بررسی احوالات سیاره سرخ در گذشته

در دوران کودکی و شاید حتی نوجوانی زمین و مریخ، شباهت‌های دو سیاره بیش از تفاوت‌های آنها بوده است. هر دو سیاره صخره‌ای سرشار از دهانه‌های آتشفشانی بودند، و آبراهه‌های فراوان سطح آنها را خراش داده بود. جو به دور هر دو سیاره پتویی محافظ کشیده بود و هر کدام صخره‌هایی ساحلی داشتند که تنها در حضور دریاها و اقیانوس‌ها می‌تواند شکل بگیرد. چهار میلیارد سال قبل، موجودات زنده‌ای که احتمالا هم‌زمان روی این دو سیاره ایستاده بودند، آسمان آبی یکسانی را شاهد بودند.

همانند هر خواهر و برادری، این دو سیاره نیز با بزرگ‌تر شدن تغییر کردند. هسته آهنی مذاب زمین میدانی مغناطیسی ایجاد کرد، که زمین را از آبله‌گون شدن در اثر پرتوهای خورشیدی حفظ کرد. اما بنا به علتی نامعلوم، مولد ژئومغناطیسی مریخ دچار مرگی زودرس شد. زمین به عنوان سیاره بزرگ‌تر توانست جو خود را حفظ کند؛ اما مریخ که کوچک‌تر بود و تنها 38 درصد زمین جاذبه داشت، در ناامیدی مطلق شاهد از دست رفتن جو خود بود. زمین اقیانوس‌ها و چرخه آب خود را نگاه داشت؛ ولی مریخ به دنیای خشک، غبار گرفته و مرده‌ای تبدیل شد که امروزه می‌شناسیم.

اینکه این اتفاق چطور و چرا رخ داد، و چرا این بلا سر سیاره ما نیامد؛ بزرگ‌ترین سوال بی‌پاسخی است که درباره سیاره سرخ وجود دارد. پاسخ به این سوال شاید بتواند نوری به تاریخ مریخ بتاباند، و شاید مشخص کند این سیاره برای چه مدتی میزبان خوبی برای حیات بوده است. کاوشگر تکامل جو و گازهای فرار مریخ یا به اختصار MAVEN  به سوی این سیاره پرتاب می‌شود تا شاید بتواند پاسخ این پرسش را به دست آورد. پیش از آنکه فضاپیمای ماوِن بتواند پاسخی برای این پرسش بیابد، باید بتواند خود را به مریخ برساند؛ چالشی که حتی بدون در نظر گرفتن سفر 10 ماهه میان دو سیاره به اندازه کافی بزرگ است.

دیوید میچل مدیر پروژه MAVEN  در مرکز پرواز فضایی گادارد ناسا در گرین بلت می گوید: پس از تمام این سالها اکنون در آستانه سفر به مریخ هستیم. می خواهیم کاوشگری را به سیاره سرخ اعزام کنیم که یکی از پیشنهادات نهایی ما در پنج سال گذشته بوده است.

پنج سال طول کشید تا این کاوشگر در تاسیسات ناسا مستقر در کلرادو طراحی و ساخته شود. سپس این مدارگرد فضایی توسط یک فروند هواپیمای C-17 به مرکز فضایی کندی منتقل شد، و مهندسان و دانشمندان 3 ماه گذشته را به پر کردن سوخت موشک و نصب ماشه‌های انفجاری برای رهاسازی مدارگرد از حفاظ پرتابی آن گذراندند؛ و اطمینان حاصل کردند که همه چیز درست کار کند.

پس از فرار از جاذبه زمین، میون 10 ماه را در مدار انتقالی بیضوی (موسوم به مدار هوهمن) به دور خورشید خواهد چرخید و سرانجام در روز 22 سپتامبر 2014 / 1 مهر 1393 به جایی می‌رسد که مریخ منتظر آن است. زمانی‌که فضاپیما توسط جاذبه مریخ به دام می‌افتد، مدارگرد میون در مداری بیضوی که بین 150 تا 6100 کیلومتر از سطح سیاره فاصله دارد گردش خود را به دور سیاره آغاز خواهد کرد. این مدار به میون امکان می‌دهد تا در بالاترین بخش جو مریخ فرو رود، و در میانه راه خود نیز از کنار قمر فوبوس گذر کند.

بروس جکوسکی استاد سیاره در دانشگاه کلروادو بولدر و پژوهشگر ارشد ماموریت MAVEN می گوید اگر می خواهیم مریخ را به عنوان یک سیستم بشناسیم باید نقش اتسمفر بالایی را در نظر بگیریم. دیگر نمی توانیم فقط به بررسی زمین شناسی مریخ و شناخت آن به تنهایی بپردازیم.

طی ماموریت یک‌ساله خود، میون 5 بار هم تا فاصله 124 کیلومتری به سطح مریخ نزدیک می‌شود. 8 ابزار نصب شده روی مدارگرد میون، بخشی از قسمت بالای جو رقیق مریخ را به درون خود می‌مکند و با مزه مزه کردن آن، ترکیب گازهای آن را به دست می‌آورند. این ابزارها همچنین تابش خورشیدی، ذرات پر انرژی و میدان مغناطیسی محدود سیاره را اندازه‌گیری می‌کنند. مجموعه این اندازه‌گیری‌ها، تصویری با جزئیات از جو بالایی مریخ و یونوسفر این سیاره در اختیار دانشمندان قرار می‌دهد. همچنین مشخص می‌کند خورشید و بادهای خورشیدی چطور با این لایه اندرکنش می‌کنند.

هم‌زمان که مریخ‌نوردهای کیوریاسیتی و آپورتیونیتی سطح مریخ را زیر و رو می‌کنند، میون نیز نخستین فضاپیمایی است که برای مطالعه اتفاقات آسمان مریخ طراحی شده است. در نهایت، میون ممکن است به درک اینکه مریخ چطور آب و جو خود را از دست داد کمک نماید؛ و حتی شاید معنای این اتفاق را برای حیات توضیح دهد.

برگرفته از مهر، خبرآنلاین