به عمل کار برآید ز سخندانی نیست!!
یکی از مهم‌ترین مباحث که انسان‌های امروزی به فراموشی سپرده‌اند، راه‌های برقراری ارتباط با خداست. امروزه مباحث ارتباطات در سطح افراد، جوامع و بین‌الملل به صورت‌های مختلف و در سطح گسترده مطرح است، اما در ارتباط با خدای تعالی که باید بیش‌تر پرداخته شود، یا اصلاً مبحثی نیست، یا اگر هم هست، آ‌ن‌قدر ناچیز است که به چشم نمی‌آید. مردم از بحث ارتباط، ارتباطات فردی، جوامع، بین‌الملل و شاخه‌های آن مانند جامعه شناسی ارتباطات، و امثال این مباحث را می‌فهمند، نه ارتباط با خدا را.
از این رو لازم به‌نظر می‌رسد که به مباحث ارتباطات در حوزه دین، مانند ارتباط انسان با خدا، پرداخته شود. باید گفت: بیش‌تر مطالب نهج‌البلاغه درباره راه‌های برقراری ارتباط انسان و خداست و آن‌چه در این مجال کم قابل طرح است، بیان یکی از این راههاست. که چنین بیان شده!
«الْعَمَلَ الْعَمَلَ، ثُمَّ النِّهَایَةَ النِّهَایَةَ وَ الْإِسْتَقَامَةَ الْإِسْتِقَامَةَ، ثُمَّ الصَّبْرَ الصَّبْرَ وَ الْوَرَعَ الْوَرَعَ! إنَّ لَکُمْ نِهَایَةً فَانْتَهُوا إلی نِهَایَتِکُمْ وَ إنَّ لَکُمْ عَلَماً فَاهْتَدُوا بِعَلَمِکُمْ؛ عمل صالح! عمل صالح!
سپس آینده‌نگری! آینده‌نگری! و استقامت! استقامت! آن‌گاه، بردباری! بردباری! و پرهیزکاری! پرهیزکاری! برای هر کدام از شما عاقبت و پایان مهلتی تعیین شده است. با نیکوکاری به آن‌جا برسید و همانا پرچم هدایتی برای شما برافراشتند، با آن هدایت شوید.»
در جای دیگر می‌فرماید:
«فَاتَّقُوا اللهَ عِبَادَ اللهِ، وَ بَادِرُوا آجَالَکُمْ بِأَعْمَالِکُمْ وَ ابْتَاعُوا مَا یَبْقَی لَکُمْ بِمَا یَزُولُ عَنْکُمْ؛ ای بندگان خدا! تقوا پیشه کنید و با اعمال نیکو به استقبال اجل بروید. با چیز‌های فانی شدنی دنیا آن‌چه جاویدان می‌ماند، خریداری کنید.»
«اعْمَلُوا، رَحِمَکُمُ اللهُ، عَلَی أَعْلاَمٍ بَیِّنَةٍ فَالطَّرِیقُ نَهْجٌ یَدْعُو إلَی دَارِ‌السَّلاَمِ وَ أَنْتُمْ فِی دَارِ مُسْتَعْتَبٍ عَلَی مَهَلٍ وَ فَرَاغٍ والصُّحُفُ مَنْشُورَةٌ وَ الاََْقْلاَمُ جَارِیَةٌ وَ الاََْبْدَانُ صَحِیحَةٌ و الاََْلْسُنُ مُطْلَقَةٌ وَ التَّوْبَةُ مَسْمُوعَةٌ، وَ الاََْعْمَالُ مَقْبُولَةٌ؛
خدا شما را بیامرزد اعمال نیکو بر اساس نشانه‌های روشن انجام دهید زیرا راه، روشن است و شما را به خانه امن و امان دعوت می‌کند هم‌اکنون در دنیایی زندگی می‌کنید که می‌توانید رضایت خدا را به دست آورید، با مهلت و آسایش خاطری که دارید. اکنون نامه عمل سرگشاده و قلم فرشتگان نویسنده در حرکت است. بدن‌ها سالم و زبان‌ها گویاست. توبه مورد قبول است و اعمال نیکو را می‌پذیرند.»
«انْتَفِعُوا بِبَیَانِ اللهِ وَ اتَّعِظُوا بِمَوَاعِظِ اللهِ وَ اقْبَلُوا نَصِیحَةَ اللهِ فَإنَّ اللهَ تَعَالَی قَدْ أَعْذَرَ إلَیْکُمْ بِالْجَلِیَّةِ وَ اتَّخَذَ عَلَیْکُمْ الْحُجَّةَ وَ بَیَّنَ لَکُمْ مَحَابَّهُ مِنَ الْأَعْمَالِ وَ مَکَارِهَهُ مِنْهَا لِتَتَّبِعُوا هذِهِ، وَ تَجْتَنِبُوا هذِهِ؛مردم! از آن‌چه خداوند بیان داشته بهره گیرید، و از پند و اندرزهای خدا پند پذیرید، و نصیحت‌های او را قبول کنید، زیرا خداوند با دلیل‌های روشن راه عذر را به روی شما بسته، و حجت را بر شما تمام کرده است. و اعمالی که دوست دارد بیان فرموده، و از آن‌چه کراهت دارد معرفی کرد، تا از خوبی‌ها پیروی و از بدی‌ها دوری گزینید.»
