تبیان، دستیار زندگی
« شکسپیر معاصر ما» یکی از کتاب های مهم در حوزه تئوری و شناخت شناسی آثار شکسپیر است که به قلم منتقد بزرگ شکسپیر، یان کات نوشته شده است.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : فاطمه شفیعی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

شکسپیر معاصر ما

« شکسپیر معاصر ما» یکی از کتاب های مهم در حوزه تئوری و شناخت شناسی آثار شکسپیر است که به قلم منتقد بزرگ شکسپیر، یان کات نوشته شده است.

فاطمه شفیعی -بخش کتاب و کتابخوانی تبیان
شکسپیر معاصر ما

شکسپیر معاصر ما . یان کات. مترجم: رضا سرور. نشر بیدگل. چاپ اول. تهران: 1390. 1100 نسخه.529 صفحه. قیمت: 14500تومان.

«یاگو مدیر صحنه ای اهریمنی یا به عبارتی دیگر مدیر صحنه ای ماکیاولیست. برای ایفای چنین نقشی انگیزه او پنهان و مبهم و دلایل اندیشمندانه اش روشن و دقیقند. در صحنه های آغازین او آن دلایل را بیان می کند به عنوان مثال وقتی که با صدای بلند به تگ گویی می پردازد.

وجود ما باغی است که اراده ما باغبان آن است

یاگوی اهریمن خوابداع رمانتیک ها بود. یاگو اهریمن نیست. او در مقیاسی دیگرمانند ریچارد سوم جاه طلب است.»[1]

معاصریت

این کتاب درباره آثار شکسپیر نوشته شده است. در این کتاب با روشی بسیار مدرن به جزییات نمایشنامه های شکسپیر می پردازد. از بررسی شخصیت های آن گرفته تا فضاها، پادشاهان و تضادهای خود نویسنده. گفته می شود این کتاب بسیار دیر ترجمه شده و می بایستی در زمانی به فارسی برگردانده می شد که در اوج خود بر کارگردانانی چون پیتر بروک، جوجیو استره لر، پیتر هال و الک گینس تاثیر گذاشت و منجر به خلق آثار بدیعی از جانب آنها شد. اما کتاب همچنان معاصر ما است. زیرا توضیح دهنده همان دلهره ها، حساسیت ها، اضطراب ها و خشونتی در آثار شکسپیر است که امروزه هم شاهد آنیم.

مخاطب این کتاب کسانی هستند که تجربه هولناک جنگ، اشغال، خشونت فیزیکی، جباریت و سازو کار اعمال قدرت را از سر گذرانده باشند. کسانی که بتوانند در پشت چهره ریچارد سوم سایه ای از استالین را ببینند، و با دیدن سرنوشت هستینگز یکی دیگر از شخصیت های نمایشنامه های شکسپیر به یاد بیاروند که چگونه امروزه مستبدان در تسویه حساب های خونین شان خادمان سرسپرده خویش را همچون خائنان محاکمه و اعدام می کنند.

این کتاب کمک می کند که خوانندگان آثار شکسپیر یک بار دیگر به آن نگاهی بیندازند و این بار به جای اینکه در اوهام رمانتیک و یا جزیی نگری های عصر رنسانس غرق شوند، خود را رویا روی وقایعی ببینند که در عین تعلق به دوران الیزابت اما معاصر ما هستند.

از لحاظ یان کات معاصر بودن یعنی ارتباط میان دو زمان . اولی زمانی که شخصیت های نمایش در آن به سر می برند و دومی زمانی که بر تماشاچی می گذرد. هر گاه در اجرای این دو زمان به هم پیوند بخورد شکسپیری که معاصر ما است پدیدار می شود. آثار هنری بزرگ نه تنها از استقلال وجودی برخوردارند بلکه از شخصیت و نیت آفرینندگانشان و نیز از شرایط دوران آفرینش خود مستقل هستند. تراژدی های اشیل و نقاشی های ال گرکو برای مردم قرن بیستم که برای مردم معاصر همین آثار دور از ذهن تلقی می شد. در پرتو نقدهای روانکاوی برخی از آثار معنای جدید یافته اند. در مورد شکسپیر نیز این موضوع صادق است. شکسپیری که ساموئل جانسون می شناخت با شکسپیری که کولریچ می شناخت متفاوت است. در پرتو کتاب یان کات نیز تجربه ما از شناخت و تاثیر شکسپیر متفاوت می شود. تجربه های تکان دهنده ما جنگ های خونین است و کات خود از این فضاها دور نبوده است و طبیعی است که تجربه شخصی خودش را و روح زمانه اش را در آثارش تبلور دهد. تلاش های یان کات برای معاصر کردن شکسپیر را باید در بستر وقایع سیاسی و اجتماعی زمانه بررسی کرد. یان کات به خاطر دیدگاه شخصی و تجریبات ژرفی که از روزگار خود دارد توانسته است تصویری از شکسپیر به ما نشان دهد که به راستی متعلق به روزگار ما است.

