یک میانبر به سوی خوشبختی

بهترین راه رسیدن انسان به خوشبختی و سعادت، خودشناسی و خودسازی است. خودسازی از خودشناسی آغاز می‏شود. نخست باید خود را شناخت تا بتوان خود را ساخت؛ چرا كه با خودشناسی، خداشناسی تحقّق می‏یابد و اگر خدا را شناختیم، خود را ساخته‏ایم.

در آغاز باید دید چرا پدید آمده‏ایم؟ و هدف از پیدایش و خلقت ما چیست؟ خداوند در قرآن كریم تصریح كرده‏است كه: «و ما خلقت الجنّ و الإنس إلاّ لیعبدون؛ من جن و انس را نیافریدم، جز برای این كه عبادت كنند».

در تفاسیر زیادی «لیعبدون» به معنای «لیعرفون» آمده‏است؛ یعنی هدف از خلقت شناخت است وگرنه عبادت فقط نماز و روزه و در سجاده نشستن و خدا را نیایش كردن نیست. نماز و روزه و ...، شعبه‏ای از عبادت است كه شاید از عبادت اجتماعی اهمیتش كم‏تر باشد، زیرا در آن جا انسان فقط به خود می‏اندیشد، و عبادت در معنای گسترده‏تر با دیگران و به دیگران اندیشیدن است.

ماه رمضان بهترین فرصت برای این است که انسان اندکی در خود تامل کند تا ببیند چه شخصیتی دارد؛ تا بتواند خود را بشناسد؛ تا ببیند تا چه حد در مسیری که قرآن توصیه کرده است، گام برداشته است. انسان پس از این که خود را شناخت، خواهد توانست خود را بسازد تا در مسیری قرار بگیرد که خداوند آن را توصیه کرده است.

خداوند متعال برای انسان ها زمان هایی در جهت تقرب به خود قرار داده که بندگان می توانند با توجه به خدا در آن زمان ها مراحل تقرب به خدا را که هدف کمالی انسان است طی کنند.

ماه رمضان و شب قدر که در آن قرار دارد جزء زمانهایی است که خداوند خود، آن را مخصوص قرار داده که بندگان با ورود در این زمان و با توجه به حضرت حق خود را بازیابند. انجام اعمال و آداب ماه پر خیر و برکت رمضان چون: تهجد و شب زنده‌داری، مراقبت از گوش و چشم و زبان، استغفار کردن، دعا خواندن، ذکر گفتن، تلاوت قرآن، تدبر در آیات، خواندن نمازهای نافله، درک شب‌های قدر و معتکف شدن، انسان را به خویشتن خویش سوق می‌دهد و او را از غفلت و بی‌توجهی نسبت به خود بیرون می‌آورد. چنانکه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید: هر کس خود را بشناسد، خدا را خواهد شناخت. جستجوی انسان برای یافتن خود، او را به خدا سوق می دهد و ماه رمضان فرصتی برای یافتن خویش است. برای همین خداوند بندگانش را میهمان می کند تا در این ضیافت الهی با تهجد و کوشش و توجه به حضرت حق خود را بیابند.

یکی از دلایل اینکه ماه رمضان، بهترین فرصت برای خودشناسی و خودسازی است، این است که این ماه ذاتا معنویت خاصی دارد؛ یعنی اینکه فرد به طور ناخوداگاه برای اندکی هم که شده به خودش می‌اندیشد و به این مساله که چه کارها و چه تلاش هایی برای ساختن خودش و برای شناخت خداوندش انجام داده است. اما نکته ای که در اینجا مطرح است، این است که چگونه خود را باید بسازیم:

خودسازی به این است كه منش خود را به گونه‏ای تغییر دهیم كه پروردگار می‏خواهد، و به عبارت دیگر: اگر هم طبیعت ما مایل به تكبر و خودخواهی است، باید نفس خویشتن را چنان ریاضت دهیم كه از فراز كبر و نخوت فرودآید و به تواضع و فروتنی گراید.

اگر طبیعت ما، به بخل تمایل بیش‏تری دارد، چون این صفت مورد نكوهش خداوند و تمام پیامبران و اولیا و خردمندان می‏باشد، پس باید از آن دست برداشت و سخاوت‏مند شد. خلاصه باید صفات سلبیه (منفی) را از قلب زدود، چنان كه صفات ثبوتیه را چون جامه‏ای تمیز و زیبا در بر كرد.

باید قلب را از آن چه در نظر مولا و پروردگارمان ناخوشایند و مكروه است، پاك كرد و باید تمام اعضا و جوارح را در راه رضایش به كار گرفت.

خویشتن را باید با حلم و بردباری عادت داد كه درجه و مقام آدمی را والا كند و در میان مردم مایه شرف و عزت باشد و با نیكان و بزرگان هم صحبت شود و از هرچه مایه پستی و تن‏پروری و تنبلی است دور سازد و آن چه كه انسان را به خدایش نزدیك و مقرب می‏كند، به آن سوی سوق دهد و عاقبت خیر و نیك فرجامی، ثمره و نتیجه‏اش باشد.

باید به عفّت و پاكدامنی روی آورد و از آن‏چه مایه نفرت و خجلت باشد و شخصیّت انسان را لكّه‏دار و ننگ بار سازد، دوری جست.

باید صبر را پیشه خود ساخت تا به یقین و رضا برسد و تسلیم در برابر اوامر حق باشد و تنگناها و محنت‏ها و رنج‏ها و سختی‏ها و تنگدستی‏ها و رویدادهای تلخ روزگار، او را از پای درنیاورد.

باید به سوی تكامل عقل و روح گام برداشت و با تكیه بر دو بال تقوا و عمل، به اوج عزّت و عظمت و خداخواهی رسید.

باید در مقابل لذّات زودگذر دنیایی به سلاح تقوا، ورع، پارسایی و زهد مسلح شد تا رستگار شویم و به بهشت رضوان نایل آییم.

باید آن چنان بر خویشتن مسلّط بود و نفس سركش را مهار كرد كه نه مدح و درود دیگران و نه فحش و ناسزای آنها در روحیه فولادین و باصلابتش تأثیر گذارد.

باید خود نگهدار بود از آن‏چه نارضایتی حق در بردارد، نه آن‏چه خویشتن بخواهد یا نخواهد كه در برابر امر مولا خودی نیست كه مطرح باشد.

 حسین شوروزی

بخش خانواده ایرانی تبیان

مطالب مرتبط:

اینجا ادا و اطوار معنا ندارد

ایست! از کنار این لحظه ها آرام بگذر

روزه توی این گرما؟! محاله!