گردشگران خارجی و راهیان نور
در این خصوص مسئولان امر نیز بارها در مصاحبه‌ها و نشست‌های خبری به این پدیده اشاره و اخباری را اعلام كرده‌اند اما همه چیز در حد همین اشاره‌ها باقی مانده و تاكنون گزارش عملكرد یا آمار درست و دقیقی در این خصوص در دست نیست. این مسئله طی سال‌های اخیر و با توجه به رخدادهای بین‌المللی در منطقه غرب آسیا، خلق عنوان «راهیان نور بیداری اسلامی» را نیز از سوی مسئولان راهیان نور به دنبال داشته است. اما هیچ گاه ابعاد این پدیده به درستی مورد تبیین و تدقیق قرار نگرفته است. آیا راهیان نور بیداری اسلامی مربوط به حضور آزادی‌خواهان كشورهای حوزه بیداری اسلامی در راهیان نور ایران است، یا بناست پای زائران ایرانی راهیان نور به این كشورها باز شود؟ كاروان‌های راهیان نور به عنوان پدیده بومی، نمونه مشابهی در كشورهای دیگر ندارد اما چنین پدیده‌ای در دنیا ذیل عنوان «گردشگری جنگ» تعریف می‌شود. گردشگری جنگ وقتی به مرزهای ایران می‌رسد، رنگ و بوی دیگری می‌گیرد. تاریخ، معنویت و حماسه دستاوردهایی هستند كه گردشگران جنگ در ایران، از آوار مناطق جنگی نصیب می‌برند تا این شاخه در ایران چارچوبی تازه پیدا كند؛ چارچوبی تازه كه عنوان تازه «گردشگری مقاومت» را ایجاد می‌كند.
جذب گردشگر در سنگر
در سال‌های اخیر با توجه به استقبال مردمی، دامنه راهیان نور گسترده‌تر شده و به چند بخش خلیج فارس (راهیان نور دریایی)، غرب (ایلام و كرمانشاه)، شمال غرب (كردستان و آذربایجان غربی) و جنوب كشور (خوزستان) تفكیك شده است. اخیراً زمزمه‌هایی مبنی بر راه اندازی راهیان نور شرق كشور نیز به گوش می‌رسد كه البته با مشكلات امنیتی آن منطقه تحقق آن فعلاً امری بعید است.
اما این گستردگی منحصر به جغرافیا نیست و به زمان‌های مختلف در سال نیز رسیده است. اكنون در فصل‌های مختلف در جاده‌های منتهی به این مناطق شاهد عبور گردشگرانی هستیم كه مقصدشان سنگرهایی است كه روزی در آن جنگ جریان داشته است. هرچند هنوز بیشترین حجم سفر و تجمع زائران، به سمت ایام نوروز و در مناطق عملیاتی جنوب كشور متمركز است كه هرسال آمار متفاوتی بین 2 تا 4 میلیون برای آن اعلام می‌شود. بسیاری از زائران زمینی عتبات عالیات عراق در مسیر خود به پایانه‌های مرزی ایران و عراق توقف كوتاهی در یكی از یادمان‌های دفاع مقدس داشته‌اند. همه اینها ناظر به داخل مرزهای ماست، اما آیا در خارج مرزها نیز چنین ظرفیتی وجود دارد؟
تجربه‌های ناقص
حركت فرهنگی راهیان نور در داخل كشور دستاوردهای فرهنگی و اجتماعی زیادی طی سالیان اخیر حاصل كرده كه در میان مردم شناخته شده است. به همین خاطر به نظر می‌رسد می‌توان از این ظرفیت برای جذب گردشگر خارجی به خصوص علاقه‌مندان به ایران، شیعیان و مسلمانان در كشورهای دیگر نیز استفاده كرد.
در تشریح وظایف ذاتی بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس صراحتاً به دو وظیفه «ثبت و تدوین مبانی فرهنگی دفاع مقدس به‌منظور انتقال آن به نسل‌های آینده و سایر ملل» و «فراهم ساختن زمینه‌های لازم جهت معرفی آثار دفاع مقدس به مردم ایران و سایر كشورها» اشاره شده است كه تأكید دوباره بر سایر ملل و سایر كشورها در این وظیفه حائز اهمیت است. از سوی دیگر رئیس بنیاد حفظ آثار، ریاست ستاد مركزی راهیان نور را نیز برعهده دارد.
برای جذب گردشگر خارجی تلاش‌های محدودی نیز صورت گرفته و نتایجی حاصل شده است. از جمله آنها حضور هرساله كاروان دانشگاه بین‌المللی جامعه‌المصطفی از قم و طلاب خارجی این دانشگاه از كشورهای مختلف جهان در راهیان نور بوده است. با همت حزب الله لبنان، تابه‌حال كاروان‌های معدودی نیز از این كشور در مناطق عملیاتی و یادمان‌های دفاع مقدس حضور پیدا كرده‌اند. همچنین با تلاش موزه صلح تهران و انجمن حمایت از قربانیان شیمیایی گروه‌هایی از دیگر كشورها مانند ژاپن، ویتنام، بلژیك، كانادا، سوئد و... از این موزه و یادبود قربانیان حمله شیمیایی در شهر سردشت بازدید كرده‌اند.
هم افزایی درگردشگری
«گردشگری سلامت» (كه با عناوین گردشگری درمانی یا توریسم پزشكی نیز از آن یاد می‌شود) به عنوان چهارمین صنعت درآمدزای جهان شناخته می‌شود.
در «گردشگری زیارتی» نیز ایران با وجود ضعف ساماندهی و فقدان متولی واحد، با افزایش جذب زائران خارجی به مقصد حرم امام رضا(ع) و مرقد حضرت معصومه(س) از كشورهای مسلمان توانسته به توفیقاتی دست یابد. از این رو است كه طبق آمار پلیس مهاجرت ایران تنها در سال 92 حدود یك میلیون و 600 هزار نفر از كشور عراق و یك میلیون و 100 هزار نفر نیز از جمهوری آذربایجان وارد كشور شده‌اند كه بیشترین تعداد آنها با انگیزه گردشگری مذهبی و گردشگری سلامت به ایران آمده‌اند و خراسان رضوی مقصد اول گردشگران خارجی به حساب می‌آید.
اگر در ایران به شاخصه‌های بومی آن توجه و به درستی هدایت شود می‌تواند با ایجاد تصویر دقیقی از آن در كشورهای دیگر، به فرمی از گردشگری پایدار بدل شود كه با استقبال مواجه شود و عنوان بدیع «گردشگری مقاومت» شایسته آن باشد
در همین راستا مسئله «گردشگری مقاومت» نیز به عنوان شاخه‌ای از گردشگری جنگ، با هدف بازدید مسافران خارجی از مناطق جنگی عواید بسیاری برای كشور به ارمغان خواهد داشت؛ چراكه معرفی ویژگی‌های منحصر به فرد دوران دفاع مقدس در كنار جذابیت‌های طولانی‌ترین جنگ قرن بیستم بین ایران و عراق می‌تواند به عنوان یك پتانسیل بالا برای جذب گردشگر مورد استفاده قرار گیرد.
جوانه بر ویرانه جنگ
نگاه كلان‌تر به مسئله گردشگری موید این است كه رشد هماهنگ عرصه‌های مختلف گردشگری منجر به هم افزایی می‌شود. این هم افزایی علاوه بر افزایش آمار ورود گردشگر به كشور، به بالارفتن مدت زمان حضور این گردشگران نیز منتج می‌شود كه به معنای افزایش بازده اقتصادی و فرهنگی است. یكی از دلایل توفیق گردشگری سلامت در مشهد هدفگذاری درست برای استفاده از حجم بالای زائران این شهر است. به طور مثال استان خوزستان واجد جاذبه بالای گردشگری تاریخی و تمدنی (ایذه، چغازنبیل و شوشتر)، طبیعی (تالاب شادگان)، زیارتی (دانیال نبی شوش)، اقتصادی(منطقه آزاد تجاری اروند) و موارد دیگری نیز است كه می‌توان برای تقویت متقابل جاذبه‌های دوران دفاع مقدس از جمله 13 یادمان جنگ این استان به آنها توجه داشت.
