رودل عیدانه؛ علل و راه‌حل
عادت به مصرف هرروزه انواع آجیل و شیرینی در طول ایام عید ممکن است خیلی‌ها، مخصوصاً خیلی از کودکان را عادت بدهد که این الگوی غذایی را بعد از عید هم ادامه بدهند و از آنجا که بیشتر کودکان توجهی به میزان مصرف خوراکی‌های مورد علاقه‌شان ندارند، احتمال بروز انواع سوءهاضمه در آن‌ها زیاد خواهد بود. گفتگوی زیر با دکتر محمدجعفر فره‌وش، فوق‌تخصص گوارش و دانشیار مرکز تحقیقات گوارش دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره پیشگیری از سوءهاضمه و انواع دردهای شکمی کودکان است.
اگر پرخوری کودکان در ایام نوروز به بعد از ایام عید هم تسری پیدا کند، باعث چه مشکلاتی می‌شود؟
واقعیت این است که بعضی بچه‌ها بعد از دید و بازدیدهای سال نو و تا مدتی پس از تعطیلات، دچار ناراحتی گوارشی مانند سنگینی سردل، نفخ، تهوع، آروغ و بوی بدی که از حلق بیرون می‌زند، می‌شوند. بروز این نشانه‌ها می‌تواند علل مختلفی داشته باشد اما اگر دلیل آن فقط پرخوری باشد، مشکل مهمی نیست و با پرهیز می‌توان آن‌ها را کاهش داد.
این ناراحتی گوارشی همان چیزی است که در اصطلاح عامیانه به آن رودل می‌گویند؟
بله، رودل کردن اصطلاح عامیانه‌ای است که مردم درباره سوءهاضمه‌های موقت و خفیف به کار می‌برند و معادل علمی آن دردهای کولیکی یا قولنج گوارشی است. خیلی‌ها در توصیف این دردها می‌گویند: «دلم درد می‌گیرد و ول می‌کند.» پرخوری یکی از مهم‌ترین علل دردهای کولیکی است اما می‌تواند علل جدی‌تری هم داشته باشند.
مثلاً چه عللی؟
دردهای گوارشی می‌توانند بی‌سابقه و ناگهانی باشند یا مزمن، طولانی و تکرارشونده. اگر کودک علائم تب، لاغر شدن در مدتی کوتاه و اسهال خونی ندارد و دل‌دردش کم نمی‌شود، احتمال دارد دچار التهاب معده یا همان گاستریت ناشی از فعالیت باکتری هلیکوباکتر و زخم‌های ناشی از آن شده باشد. نشانگان روده تحریک‌پذیر ناشی از اضطراب و نرفتن به دستشویی خارج از خانه به دلیل وسواس و اکراه هم می‌توانند از علل این دردها باشند. والدین باید به فرزندشان آموزش دهند که ادرار و مدفوع خود را زود تخلیه کنند زیرا نگه‌داشتن ادرار و مدفوع در بزرگسالی مشکل‌ساز می‌شود. متأسفانه گاهی بعد از سفرهای نوروزی هم به علت خوردن غذا در رستوران‌های غیربهداشتی آمار مسمومیت غذایی افزایش می‌یابد.
آیا برای درمان دل‌درد کودک باید حتماً به متخصص مراجعه کرد؟
اگر درد شکمی بعد از چند ساعت بهبود نیافت یا با علائم دیگر گوارشی مانند تهوع، استفراغ، یبوست و اسهال، همراه بود، باید به متخصص مراجعه کنیم تا مطمئن شویم کودک به بیماری جدی‌تری مثل آپاندیسیت، التهاب روده و معده و مسمومیت غذایی مبتلا نشده است. در این موارد نباید به کودک نبات داغ یا مسکن داد و فوراً باید به بیمارستان مراجعه کرد.
