شرایط ایجاد محرمیت رضاعی
اگر طفل شیرخواری، با حفظ تمام شرایط و ضوابط رضاع در فقه؛ از زنی شیر بخورد، طبق نصّ صریح قرآن کریم، با زنی که از او شیر خورده و نیز با دختران آن زن، مَحرم می‌شود، اما این حکم مختص به آن زن و دختران او نمیشود، بلکه به دلیل این که آن کودک، در حکم فرزند واقعی آن زن خواهد بود، آن طفل با تمامی کسانی که فرزند واقعی آن زن و شوهر او هستند، محرم می‌شود. حدیث این حکم علاوه بر اینکه از ائمه اطهار (علیهم السلام) به ما رسیده؛ از شخص پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نیز نقل شده است، لذا اصل رضاع، مورد اتفاق شیعه و سنی است تا جایی که آن را اجماعی دانسته‌اند و حتی یکی از ضروریات مذهب یا دین به شمار رفته است.
١- شیری باعث محرمیت است که دارای شرایط زیر باشد
* از زن زنده خورده شود؛ بنابراین اگر زن در بین مدّت شیردهی بمیرد و پس از مرگش مدّت شیرخوردن بچه کامل شود، با این شیر محرمیت ایجاد نمی شود.
* شیر پس از تولد نوزادی پدید آید که نطفه اش از آمیزش حلال و صحیح بوده؛ و اگر از آمیزش مشتبه به وجود آمده باشد نیز محرمیت ایجاد می کند.
* از آمیزش یک شوهر و از یک زن پدید آمده باشد.
* بچه مستقیماً شیر را از پستان زن بمکد، نه اینکه با دوشیدن در دهان نوزاد و یا در ظرف، شیر را به او بخورانند.
* بچه پیش از دو ساله شدن آن شیر را بخورد.
٢- به مقدار معینی شیر بخورد و آن مقدار یکی از سه صورت زیر است:
- به مقداری که گوشت بر بدن کودک بروید و استخوانش محکم شود.
- در یک شبانه روز فقط غذایش همان شیر باشد.
- پانزده بار به طور کامل شیر بخورد.
اگر یکی از شرایط شیردهی مراعات نشود محرمیّت ایجاد نمی شود.
٣- نمونه هایی از شیر خوردن که باعث محرمیت نمیشود
الف: در صورت استفاده از شیرهای زیر:
* شیری که از زنا به وجود آید.
* شیری که بدون ازدواج و امثال آن، مثل کنیز بودن و یا آمیزش مشتبه – در پستان زن جریان یابد.
* شیری که بدون آمیزش جاری شود، هر چند ازدواج کرده باشد.
* شیری که پس از دو سالگی به کودک داده می شود.
*شیری که بدون زایمان زن – حتی اگر باردار باشد در پستانش جاری شود.
ب: در صورتی که شک کنیم آیا زن به این کودک شیر داده است یا خیر.
ج: در موردی که نوزاد از دایه شیر خورده ولی شک داریم که تمام شرایط شیردهی برای محرمیّت مراعات شده است یا خیر.
د: در صورتی که گمان و یا شک داشته باشیم که بچه به مقدار محرمیّت شیر خورده است یا نه: ولی بهتر است در این مورد احتیاط مراعات شود.
4- میزانِ دو سالگی که شیر خوردن در آن سبب محرمیت است، دو سال قمری است.
5- لازم نیست کودک زنِ شیرده کمتر از دو سال داشته باشد بلکه اگر بچه ی شیرخواری که می خواهند با شیر دادنش محرمیت ایجاد کنند کمتر از دو سال داشته باشد محرمیت ایجاد می شود هر چند بچه ی زن شیرده بیش از دو سال داشته باشد.
6- اگر شک دارند که کودک را پیش از دو سالگی شیر داده اند یا پس از آن، چنانچه تاریخ شیردهی معلوم باشد ولی تاریخ تولّد نوزاد معلوم نباشد باید از لحاظ محرمیت و... احتیاط کنند.
روئیدن گوشت و محکم شدن استخوان:
1- روئیدن گوشت و محکم شدن استخوان که در شیر دادن نوزاد باعث محرمیت است باید به مقدار قابل توجهی باشد که عرفاً بگویند گوشتش روئید و استخوانش محکم شده است.
