تئاتر آموزشی و الاکلنگ

نگاهی به نمایش ”‌درخت الاکلنگ”‌ نوشته ”‌دیوید وود”‌ و کارگردانی ”‌هومن مجابی”‌

از این رو موضوعی جهان شمول، زمان شمول و والا را مورد توجه قرار داده است، اما از آغاز در این نمایش مفاهیم، واژگان و عبارت هایی به کار برده می شوند که برای کودکان چندان قابل درک و آشنا نیستند. این استفاده های پرشمار موجب می شوند که ارتباط کودکان با نمایش کم رنگ و اصل ماجرا، که تبدیل یک زمین پردرخت به زمین بازی و قطع درختان این زمین است، تا حدی گم شود و در حاشیه قرار گیرد. برای نمونه، کودک از مفاهیمی چون رییس جلسه، منشی جلسه، خزانه دار یا از واگذاری زمین یک مرحوم به شورای شهر یا از روابط آدم بزرگ ها مانند چاپلوسی کردن برای رییس چیزی نمی داند. حال اگر بر فرض کودکانی هم با این مفاهیم آشنایی نسبی داشته باشند، چه قدر مطرح کردن این مفاهیم برای کودکان ضروری است؟ چه قدر بار آموزشی دارد؟ با بیان این مفاهیم در نمایشی کودکانه به کدام دغدغه ضروری کودکان روزگارمان پاسخ داده ایم؟ آیا اصل داستان را، که پیرامون محیط زیست و درخت هست، به حاشیه نبرده و در سایه قرار نداده ایم؟ آیا زمانی که رییس جلسه واژه «عُموم» را «عَموم» می خواند، برای کودکان قابل درک و دریافت است؟ آیا کودکان عبارت هایی چون «اجناس باب بازار»، «قیمت حراجی»، «گارانتی»، «عنکبوت های پرکالری»، «پایه یک F14»، «حل بحران»، «موضوع اضطراری»، «محاسبه تحرکات»، «حمال برقی»، «چارتر»، «ژنراتور» و از این دست را درمی یابند؟ آیا کودکان با تلفظ نادرست واژه «قایق بندی» و تصحیح آن به «عایق بندی» یا «فردایند» و تصحیح آن به «فرآیند» ارتباط برقرار می کنند؟ نمایش "درخت الاکلنگ" نمایشی برای کودکان است یا نوجوانان؟ پر واضح است که نیازها و سطح ادراک این دو بازه سنی بسیار متفاوت اند.

نمایش "درخت الاکلنگ" از چند دکور خوش آب و رنگ بهره می گیرد و این تنوع صحنه، هم در ایجاد جذابیت های دیداری و هم در فضاسازی های نمایش تاثیرگذار است. دکورها به گونه ای طراحی شده اند که فضای لازم را برای ورود و خروج آسان بازیگران فراهم آورده و نیز ایجاد اختلاف سطح می کنند. برای نمونه، ارتفاع بالاتر خانه پرنده ای مانند «توکا» در طراحی رعایت شده است. دو بخش از دکور، یکی مربوط به تنه درخت و خانه «خرگوش» و «داناک» و بخش دیگر مربوط به شاخ و برگ درخت و خانه «جغد»، «سنجاب» و «توکا» است که این دو بخش جداگانه و در صحنه هایی مجزا تصویر می شوند. لباس های این نمایش نیز اگرچه رنگارنگ و گوناگون (متنوع) طراحی شده اند، اما چندان مربوط به پرندگان و حیوان های مورد نظر نیستند. برای نمونه لباس جغد، طوطی یا خرگوش چندان به تصویری که از این جانوران در ذهن داریم، نزدیک نیستند. اگر چه نوآوری و ایجاد فانتزی، به ویژه در نمایش های کودکانه، بسیار جذاب و جالب است، اما می تواند در پاره ای موارد ذهن پرسشگر بچه ها را دچار تشویش کند. شاید اگر لباس این جانوران نیز مانند لباس سنجاب، نزدیک به تصویر آشنای آن ها طراحی می شد، هم جذابیت دیداری این لباس ها در نظر گرفته شده بود و هم بچه ها ارتباط سریع تر و آسان تری برقرار می کردند.

نکته بسیار مهمی که به اجرای نمایش "درخت الاکلنگ" ضربه می زند و از ارتباط تماشاگران و به ویژه بچه ها با نمایش می کاهد، تکنیک ضعیف صدا و بیان بیشتر بازیگران این نمایش است. این ضعف تکنیکی به ویژه در جاهایی از نمایش که بازیگران ماسک بر چهره دارند و صداسازی (تقلید صدا) می کنند، بسیار رخ می نماید. باید توجه داشت که در نمایش هایی که تماشاگران اصلی آن ها بچه ها و به ویژه کودکان اند، با تالاری پر سر و صدا رو به روایم و چه بهتر و ضروری تر که بازیگران از تکنیک های بیانی بهتر و صدایی رساتر برخوردار باشند.

نمایش "درخت الاکلنگ"، به جا، جالب و تاثیرگذار از ویدیو استفاده می کند و ذهن تماشاگران و به ویژه بچه ها را برای ورود به فضای زمین پر از درختان زیبا آماده می کند. شاید بد نباشد اگر در صحنه هایی از این نمایش، مانند صحنه ای که جغد خرگوش را به بالای شاخ و برگ درخت می برد یا صحنه قطع درختان یا صحنه آتش زدن درختان قطع شده یا دیگر رویدادهایی که رخ می دهند، اما در صحنه شاهد آن ها نیستیم و دیالوگ و کلام خبر از وقوع آن ها می دهند، نیز از ویدیو استفاده شود. شعرخوانی های موزیکال نمایش نیز به جا، مرتبط و تاثیرگذارند و ارتباط خوبی با بچه ها برقرار می کنند.

نمایش "درخت الاکلنگ" اگر چه موضوعی بسیار مهم را مورد توجه قرار داده، اما به نظر می رسد در دقایقی از نمایش آن چنان درگیر ظواهر و خنداندن همراهان بزرگسال بچه ها می شود که تماشاگران اصلی (بچه ها) و موضوع اصلی (درخت و محیط زیست) را از یاد می برد.