر از موقع چیده شوند وزن آن ها سبک بوده و قارچ های درجه دو محسوب شده و ارزش غذایی کمتری دارد.

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه هفتم
رشد کامل کلاهک قارچ

برای جمع آوری قارچ، کافی است کلاهک را در دست گرفته و یک پیچ به آن داده تا پایه آن از بستر جدا شود و بلافاصله ساقه کثیف و آلوده را با چاقوی تیز قطع کرده و داخل سبد بگذارید. هنگام جمع آوری قارچ ها دقت نمایید از سبد های بزرگ برای این منظور استفاده نشود، زیرا فشار قارچ ها بر روی سبد موجب می گردد که قارچ های زیرین خراش برداشته و سیاه شوند. بهره برداری هر هفته یا 15 روز یکبار انجام می گیرد و این برنامه به مدت دو تا سه ماه به طول می انجامد.

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه هفتم
نحوه صحیح برداشت قارچ
پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه هفتم
نحوه اشتباه برداشت قارچ

7-5 روش های برداشت قارچ

برای چیدن قارچ دکمه ای دو روش کلی وجود دارد.

روش اول:

به وسیله دست ابتدا کمی بر روی کلاهک قارچ به سمت بستر فشار داده و سپس به آرامی آن را پیچانده و به طرف بالا کشیده تا از خاک خارج شود. به احتمال خیلی زیاد ذرات خاک و میسلیوم به ساقه و کلاهک چسبیده باشد،کلاهک را تمیز کنید.

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه هفتم
برداشت قارچ

روش دوم:

کلاهک های رسیده قارچ را با یک کارد تیز و تمیز از سطح خاک بریده و جمع آوری می کنند و اگر بقایایی از قارچ های برداشته شده باقی مانده باشد باید حتماً آنها را خارج کرده و از محیط دور کرده و اگر محل خروج قارچ گود شده باشد آن را با کمپوست مسطح کنید.

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه هفتم
تمیز کردن قارچ

7-6 تهویه و آبیاری هنگام برداشت محصول

همانطور که اشاره شد از هر کمپوست 4 برداشت می توان داشت. اولین برداشت حدوداً 45 روز بعد از شروع کاشت صورت می گیرد و هفته بعد یا 15 روز بعد برداشت دوم و به همین ترتیب یک هفته بعد برداشت سوم و هفته چهارم برداشت چهارم را خواهیم داشت.

بعد از هربار برداشت بایستی سطح بستر آبیاری گردد بعد ازآبیاری باید شدت تهویه و هوادهی بیشتر شود تا قطرات آب روی سطح پین ها و قارچ ها خشک شود. ولی این آبیاری نباید زیاد از حد باشد، اگر میوه قارچ آب آزاد زیادی جذب كند بافت قارچ آبكی شده و به اصطلاح قارچ لیچ می شود. این آب آزاد اضافی به طعم و بافت قارچ آسیب می زند و میوه قارچ مستعد برای حمله میكروارگانیسم های مهاجم می گردد و زمان نگهداری قارچ كاهش می یابد. در ضمن به دلیل ظهور آلودگی های میكروبی در سطح كلاهك قارچ لكه های قهوه ای پدید می آید.

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه هفتم
آبیاری بعد از برداشت محصول

برای پی بردن به اینكه آیا آبیاری بیش از حد بوده یا نه كافی است میوه قارچ را بین دو انگشت دست فشرد.

  در صورتی كه آب اضافی از آن چكید، آبیاری قارچ بیش از اندازه بوده است.

  در صورتی كه میوه ها ی قارچ  پلاسیده باشند ولی در صورت فشردن آبی از آنها نچكد، در این صورت پلاسیدگی ناشی از دمای بالای سالن كشت قارچ  است.

  در حالتی كه قارچ ها پلاسیده باشند و ساقه های قارچ ها بیش از اندازه بلند شده باشند، در این صورت پلاسیدگی به دلیل عدم تهویه مناسب و افزایش غلظت Co2 در سالن كشت قارچ می باشد.

دقت داشته باشید اگر رطوبت بستر كشت قارچ كمتر از حد مجاز باشد نیز علاوه بر خطر خشكی بستر، اغلب ریسه های قارچ غیر بارور شده و میوه های قارچ كوچك می مانند، در حالی كه لبه های كلاهك باز شده و اسپور زیادی تولید می كنند. هم چنین خشک بودن سطح بستر باعث زرد شدن پین ها و عدم رشد آنها می شود.

علاوه بر دما، تهویه و آبیاری در زمان برداشت، باید به میزان رطوبت محیط نیز توجه نمایید. در روزهای برداشت محصول رطوبت سالن كشت قارچ باید در حدود 85 تا 95% باشد. چند ساعت قبل از برداشت اگر رطوبت سالن به حد 80 تا 85% كاهش یابد، در این حالت كیفیت محصول قارچ به میزان قابل توجهی تضمین شده و زمان نگهداری محصول قارچ افزایش می یابد.

تکلیف1: از مراحل آبیاری و رشد کلاهک قارچ هایتان تصویر برداری کنید و به همراه گزارشی کامل برای ما ارسال نمایید.

تکلیف2: مراحل برداشت قارچ خود را بصورت گزارش تصویری برای ما ارسال نمایید.

محل بازدید/ اردو/ خرید: برای این جلسه از کارخانه تولید قارچ خوراکی بازدید نمایید تا با مراحل پرورش قارچ بیشتر آشنا شوید.

منابع مطالعه: برای کسب اطلاع بیشتر در زمینه مباحث این جلسه به كتاب پرورش قارچ به روش صنعتی و خانگی - مولف: تقی زرجینی و مریم انوری مراجعه نمایید.

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه هفتم

بخش پژوهش های دانش آموزی سایت تبیان

تهیه: الهام گارسچی - تنظیم: داودی

مطالب مرتبط:

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه اول
پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه دوم
پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه سوم
پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه چهارم
پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه پنجم
پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه ششم
پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه هفتم

پرورش قارچ خوراکی (دکمه ای) - جلسه هشتم