تبیان، دستیار زندگی
خداوند هیچ موهبتى به پیغمبرى از پیغمبران خود نداده است مگر آنكه آن را به محمد صلى الله علیه و آله و سلم عنایت فرموده است و علاوه بر آنها چیزهائى به محمد صلى الله علیه و آله و سلم عطا فرموده است كه به هیچ یك از آنها نداده است‏».
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

امام وارث همه علوم انبیاء

علم

امامان معصوم علیهم السلام را وارثان علوم انبیاء معرفی کرده اند و حتی علومی را به ایشان نسبت داده اند که انبیاء علیهم السلام از آنها محروم بوده اند.

ابو حمزه گوید: «به حضرت سجاد علیه‌السّلام عرض كردم: آیا ائمه اهل بیت مى‏توانند مردگان را زنده كنند؟ و آیا مى‏توانند كور مادرزاد را بینا نموده و مریض پیس را شفا دهند؟ و آیا مى‏توانند بر روى آب راه بروند؟ حضرت فرمود: خداوند هیچ موهبتى به پیغمبرى از پیغمبران خود نداده است مگر آنكه آن را به محمد صلى الله علیه و آله و سلم عنایت فرموده است و علاوه بر آنها چیزهائى به محمد صلى الله علیه و آله و سلم عطا فرموده است كه به هیچ یك از آنها نداده است‏».

و از امام باقر علیه‌السّلام روایت است كه فرمودند: «خداوند به حضرت محمد صلى الله علیه و آله و سلم عنایت فرموده است تمام چیزهائى را كه به آدم ابو البشر و تمام اوصیاى او تا خاتم النبیین عنایت كرده است، اى جابر آیا این مطلب را شما ادراك مى‏كنید؟ (یا آنكه مردم این حقیقت را درك مى‏كنند؟)»

امام وارث جنبه‌های روحی و علمی پیامبران است

آنچه از مجموع این احادیث استفاده مى‏گردد آنكه جمیع كمالات روحى و علمى كه در انبیاء گذشته بوده به حضرت محمد صلى الله علیه و آله و سلم و از آن حضرت به امیر المومنین علیه‌السّلام و از او به ائمه اهل بیت علیهم السلام ارث رسیده است، نه تنها در وحى و علوم الهى كه راجع به شرایع آنها بوده است‏ بلكه تمام حالات و صفات روحى و كیفیت اتصال آنها به مبدا اعلى از نقطه نظر اسم خاصى كه به آن اختصاص داشته‏اند، و بلكه تمام معجزات و كراماتى كه به اذن خدا از آنها سرمى‏زد همه و همه در وجود مبارك پیغمبر اسلام منطوى و موجود است.چون معجزات انبیاء در اثر قدرت روحى و صفاى قلب آنهاست كه امر خدا در آنها تجلى نموده و از دریچه نفوس طاهره آنها این معجزات به اذن خدا پیدا مى‏شود، و چون نفوس آنها متفاوت بوده لذا این تجلیات نیز مختلف و از هر پیغمبرى یك نوع معجزه خاصى به وجود آمده است.

حضرت رسول اكرم فرمودند: «هر كس بخواهد به آدم ابو البشر نظر كند در علم او، و به نوح در تقواى او، و به ابراهیم در حلم و شكیبائى او، و به موسى در هیبت و جلال او، و به عیسى در عبادت او، باید نظر كند به على بن ابیطالب‏»

و نیز علوم الهیه آنها همگى بر یك روش و یك صراط نبوده بلكه از نقطه‏نظر درك مقام عظمت و توحید خدا هر یك از جنبه خاص و اسم مخصوص به بارگاه الهى بار یافته و از مخلصین شده‏اند.و القاب روح الله، یا كلیم الله، یا خلیل الله، یا نجى الله، یا صفى الله و امثال آنها القاب تشریفاتى و اعتبارى نیست‏ بلكه حكایت از یك نوع خاص از ملكه و كیفیت مخصوص از نفوس آنها مى‏نماید كه جذبات الهى در هر یك از آنها به یك منوال نبوده بلكه هر یك از طریقى خاص و روشى مخصوص با صفاى باطن خود سیر در اسمى از اسماى الهیه نموده و حقیقت آن اسم در آنها ظهور پیدا كرده است و به واسطه آن اسم معجزات و خارق العادات را انجام مى‏دادند، و علومى ربانى از دریچه همان اسم از عالم علم كلى الهى توسط جبرائیل امین بر قلب آنها سرازیر مى‏گردیده است.

وجود مقدس خاتم الانبیاء و المرسلین كه جامع جمیع ظهورات اسماء الهیه هستند داراى نفسى وسیع و قلبى فسیح و داراى اسم اعظم و مقام فناء در اسم احد و ذات مقدس بارى تعالى مى‏باشند.لقب خاتم النبیین بر آن حضرت اعتبار و تشریف نیست ‏بلكه سعه روح و استعداد سیر در همه اسماء و صفات و تجلى اسم اعظم و تلقى آخرین مراتب توحید و فناى در ذات احدیت و اندكاك و انطواى جمیع عوالم در نفس مبارك آن حضرت بلكه انطواء و اندكاك جمیع علوم و مواهب انبیاى گذشته با كمالات روحى و علمى در آن حضرت حكایت از عنوان خاتم النبیین مى‏كند.

تمام این مراتب و درجات و كمالات و فضایل و مزایا و علوم و معجزات و اسماء الهیه كلیه و اسم اعظم از آن حضرت به خلیفه و وصى آن حضرت و آئینه‏ تمام نماى آن، وجود مبارك امیر المومنین على بن ابیطالب علیه‌السّلام منتقل شد و لواى حمد در روز قیامت از دست آن حضرت به امیر المومنین مى‏رسد. از همین روست که در زیارت جامعه که هر کدام فصلى است گسترده، در باب معرفت امامان می خوانیم سلام بر شما امامان که وارث پیامبران هستید.

قلمرو و گستره علم انبیا

حال که ائمه علیهم السلام وارثان علوم انبیا معرفی شده اند برای درک بهتر این موضوع توجه به گستره و قلمرو علم انبیاء لازم و ضروری است.

تردیدی نیست كه انبیا باید به تمام اهداف نهایی و متوسط و ابتدایی و مسیر رسیدن به این اهداف و نیز چگونگی سلوك در آن مسیر، علم و آگاهی كامل داشته باشند؛ به همین جهت نسبت به اصول و فروع شریعت، احكام، اخلاق و معارف دینی و نیز اسباب سعادت و شقاوت و وسایل نجات و هدایت انسان ها، از جمله: مدیریت جامعه، تشكیل حكومت، امامت و رهبری و... باید آگاه باشند. و اینك به آیاتی چند كه متعلَّق علم انبیا را معرفی نموده اند، توجه می كنیم:

1. علم به تمام كتاب های آسمانی و حكمت ، خدا بر تو كتاب و حكمت نازل كرد و آنچه را نمی دانستی به تو آموخت و این فضل بزرگ الهی بر توست.(نساء 113)

خداوند هیچ موهبتى به پیغمبرى از پیغمبران خود نداده است مگر آنكه آن را به محمد صلى الله علیه و آله و سلم عنایت فرموده است و علاوه بر آنها چیزهائى به محمد صلى الله علیه و آله و سلم عطا فرموده است كه به هیچ یك از آنها نداده است‏»

2. علم به اسمای الهی و امور تكوینی، خداوند تمام اسما را به آدم آموخت، آن گاه آنها را بر ملائكه عرضه كرد، سپس فرمود: اگر راست می گویید مرا به آن اسما خبر دهید، آنها گفتند تو مُنزّهی، علمی نزد ما نیست، مگر آنچه تو به ما تعلیم داده ای، تو دانا و حكیم هستی. خداوند فرمود: ای آدم، آنها را به اسمایشان آگاه ساز. وقتی آنها را آگاه كرد، خداوند فرمود: نگفتم من غیب آسمان ها و زمین را می دانم و نیز آنچه را آشكار و پنهان می كنید می دانم؟(بقره31-33)

3. آگاهی انبیا از علوم دیگر ، خداوند درباره ی حضرت داود(علیه السلام) می فرماید: ما ساختن زره را به او آموختیم تا شما را در جنگ هایتان حفظ كند، آیا شما شكرگزارید؟(انبیا 80)

4. انبیا و علم غیب ، علم غیب در مقابل علم شهودی است؛ یعنی علمی كه از حواس انسان پنهان باشد و قابل مشاهده و محسوس نباشد. بحث مهمی میان متكلمان اسلامی مطرح است و آن این كه، آیا غیر از خداوند كسی علم غیب دارد، یا علم غیب مختص خداوند متعال است؟ آیات قرآن در این زمینه بر دو دسته اند:

دسته ی نخست، آیاتی كه علم غیب را به خداوند سبحان اختصاص داده اند، مانند آیه : كلیدهای غیب نزد اوست و غیر از او آنها را نمی داند.(انعام 59)

دسته ی دوم، آیاتی هستند كه پیامبران را نیز در علم غیب سهیم می دانند و آن حكم كلی دسته اول را استثنا می نمایند.

از همین روست که حضرت رسول اكرم فرمودند: «هر كس بخواهد به آدم ابو البشر نظر كند در علم او، و به نوح در تقواى او، و به ابراهیم در حلم و شكیبائى او، و به موسى در هیبت و جلال او، و به عیسى در عبادت او، باید نظر كند به على بن ابیطالب‏».

فرآوری: مریم پناهنده    

بخش اعتقادات شیعه تبیان


منابع:

1)     امام شناسی، علامه طهرانی،ج4

2)     مقاله گستره علم انبیاء علیهم السلام

3)     پایگاه تحقیقاتی یاران انتظار

مطالب مرتبط:

علم یا دین؟!

جایگاه علم غیب در علم معصومین

تفاوت علم خدا با علم امام

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.