2- شیر خوردن بچه در این مدت از زنی دیگر مانعی ندارد.
3- مانعی ندارد که در میان آن مدت، خوردنی یا نوشیدنی دیگری به بچه بدهند.
4- اگر به اندازه ای غذاهای دیگر مانند شکر و... به کودک بدهند که عرفاً نگویند محکم شدن استخوان و روییدن گوشت در اثر خوردن شیر است، این شیر دادن سبب محرمیت نیست.
5- چنانچه شک کنیم آیا روییدن گوشت بر بدن بچه و محکم شدن استخوانش فقط در اثر شیر خوردن بوده یا در اثر خوردن غذاهای دیگر باید پانزده بار یا یک شبانه روز شیرخوردن را ملاحظه کنیم اگر پانزده بار و یا یک شبانه روز شیردهی صورت گرفته باشد محرمیت حاصل است وگرنه با وجود این شک محرمیت ایجاد نمی شود.
6- اگر روئیدن گوشت و محکم شدن استخوان عرفاً معلوم نباشد ولی با دقت عقلیه ثابت شود آن مقدار رشد برای محرمیت کافی نیست.
7- اگر شک کنیم به اندازه ای که عرفاً قابل توجه باشد گوشت بر بدن طفل روییده و استخوانش محکم شده یا نه باید پانزده بار یک شبانه روز شیردهی را ملاحظه کنیم هر کدام از این دو مورد صورت گرفته بود طبق آن حکم می کنیم والاّ با وجود این شک محرمیت ایجاد نمی شود.
پانزده بار شیردادن:
1- پانزده بار شیر دادن در صورتی باعث محرمیت است که شرایط زیر مراعات شود:
* هر بار شیردهی باید کامل باشد به طوری که نوزاد سیر شده و پستان را رها کند.
* شیردهی باید پی در پی باشد یعنی در این مدت نباید از شیر زنی دیگر هر چند به طور ناقص به نوزاد بدهند ولی به مقدار بسیار کم مانعی ندارد.
* هر پانزده بار باید از یک زن شیر بخورد نه از و یا چند زن.
* تمام شیری که زن به بچه می دهد از یک شوهر باشد.
2- در بین پانزده بار اشکالی ندارد که خوردنی یا نوشیدنی دیگری به بچه بدهند.
3- نوشاندن آب به شیرخوار برای رفع تشنگی و یا دادن دارد و به او اگر از حدّ معمول خارج نشود مانعی ندارد.
4- اگر زن دیگری حتی یک بار کامل یا ناقص نوزاد را شیر دهد متوالی بودن این پانزده بار به هم می خورد و نمی توانند شیردادن های بعدی را با قبلی ضمیمه کنند.
5- اگر کودک را چند بار ناقص شیر دهند و این چند بار ناقص را یک یا دو بار کامل حساب کنند کافی نیست. ولی اگر بچه در حال مکیدن پستان برای تنفس یا توجه به اسباب بازی پستان را رها کرده و دوباره شروع به مکیدن کند یا از یک پستان به پستان دیگر منتقل شود مانعی ندارد.
6- بعید نیست که اگر کودکی ده بار از زنی شیر بخورد چنانچه بین آن خوردنی یا نوشیدنی دیگری به او ندهند محرمیت ایجاد شود.
شیر دادن در یک شبانه روز:
* اگر بخواهند با یک شبانه روز شیر دادن محرمیت ایجاد کنند:
* نباید در بین این مدت خوردنی یا نوشیدنی غذایی به شیرخوار بدهند؛ و اگر چنین کنند این شیردادن سبب محرمیت نیست.
* نوشاندن آب برای برطرف کردن تشنگی و دادن دارو و اگر از حد معمول خارج نشود مانعی ندارد.
* نباید در بین این مدت زن دیگری به نوزاد شیر دهد.
* چنانچه زن شیرده در بین روز یا در بین شب شیردهی را شروع کند می تواند کمبود آن را با شب یا روز دیگر جبران نماید. مثلاً اگر نیمه شب شروع کرده باید تا نیمه شب دیگر و اگر نیمه ی روز شروع کرده تا نیمه ی روز دیگر ادامه دهد.
فرآوری: سمیه فیض آبادی
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
احکام ما و کودکان، حمزه عندلیب
سایت اسلام کوئیست
مطالب مرتبط:
