شما هم به لهجه سریال ها معترضید؟

اول گزارشی درباه شش سریالی که به خاطر لهجه و گویش دچار حاشیه شده اند را بخوانید و بعد به چند سوال پاسخ دهید. این نظرات حتما به مسولان تلویزیون و سازندگان سریال ها کمک می کند.

جاده قدیم

بهرام بهرامیان در تازه ترین سریالش داستانی فانتزی را دستمایه ساخت قرار داد و این گونه راه حواشی احتمالی برای «جاده قدیم» را بست. او اما نمی دانست در آستانه پخش با مشكل بزرگتری به نام «لهجه» دچار خواهد شد. سریال قرار بود 25 مرداد روی آنتن شبكه دو برود اما همچنان پشت كنداكتور پخش مانده است و مشخص نیست مسولان چه راهكاری برای حل این مشكل دارند. البته در مراسم رونمایی سریال امید سهرابی به عنوان نویسنده تاكید كرده بود :« لهجه‌های سریال من درآوردی و ابداعی است و به منطقه خاصی اشاره نمی‌شود.» علی تقی پور ،‌تهیه كننده سریال هم به ضرس قاطع اطمینان داده بود كه لهجه سریال چون به جایی تعلق ندارد هیچ حاشیه ای به همراه نخواهد داشت.

سه گانه پایتخت

زمان «پایتخت 1» اعتراض به گویش مازندرانی بازیگران خیلی فراتر از اظهارنظر مردم بود. آن زمان نماینده مردم شرق مازندران، استاندار مازندران، امامان جمعه بابلسر و قائم شهر و ... علیه این سریال اعتراض کردند. این اعتراض ها به جایی رسید که موقع ساخت «پایتخت 2»، استانداری مازندران، ابتدا مجوز تصویربرداری در این شهرستان را به تیم سیروس مقدم و الهام غفوری نمی داد. زمان پخش «پایتخت 3» این مسئله دوباره تكرار شد. بیشتراز 50 نفر از مردم مازندران مقابل استانداری تحصن كردند و بار دیگر اعتراضها به مجلس كشیده شد و جمعی از نمایندگان مازندران در اعتراض به پخش سریال پایتخت3 در ایام نوروز طی نامه ای از رئیس کمیسیون اصل 90 مجلس خواستار رسیدگی به این موضوع شدند.سیروس مقدم هم در واکنش گفته بود:« قاعدتا تمام شهرستانی ها لهجه دارند و باید یک مقدار سعه صدرشان را بالا ببرند. این سریال، کار شریفی بود و ما درآن به سمت لودگی نرفتیم. این حرکت آزاردهنده است چون سعی شد لهجه ها تمیز از آب درآید.»

ما فرشته نیستیم

فلورا سام در روزهایی داشت سریالش را برای باكس نوروز شبكه تهران آماده می كرد كه حساسیت های هموطنان لر بعد از «سرزمین كهن» به اوج رسیده بود. خانم سام اما به زعم این كه لهجه های لری سریال «ما فرشته نیستیم» در خدمت داستان است و هیچ ربطی به اتفاقات فرامتنی «سرزمین كهن » ندارد از فاطمه گودرزی، محمود جعفری و علی صادقی خواست موقع رویارویی با خانواده و فامیل لری صحبت كنند. گمان می كرد این طوری هم حس داستان باورپذیر تر می شود و هم خدمتی به یكی از لهجه های شیرین كشورمان كرده. درست در آستانه پخش مسولان شبكه تهران ایده سام را پس زدند و ترجیح دادند برای فرار از حساسیت های احتمالی كه با «سرزمین كهن» دو برابر شده بود گویش تهرانی جایگزین گویش لری شود. برای همین لهجه لری گودرزی، جعفری و صادقی دوبله شد.

تقریبا همه عوامل سریال از تغییر لهجه دلخور بودند تا جایی كه كارگردان اعتقاد داشت حذف لهجه لری ضربه ای اساسی به سریالش زده. فلورا سام که در «باغ سرهنگ» از لهجه گیلکی و در «توطئه فامیلی» از لهجه شیرازی استفاده كرده این بار حسابی زیر فشار بوده:« ما دنبال مسخره کردن هیچ لهجه ای نبودیم ولی از صداوسیما اعلام کردند این سریال نمی‌تواند با لهجه لری پخش شود. اگر اصرار می کردیم این سریال همانند «سرزمین کهن» به آرشیو می رفت. » واكنش بازیگر سریال هم در نوع خود جالب است. شهره لرستانی كه اصالتا لر است نظری كاملا عكس مسولان تلویزیون دارد: « اول برای این که شنیدم فاطمه گودرزی قرار است با لهجه لری صحبت کند از فلورا سام تشکر کردم که به لهجه قوم من احترام گذاشته. من اصلا احساس نکردم که ممکن است سوءتفاهم ایجاد شود...»

