نجات عضوی که از بدن جدا شده

تماشای صحنه‌های مربوط به کودکانی که دستشان داخل چرخ گوشت گیر کرده و به صورت اورژانسی، از سوی والدینی سراسیمه و گریان به بیمارستان منتقل شده‌اند، بشدت ناراحت‌کننده است.

این ناراحتی نه تنها به خاطر کودک بیگناهی است که با بی‌توجهی والدین‌اش در چنین شرایطی قرار گرفته‌، بلکه به دلیل آن است که تصور می‌کنیم این کودک ناگزیر است تا پایان عمرش با مشکلات ناشی از قطع انگشتان ظریف و کوچکش کنار بیاید.

اما این اتفاق دردناک یک روی قضیه است، چرا که پیشرفت‌های چشمگیری طی سال‌های اخیر در حوزه جراحی نجات و ترمیم اندام و اعضای بدن اتفاق افتاده است و نجات اندام قطع شده، له شده و بشدت آسیب‌دیده طی حوادث و تصادفات، از سوی یک تیم جراحی متشکل از جراحان ارتوپدی و عروق با درصد بالایی از موفقیت امکان‌پذیر است.

دکتر فرشید باقری، متخصص ارتوپدی درباره عمل جراحی نجات اندام می‌گوید:

عمل جراحی نجات اندام روی اندام‌های با آسیب خیلی شدید ناشی از تصادف، انفجار و حوادث که با له شدگی، تخریب پوست، عضله، نسج نرم و خردشدگی، کمبود استخوان و آسیب عروق خونی و عصبی همراه است، انجام می‌شود.

حتی ممکن است در اندامی یک یا چند آسیب مذکور وجود داشته باشد، به طوری‌که عضو آسیب دیده تقریبا قطع شده یا در معرض شدید قطع شدن قرار بگیرد.

در واقع، عمل‌های جراحی نجات اندام شامل پیوند پوست، عضله، استخوان، عروق و اعصاب می‌شود و به یک کار تیمی جراحی نیاز دارد. ‌اما نکته اینجاست که هنگام بروز حوادث خانگی، شغلی یا تصادفاتی که با مخاطراتی چون قطع عضو یا آسیب شدید به اندام‌ها همراه است، اطرافیان تا قبل از رسیدن تکنیسین‌های پزشکی باید نکاتی را رعایت کنند که به بالا رفتن ضریب موفقیت عمل‌های جراحی نجات اندام کمک می‌کند.

میزان موفقیت اعمال جراحی، ترمیم و نجات اندام آسیب‌دیده در نقطه شروع به عملکرد درست اطرافیان شخص آسیب‌دیده و پس از آن به نوع و شدت جراحت و مهارت تیم جراحی بازمی‌گردد.

رسیدگی ‌به ‌عضو‌آسیب‌دیده‌ طی چهار ساعت

زمانی که عضوی دچار آسیب دیدگی شدید ناشی از شکستگی، بریدگی و سوراخ شدگی شدید در حین کار یا در خانه و با دستگاه خاصی می‌شود، ابتدا باید دستگاه را خاموش کرد.

سپس اولین و مهم‌ترین اقدام از سوی اطرافیان جلوگیری از خونریزی به روش‌های ساده چون بستن پارچه یا کمربندی در قسمت بالای جراحت است. به گونه‌ای که تا رسیدن تکنیسین پزشکی بتوان جلوی خونریزی شدید را تا اندازه‌ای گرفت.

دکتر باقری در این باره تاکید می‌کند: البته بستن عضو نباید بیش از نیم ساعت تا 45 دقیقه ادامه یابد و در صورت انتقال نیافتن مصدوم به مراکز درمانی باید محل بسته شده را برای چند دقیقه باز کرد تا خونرسانی به عضو انجام شود.

از سوی دیگر هر بخشی از یک عضو، حتی اگر بسیار کوچک باشد (مثل قطعه کوچکی از انگشت)، باید از سوی اطرافیان برداشته شده و در ظرف تمیزی به بیمارستان انتقال یابد.

البته تیم جراحی نجات اندام بلافاصله پس از دریافت عضو آسیب‌دیده آن را در محیط سرد قرار می‌دهد که تا 24 ساعت پیش از آغاز جراحی قابل نگهداری است، اما برای گرفتن نتیجه مطلوب لازم است شخص آسیب‌دیده حداکثر طی دو تا چهار ساعت به مراکز درمانی انتقال یابد.

عضو قطع شده را در چه چیزی نگه داریم؟

اگر بر اثر حادثه ای قطع عضو اتفاق افتاد، سریعا عضو قطع شده را با سرم فیزیولوژی شستشو می دهیم و یک قطعه گاز استریل که با همان سرم شستشو آغشته شده دور آن می پیچیم.

بعد آن را داخل 3 تا 4 عدد کیسه فریزر قرار می دهیم و هوای داخل کیسه را خالی می کنیم تا رطوبت سرم شستشو باقی بماند و هوا یا آب داخل نشود.

در آخر آن را داخل آب سرد قرار می دهیم تا به مرکز درمانی برسیم.