مخاطب این کتاب کسانی هستند که تجربه هولناک جنگ، اشغال، خشونت فیزیکی، جباریت و سازو کار اعمال قدرت را از سر گذرانده باشند.

تاریخ شکسپیری

کات در این کتاب ابتدا به بررسی پادشاهان شکسپیر می پردازد. و فهرست شخصیت های نمایشنامه هایش را مورد مداقه قرار می دهد. وی معتقد است اگر می خواهید شکسپیر را به درستی بشناسید باید ابتدا نمایشنامه های تاریخی او را بخوانید. به خصوص از ریچارد دوم و ریچارد سوم آغاز کنید. وی جز به جز تاریخ زمانه شکسپیر را بررسی کرده و آن را منطبق بر شخصیت های نمایشنامه هایش می کند. وی اضافه می کند هر دوره تراژدی های تاریخی با جنگ برای تصاحب تاج و تخت و یا تلاش برای استحکام آن آغاز می شود. هر کدام از آنها نیز با مرگ یک پادشاه و یک تاجگذاری جدید به پایان می رسد. و هر کدام زنجیره ای از جنایات را به دنبال دارد. همان طور که در ریچارد دوم می بینیم. سپس وی به دیگر شخصیت های نمایشنامه های شکسپیر می پردازد. وی در بررسی خود از شخصیت هملت او را دانشجویی در زمان خود تصور می کند. هر هملت کتابی با خود دارد و وی یادآوری می کند که هملت زمانه ما باید چه کتابی همراه خود داشته باشد همین می شود کلید درک امروزی از هملت. هملت زمانه ما در شرایطی پر آشوبی زندگی می کند. همه او را درگیر سیاست می کنند. وی خود گرفتار موقعیتی ناخواسته است. عاقبت انتخابی که به او تحمیل شده را فقط در حیطه عمل می پذیرد. مکبث، پارادوکس های اتللو و دیگر شخصیت ها به همین ترتیب بررسی می شوند.

محتوای کتاب

این کتاب تحلیلی بی نظیر از آثار شکسپیر ارائه می کند که خواندنش هم بسیار کمک کننده است برای اجرای بهتر و درک بهتر آثار او و هم چشم انداز تازه ای از زمانه با توجه به آثار و شخصیت های شکسپیر به دست می دهد. خواننده از پس شخصیت های نمایشنامه های شکسپیر و با تحلیل های یان کات بهتر می تواند زمانه اش را درک و فهم کند.

این کتاب شامل دو مقدمه است که یکی از آنها به قلم مترجم و دیگری به قلم مارتین اسلین نوشته شده و پیشگفتاری است بر کتاب.

کتاب شامل دو بخش می شود که در بخش اول هشت مقاله گنجانده شده که عناوین آن عبارتند از: پادشاهان، هملت نیمه قرن، تریلوس و کرسیدا: شگفت آور و مدرن، مکبث یا سرایت مرگ، دو پارادوکس اتللو، لیرشاه یا دست آخر، بگذار روم در رود تیبر غرق شود و کریولاس یا تضادهای شکسپیر. در بخش دوم نیز به کمدی های شکسپیر می پردازد که عبارتند از : تایتانیا و کله خر، عصای پروسپرو، آرکادیای تلخ شکسپیر.

سه مقاله در بخش پایانی کتاب است به نام های شکسپیر بی رحم و واقعی، دفتر یادداشت یک شکسپیر شناس و شکسپیر و جهان.

این کتاب در مجموعه تاتر: از نظریه و اجرا با هدف تقویت تئوری نمایش از سوی نشر بیدگل ترجمه و وارد بازار کتاب شده است.

یان کات نظریه پرداز و منتقد تاثیر گذار لهستانی است که با این کتاب به شهرت رسید. بسیاری از کارگردانان از وی تاثیر پذیرفته اند. کتاب های دیگر وی عبارتند از: خاطره بدن، تفسیر باتم، غرش متن و همچنان زنده.

پی نوشت:

[1] صفحه 168 کتاب