در مسیر زاینده رود

حتما خاطرتان هست كه «در مسیر زاینده رود» چطور به پشت پرده فوتبال نیش می زد و به نوعی قصد افشاگری داشت. از قضا سریال از این ناحیه دچار حاشیه نشد؛ از جایی ضربه خورد كه قرار بود نقطه اتكایش باشد : «لهجه اصفهانی» . سازندگان برای باور پذیر بودن سریال از بازیگران خواستند به لهجه اصفهانی دیالوگ بگویند اما برخی از آن ها با وجود حضور مشاور لهجه ( مهرداد ضیائی ، بازیگری كه اصالتا اصفهانی است)‌ از پس ریزه كاری های این گویش شیرین برنیامدند .مخاطبان غیر اصفهانی متوجه نادرست بودن لهجه نمی شدند اما مردم اصفهان با لهجه ای غریب روبرو بودند؛ با این حال هیچ گاه فریاد وااسفا سر ندادند و این بار هم مشخصه همیشگی شان یعنی «با جنبه بودن» را اثبات كردند. بر عكس مردم، مسولان بشدت از سریال دلخور و عصبی بودند.

یك مشت پر عقاب

پیش از سریال «یك مشت پر عقاب» چندین و چند سریال در تلویزیون تولید شد كه كاراكترهایشان گویش آذری داشتند و بدون هیچ مشكلی پخش شدند. از جمله این سریال ها می توان به «خاله خانم» و «هتل پیاده رو» اشاره كرد كه هر دوی این سریال ها جز كارهای كمدی تلویزیون بودند و اكبر عبدی هم بازیگر مشترك آن ها بود. اتفاقا یكی از وجوه جذاب این سریال ها كه موجب پر مخاطب شدنشان شد، همین تركی صحبت كردن كاراكتر عبدی در این دو سریال بود. اما اینكه چرا گویش تركی خمسه كه نقش كوتاهی هم در سریال «یك مشت پر عقاب» داشت به یكباره مساله ساز می شود، دلایلی فرامتنی داشت. مهمترین دلیل ایجاد این حساسیت به اتفاقاتی مربوط می شد كه در آن برهه در كشور اتفاق افتاده بود. در آن برهه زمانی به دلیل اعتراض شدید آذری ها به چاپ كاریكاتوری در یكی روزنامه های صبح، جو جامعه ملتهب شده بود و مسئولان تلویزیون برای اینكه به این جو دامن نزده باشند، دست به این خودسانسوری زدند و ترجیح دادند كه لهجه تركی از این سریال كلا حذف شود.

فاصله ها

زمان پخش سریال فاصله‌ها، كاراكتر یاور با بازی محمد حمزه‌ای، به خاطر لهجه لری، مورد اعتراض قرار گرفت. جالب اینجاست كه یاور، یكی از شخصیت‌های فرعی سریال بود و حضورش در خط اصلی آن تغییری به وجود نمی‌آورد.بیشتر معترضان معتقد بودند كه در سریال، تمام نقشهای خوب و اثرگذار به تهرانی‌ها داده شده و فقط كارگر سطح پایین سریال، به زبان لری حرف می‌زند.  با بالا گرفتن این اعتراضها، كارگردان تصمیم گرفت نقش یاور را تاحدی در سریال كمرنگ كند و بعد از این اتفاق، محمد حمزه‌ای در گفت و گو با پایگاه خبری لرنا، راجع به این مسئله توضیح داد و گفت:« چرا شما فکر می‌کنید هرکس ساده و صاف و صادق و بی آلایش باشد، عقب مانده و خنگ است؟»

نظر شما چیست؟

بارها گفته شده ایران رنگین کمانی از فرهنگ ها است و نباید دوربین فیلمسازان فقط در تهران گیر کند. با این حال ساخت فیلم و سریال در مناطق مخنلف نیازمند الزاماتی است که اگر رعایت نشود حتما تکدر خاطر برخی هموطنان را در پی خواهد داشت. پیرو همین است که آثار موفق به تعدادی معدود خلاصه می شود : «روزی روزگاری»،«پس از باران»، «ماه منیر» ، «هتل پیاده رو» ، «دنیای شیرین دریا» و ...

از آن سو باید متوجه مواد خامی که در اختیار سازندگان است هم بود؛ نباید فراموش کرد تعداد بازیگرانی که بتوانند لهجه ها را درست ادا کنند زیاد نیست و همین اول راه انتقادات به عدم تسلط بازیگر بر ظرافت های گویش، پاشنه آشیل می شود.ضمن این که ممکن است کاراکتر منفی داستان که متعلق به یک منطقه خاص است ؛ سوء تفاهم هایی ایجاد کند که گویی او نماینده کل منطقه است.

به نظر شما چه باید کرد؟ پیشنهاد شما چیست؟ در شش سریال بالا معترضین حق داشته اند؟

بخش سینما و تلویزیون تبیان

مطالب مرتبط:

بیچاره تهران!

ما فرشته نیستیم