دقت کنید "آب سرد" نه یخ، زیرا وقتی داخل یخ قرار دهیم، در عضو یخ زدگی ایجاد شده و بافت های زنده از دست می روند.

نگهداری عضو در الکل به طور کل بافت ها را منهدم و غیرقابل استفاده می کند.

با این شرایط نگهداری می توان امیدوار بود که تا 8 تا 12 ساعت و حتی بعضا تا 24 ساعت عضو قابل پیوند باشد.

چگونه کودک آسیب‌دیده را منتقل کنیم؟

به گفته دکتر باقری در مورد کودکانی که در خانه دچار آسیب‌هایی از طریق چرخ گوشت می‌شوند مهم آن است که عضو آسیب‌دیده از وسیله‌ای که آسیب از سوی آن وارد شده، جدا نشود. بر این اساس تیم جراحی می‌توانند با آسیب کمتری، عضو آسیب‌دیده را از دستگاه جدا و به ترمیم آن اقدام کنند. مثلا در مورد آسیب با چرخ‌گوشت باید عضو آسیب‌دیده را داخل پارچه بزرگی قرار داد، به گونه‌ای که بدن کودک را بتوان با چرخ گوشت بغل کرد تا دچار کشیدگی نشود.

همین طور اگر جسم تیزی در بدن شخصی فرو برود، هرگز نباید از سوی افراد غیر پزشک از بدن خارج شود. ‌

نکته مهم در چنین شرایطی آن است که اطرافیان آرامش خود را حفظ کنند و بدانند که از طریق جراحی‌های تخصصی، امکان نجات اندام آسیب‌دیده در بسیاری از موارد وجود دارد.

نجات اندام، نه فقط در حوادث

شاید تصور کنید فقط کسانی که دچار حوادث و آسیب دیدگی‌ها می‌شوند، متقاضی عمل جراحی نجات اندام هستند، اما واقعیت غیر از این است یعنی کسانی که دچار شکستگی‌های باز همراه یا بدون صدمات عروقی و عصبی در اندام‌هایشان می‌شوند نیز می‌توانند درخواست‌کننده اعمال جراحی نجات اندام باشند. صدماتی مانند تومورها، عفونت‌ها و سوختگی‌ها نیز می‌توانند مشمول این اعمال شوند.

موفقیت بالای جراحی نجات اندام

جالب آن که موفقیت عمل جراحی نجات اندام، بالای 70 درصد است و گاهی تا 90 درصد نیز پیش‌بینی می‌شود.

دکتر باقری در این باره می‌گوید: معمولا برای اندام‌های دچار آسیب شدید با توجه به سن بیمار، سابقه بیماری‌های زمینه‌ای، وضع ایمنی و سلامت سایر ارگان‌های بدن و ظرفیت ترمیم زخم و همکاری بیمار امتیازبندی مخصوصی در نظر گرفته می‌شود که چنانچه این امتیاز تا حد معینی برسد، اعمال‌های جراحی نجات اندام صورت می‌گیرد که البته برای تصمیم‌گیری، مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده، میزان مهارت و تجربه جراح و تیم جراحی است که متشکل از جراحان ارتوپدی و عروق است.

درمان هایی برای درد خیالی قطع عضو

احتمالا تا کنون با افرادی که دست یا پایشان قطع شده و از حس خارش یا درد و ... در عضو از دست رفته شان شکایت می کنند، مواجه شده اید. در حالی که همه اینها تصورات است.

دانشمندان همیشه در جستجوی راه هایی بوده و هستند که به تسکین درد عضو قطع شده کمک کنند.

یک راه معالجه جدید بر استفاده از آینه بنا شده است تا به فرد مصدوم «حقه بصری» بزند. به این ترتیب که می توان آینه را طوری قرار داد که وقتی فرد مصدوم به آن نگاه می کند مانند این باشد که هر دو دست یا هر دو پایش را دارد. به عنوان مثال هنگامی که این فرد مشت دست سالمش را باز و بسته می کند، در این آینه می بیند که مشت هر دو دستش را باز و بسته می کند. در همان زمان به مغز او هم این پیام می رسد که او هر دو مشتش را باز و بسته می کند، یعنی مشت دست قطع شده هم باز و بسته می شود. در این شرایط فرد درد کمتری احساس می کند.

اما در تحقیق دیگری که دانشمندان عصب شناس انجام داده اند، نتایج جالب تری به دست آمده است. به این ترتیب که می توان به مغز افراد قطع عضو شده آموزش داد تا اعضای از دست رفته شان را تا حد ممکن به همان شکلی که قبلا وجود داشته، حرکت دهند، به عنوان مثال فرد می تواند مچ دست قطع شده را خم کند و یا آن دست را حول یک دایره کامل بچرخاند.

فرآوری: نیره ولدخانی

بخش سلامت تبیان

منابع:

جام جم - پونه شیرازی

سایت علمی آموزشی 020 - حمیده احمدیان راد

سیمرغ

مطالب مرتبط:

خونریزی داخلی بدن در اثر حوادث

فلج بدن بعد از آسیب نخاع

مغزتان ضربه خورده؟

سلامت شغلی کارگران ساختمانی

درمان کوفتگی عضلات مهم است