گردشگری و اقتصاد مقاومتی
ایران باید در سال 1404 پذیرای 20میلیون گردشگر و درآمد سالانه قریب25 میلیارد دلار از محل گردشگر ورودی باشد. در سند چشم انداز 20 ساله توسعه بخش میراث فرهنگی و گردشگری مصوبه سال 83 «شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری» صراحتاً به این نكته اشاره شده و كلیات این سند عیناً در هیئت وزیران به تصویب رسیده است. طبق آمار ارائه شده از سوی معاونت گردشگری، آمار گردشگران خارجی ورودی به ایران در سال 83، حدود یك میلیون و600 هزار نفر بوده است. این آمار در سال 89 یعنی طی شش سال دو برابر شده و به میزان 3 میلیون و 120 هزار نفر رسیده است. در سال 91 شاهد آمار 3میلیون و 729 هزار نفری بودیم و آخرین آمار رسمی ارائه شده نیز مربوط به سال 92 است كه عدد 4 میلیون و 800 هزار تبعه خارجی از 193 كشور را نشان می‌دهد كه از مرزهای رسمی وارد كشور شده‌اند. جالب آنكه تقریباً نیمی از این گردشگران به منظورهای خاص گردشگری به كشور آمده‌اند كه زیارت در اولویت آنها بوده است. نگاهی گذرا به این آمار بدین معناست كه با وجود رشد كند گردشگر خارجی، تا چشم انداز مذكور هنوز فاصله بسیاری وجود دارد. با این اوصاف تقویت شاخه‌های ویژه گردشگری از جمله «گردشگری مقاومت» می‌تواند به جبران كمبودهای موجود كمك كند.
ابزار صدور انقلاب
مهم‌ترین تاثیر چنین پدیده‌ای ایجاد زمینه برای صدور انقلاب و ارتباط بیشتر جامعه ایرانی با مردم دیگر كشورهاست. نفس فرصت حضور دانشجویان ایرانی به عنوان قهرمان مقابله با زورگویی امریكا در منطقه در كشورهایی كه تجربه‌های مشابهی دارند امری مفید است. حركت‌های منسجم در این خصوص با بهره‌گیری از تجربه و ظرفیت بالایی همچون ستاد عمره دانشجویی و ستاد راهیان نور در كنار ارائه تسهیلات به دانشجویان علاقه‌مند می‌تواند بیش از هر چیز به گسترش دید و افزایش افق نگاه آنها در خصوص موقعیت ایران در میان كشورهای دیگر كمك كند و البته مسیر جدید و ارزان‌تری را برای تجربه اندوزی جوانان اهل سفر و علاقه‌مند به دیدن كشورهای دیگر فراهم كند تا شاید حداقل قدری از آمار عجیب میلیونی حضور گردشگران ایرانی در آنتالیای تركیه كاسته شود! گردشگری جنگ رخداد مهمی در صنعت گردشگری است، اما اگر در ایران به شاخصه‌های بومی آن توجه و به درستی هدایت شود می‌تواند با ایجاد تصویر دقیقی از آن در كشورهای دیگر، به فرمی از گردشگری پایدار بدل شود كه با استقبال مواجه شود و عنوان بدیع «گردشگری مقاومت» شایسته آن باشد. بهترین سیاست در این قبال كه باید از سوی نهاد‌های حاكمیتی برای شكوفایی توامان اقتصاد و فرهنگ دنبال شود فعال شدن صنعت گردشگری داخلی برای افزایش گردش پولی و رونق اقتصادی و تقویت جذب گردشگر خارجی برای ورود ارز به كشور و كمك به اقتصاد و افزایش اشتغال است. باید به گردشگری مقاومت و كاروان‌های رهسپار به مناطق جنگی، از زاویه‌ای دیگر نگریست و این شاخه از توریسم را كه در ایران پتانسیل‌های بسیاری برای رشد و گسترش آن وجود دارد، ارج نهاد. بدیهی است ارزش‌های مقاومت و پایداری مردم ما نیز از این طریق بهتر و بیشتر رخ می‌نمایانند.
منبع: خبرگزاری دفاع مقدس