آیا رودل باعث استفراغ هم می‌شود؟
استفراغ معمولاً نشانه مسمومیت غذایی است اما پرخوری هم می‌تواند باعث استفراغ شود و بعد از یک بار استفراغ این معده خالی و راحت می‌شود اما تکرار استفراغ مشکلی است که متخصص باید بررسی کند.
اگر مشکل کودک فقط ناشی از پرخوری باشد، بعد از چه مدتی برطرف می‌شود؟
معمولاً این حالت بعد از چند ساعت برطرف می‌شود و دادن نبات و مایعات سبک مثل چای کمرنگ به کودک می‌تواند تحریک‌پذیری معده را کم کند.
مصرف سیب و خیار با پوست باعث رودل می‌شود؟
نبودن روش‌های دقیق تشخیصی مانند اندوسکوپی در گذشته، باعث می‌شد طبیبان برخی بیماری‌های گوارشی مثل سوءهاضمه، زخم معده و روده تحریک‌پذیر را در یک گروه قرار دهند بنابراین به بیمار رژیم‌های غذایی سختی می‌دادند که باعث یبوست و فقر ویتامینی و ضعف عمومی او می‌شد اما میوه و سبزی برای سلامت دستگاه گوارش بسیار مفیدند و پزشکان فقط برای برخی بیماران مثلاً مبتلایان به ریفلاکس پرهیز از خوردن مرکبات و میوه‌های اسیدی را توصیه می‌کنند.
نوع و حجم غذا هم در ایجاد رودل موثر است؟
بله، کودکی که روده تحریک‌پذیر دارد، نباید انواع غذاها را در یک وعده بخورد. والدین باید به فرزندشان یاد دهند تنوع غذا در سفره برای احترام به ذائقه‌های مختلف است و لازم نیست همه از تمام خوراکی‌ها بخورند. والدین خودشان هم باید این الگوی تغذیه‌ای را رعایت کنند. مصرف انواع غذاها در یک وعده باعث کشش خون به معده می‌شود و در نتیجه فرد احساس خمودگی، خستگی و کم‌حوصلگی می‌کند.
اگر درد شکمی بعد از چند ساعت بهبود نیافت یا با علائم دیگر گوارشی مانند
تهوع، استفراغ، یبوست و اسهال، همراه بود، باید به متخصص مراجعه کنیم تا مطمئن شویم کودک به بیماری جدی‌تری مثل آپاندیسیت، التهاب روده و معده و مسمومیت غذایی مبتلا نشده است
مگر معده با آنزیم‌های گوارشی نمی‌تواند این مواد را به راحتی هضم کند؟
تجزیه هر نوع ماده غذایی در معده و روده زمان مشخصی دارد مثلاً تجزیه چربی و پروتئین به ترتیب 5 و 3 ساعت زمان می‌برد بنابراین تا ساعت‌ها احساس راحتی را از فرد می‌گیرد. درست این است که تعداد وعده‌های غذایی افزایش و حجم آن‌ها کاهش یابد.
این درست است که می‌گویند مصرف تخمه با پوست باعث رودل می‌شود؟
بله و دلیلش هم این است که برای طعم دادن به تخمه از موادی مثل جوهرلیمو استفاده می‌شود که معده را تحریک می‌کند. علاوه بر این، پوست تخمه در بدن هضم نمی‌شود و اگر خوردن تخمه با پوست تداوم یابد، به مرور پوست‌ها در دستگاه گوارش جمع و باعث انسداد روده می‌شود.
کلاً کسی که رودل کرده باید از خوردن چه خوراکی‌هایی پرهیز کند؟
انواع کاکائو، قهوه، چای پررنگ، نوشابه، غذاهای کنسروی، غذاهای تند، ترش، چرب و به خصوص فست‌فود.
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
مطالب مرتبط:
برای حفظ سلامتی بدن در ایام نوروز باید ...
پذیرایی سالم از مهمانان در ایام نوروز
مشکلات گوارشی و بخور نخورهای عیدانه!
رفتارهای نادرست غذایی در نوروز