«فَاعْمَلُوا وَ الْعَمَلُ یُرْفَعُ وَ التَّوْبَةُ تَنْفَعُ وَالدُّعَاءُ یُسْمَعُ، وَالْحَالُ هَادِئَةٌ، وَالْأَقْلامُ جَارِیَةٌ وَ بَادِرُوا بِالْأَعْمَالِ عُمُراً نَاکسِاً، أَوْ مَرَضاً حَابِساً، أَوْ مَوْتاً خَالِساً، فَإِنَّ الْمَوْتَ هَادِمُ لَذَّاتِِکُمْ وَ مُکَدِّرُ شَهَوَاتِکُمْ وَ مُبَاعِدُ طِیَّاتِِکُمْ؛ مردم! عمل کنید که عمل نیکو به سوی خدا بالا می‌رود و توبه سودمند است و دعا به اجابت می‌رسد و آرامش برقرار و قلم‌های فرشتگان در جریان است. به اعمال نیکو بشتابید، پیش از آن‌که عمرتان پایان پذیرد یا بیماری مانع شود یا تیر مرگ شما را هدف قرار دهد. مرگ نابود‌کننده لذت‌ها، تیره‌کننده خواهش‌های نفسانی و دور‌کننده اهداف شماست.»«فَارْعَوْا عِبَادَ اللهِ مَا بِرِعَایَتِهِ یَفُوزُ فَائِزُکُمْ وَ بِإِضَاعَتِهِ یَخْسَرُ مُبْطِلُکُمْ وَ بَادِرُوا آجَالَکُمْ بأَعْمَالِکُمْ، فَإِنَّکُمْ مُرْتَهَنُونَ بِمَا أَسْلَفْتُمْ وَ مَدِینُونَ بِمَا قدَّمْتُمْ وَ کَأَنْ قَدْ نَزَلَ بِکُمُ الْمَخُوفُ، فَلاَ رَجْعَةً تَنَالُونَ وَ لاَ عَثْرَةً تُقَالُونَ؛ ای بندگان خدا، مراقب چیزی باشید که رستگاران با پاس داشتن آن سعادت‌مند شدند و تبه‌کاران با ضایع کردن آن به خسران و زیان رسیدند. پیش از آن‌که مرگ، شما را فرا رسد، با اعمال نیکو آماده باشید؛ زیرا در گرو کارهایی هستید که انجام داده‌اید و پاداش داده می‌شوید به کارهایی که از پیش مرتکب شده‌اید. ناگهان مرگ وحشت‌ناک سر می‌رسد که دیگر بازگشتی در آن نیست و از لغزش‌ها نمی‌توان پوزش خواست.»
«فَإنَّ اللهَ تَعَالَی یُسَائِلُکُمْ مَعْشَرَ عِبَادِهِ عَنِ الصَّغِیرَةِ مِنْ أَعْمَالِکُمْ وَ الْکَبِیرَةِ، وَ الظَّاهِرَةِ وَالْمَسْتُورَةِ، فَإِنْ یُعَذِّبْ فَأَنْتُمْ أَظْلَمُ وَ إِنْ یَعْفُ فَهُوَ أَکْرَمُ؛ زیرا خداوند از شما بندگان درباره اعمال کوچک و بزرگ، آشکار و پنهان خواهد پرسید. اگر کیفر دهد، شما استحقاق بیش از آن را دارید و اگر ببخشد، از بزرگ‌واری اوست.»
امام علی (علیه السلام)خطاب به مالک اشتر می‌فرمایند:«فَلْیَکُنْ أَحَبَّ الذَّخَائِرِ إِلَیْکَ ذَخِیرَةُ الْعَمَلِ الصَّالِحِ، فَامْلِکْ هَوَاکَ وَشُحَّ بِنَفْسِکَ عَمَّا لاَ یَحِلُّ لَکَ؛
پس نیکوترین اندوخته تو باید اعمال صالح و درست باشد هوای نفس را در اختیار گیر و از آن‌چه حلال نیست خویشتن داری کن.»
چنان‌که روشن است، هر کدام از کلمات امام (علیه السلام)که در ضمن خطب و نامه‌های ایشان آمده است، به نکات مهم تربیتی مربوط به انجام نیک اعمال اشاره دارد. انجام اعمال نیک؛ یعنی پیوند و ارتباط عملی با خداوند تعالی؛ یعنی انجام اعمالی که انسان را به خدا نزدیک و خداوند تعالی در مقابل آن به انسان جزای خیر عنایت می‌کند.
بخش نهج البلاغه تبیان
منبع: راه‌های برقراری ارتباط با خدا از منظر نهج‌البلاغه؛ غلام‌حسین عرفانی
مطالب مرتبط:
