بالاخره کتاب زبان مدارس عوض می شود
مدیر گروه زبان‌های خارجی دفتر تالیف کتابهای درسی گفت: کتابهای زبان 27 سال بود که تغییر نکرده بودند اما با تغییر رویکرد و روش‌های تدریس تقویت مکالمه را مدنظر داریم و از همان جلسه نخست الفبا را آموزش نمی‌دهیم.
سال آموزش زبان انگلیسی در مدارس هیچ فایده مثبتی را برای دانش‌آموزان ندارد چرا که این روزها مسئولان آموزش و پرورش نیز به این باور رسیده‌اند که روش‌های آموزش زبان انگلیسی کارآمدی لازم را ندارد و به همین دلیل است که اغب فارغ‌التحصیلان مدارس ابتدایی ترین کلمات زبان را نیز نمی‌دانند.شاید به همین دلیل است که اغلب خانواده‌ها احساس نیاز می‌کنند تا دانش آموزان خود را در موسسات زبان خصوصی آن هم با صرف هزینه‌های سنگین ثبت‌نام کنند.
اما آموزش و پرورش این روزها با آگاهی از ناکارآمدی روش‌های آموزش زبان در مدارس شیوه جدیدی را در پیش گرفته است به گونه‌ای که برای پایه جدید هفتم به جای کتاب آموزشی شاهد بسته آموزشی هستیم و دیگر محورها آموزش‌ها گرامر نیست بلکه این روزها مکالمه در مدارس حکمرانی می‌کند.
به همین دلیل با بهنام علوی مقدم مدیر گروه زبان‌های خارجی دفتر تالیف کتابهای درسی به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
چرا بعد از هفت سال آموزش زبان به دانش آموزان شاهد هستیم که بعد از فارغ‌التحصیلی همچنان تسلط آنها به زبان انگلیسی بسیار پایین است به گونه‌ای که حتی نمی‌توانند یک یا دو کلمه به این زبان مکالمه کنند؟
در رابطه با اینکه چرا دانش‌آموزان بعد از 7 سال آموزش زبان در مدرسه نمی‌توانند یک مکالمه کوتاه مدت داشته باشند مسائل مختلفی دخیل هستند که یکی از مهم‌ترین علت‌ها این است که کتابهای فعلی هدفشان تقویت مهارت خواندن است.
یکی از دلایلی که کتابهای فعلی سطح مکالمه دانش آموزان را تقویت نمی‌کند این است که هدف این کتابها متفاوت است؛ باید بگویم از 27 سال پیش تاکنون کتابهای زبان تغییری نکرده‌اند و هدفشان این بود که دانش آموز را برای ورود به دانشگاه و خواندن متون عمومی و تخصصی آماده کنند. در حقیقت 27 سال پیش هدف این بود و در آن زمان هنوز بحث زبان انگلیسی به صورت بسیار مهم مطرح نشده بود. یکی دیگر از دلایل این است که دانش آموزان انگیزه کافی را برای فراگیری نداشتند اما دانش آموز امروزی انگیره لازم را برای یادگیری یک یا دو زبان خارجی دارد.
معتقدم کتابهای فعلی مهارت خواندن را در دانش آموزان تقویت می‌کند بنابراین طبیعی است که یک دانش آموز پس از گذشت 7 سال از دوران تحصیلش و در هنگام فارغ التحصیلی نتواند به خوبی مکالمه کند اما این دانش آموز در مهارت خواندن توانمند است.
ما یک برنامه درسی قصد شده و یک برنامه درسی کسب شده داریم، برنامه درسی قصد شده هدف مولفان و برنامه‌ریزان درسی است اما آیا عوامل اجرایی، ساعت و امکانات آموزشی مخاطبان را به سمت این اهداف سوق می‌دهد؟ ما ادعا می‌کنیم که اگر تمام عوامل دست به دست هم دهند بعد از 6 سال دانش‌آموزان می‌توانند در حدی که مورد نظر برنامه درسی ملی است به زبان انگلیسی صحبت کنند
یعنی شما معتقدید که کتابهای فعلی مهارت خواندن را در دانش آموزان تقویت کرده و دانش آموزان ما در خواندن متون انگلیسی توانمند هستند؟
صد در صد اینگونه نیست اما تا حدودی توانسته‌ایم به اهداف مدنظر برسیم البته باید بدانیم که کتابهای جدید را با هدف تقویت مکالمه دانش آموزان طراحی کرده‌ایم اما هیچ وقت نمی‌توانیم مدعی شویم که دانش آموز بعد از 7 سال آموزش زبان بتواند به خوبی مکالمه کند.
ما یک برنامه درسی قصد شده و یک برنامه درسی کسب شده داریم، برنامه درسی قصد شده هدف مولفان و برنامه‌ریزان درسی است اما آیا عوامل اجرایی، ساعت و امکانات آموزشی مخاطبان را به سمت این اهداف سوق می‌دهد؟ ما ادعا می‌کنیم که اگر تمام عوامل دست به دست هم دهند بعد از 6 سال دانش‌آموزان می‌توانند در حدی که مورد نظر برنامه درسی ملی است به زبان انگلیسی صحبت کنند و تحقق این موضوع مستلزم این است که مدیران، دبیران و هر نهادی که در این زمینه دست‌اندرکار است وظیفه خود را به درستی انجام دهد. هم اکنون به ما گزارش شده که در برخی از مدارس دستگاه لازم برای پخش سی دی در کلاس درس وجود ندارد که این موضوع اجرای برنامه آموزش زبان را دچار مشکل می‌کند یا اینکه برخی از معلمان در سطح شهر تهران دوره آموزشی کتاب تازه تالیف را ندیده‌اند اگر معلمی بدون گذراندن دوره آموزشی لازم وارد مرحله تدریس شود قطعا برنامه مدنظر ما با مشکل مواجه می‌شود.
بخشی از ضعف دانش‌آموزان در زبان انگلیسی مربوط است به ضعف دبیرانی که این درس را تدریس می‌کنند؛ تا چه حد با این موضوع موافق هستید؟
به هر حال دبیران اندکی وجود دارند که به صورت غیرتخصصی به تدریس درس زبان مشغول هستند یعنی دبیر حرفه و فن یا دبیر ریاضی درس زبان را نیز تدریس می‌کنند.
آماری از تعداد دبیران غیرمرتبط که درس زبان را تدریس می‌کنند دارید؟
آمار دقیقی ندارم ولی چنین دبیرانی وجود دارند به ویژه در مناطق غیربرخوردار، یکی از دغدغه‌های اصلی مدرسان کشوری این بود که یکی از مشکلات موجود بر سر راه آموزش زبان به دانش‌آموزان وجود دبیران غیرتخصصی است که تدریس زبان به آنها واگذار می‌شود، امیدواریم تمهیداتی اندیشیده شود که این موضوع به صفر برسد چرا که اگر کتاب زبان به خوبی تدریس نشود برنامه مدنظر ما با مشکل مواجه می‌شود.
چه شد که تصمیم گرفتید تا کتابهای زبان را تغییر دهید و در کتاب زبان پایه هفتم چه تغییراتی اعمال شده است؟
از سال تحصیلی 66 کتابهای زبانی که درمدارس تدریس می‌شد در حدود 99 درصد ثابت بود،رویکرد کتابهای فعلی برای آن زمان مناسب بود اما با توجه به اینکه رویکرد ارتباطی فعال که در برنامه درسی ملی به آن تاکید شده با رویکرد قبلی یعنی روش شنیداری- گفتاری تفاوت زیادی دارد بنابراین رویکرد قبلی نمی‌توانست دیگر جایگاهی در نظام آموزشی داشته باشد.
تصمیم گرفتیم کتابها را طبق اسناد بالادستی از جمله برنامه درسی ملی تغییر دهیم. باید بگویم استاندارد کتابهای درسی 5 تا 10 سال است و اگر این زمان به گذرد دیگر کتابها از حالت استاندارد خارج شده و نیاز به تغییرات احساس می‌شود.
در رابطه با کتاب زبان نیز علت‌های مختلفی چون تقاضای دبیران برای تغییر کتابها، تقاضای جامعه و تغییراتی رویکردی در بحث آموزش زبان باعث شد تا تصمیم بگیریم کتابهای زبان را تغییر دهیم.در پایه هفتم شاهد تالیف بسته آموزشی زبان هستیم که این روند برای پایه‌های دیگر نیز ادامه می‌یابد و سال به سال کتابهای درسی زبان پایه‌های مختلف تغییر خواهد کرد.
عنوان شده است که کتاب زبان پایه هفتم براساس رویکردهای آموزشی روز دنیا تدوین شده است کمی در این خصوص توضیح دهید؟
هم اکنون رویکرد قالب در دنیا آموزش زبان از طریق ارتباط است و این رویکرد در کشورهای همسایه نیز به خوبی جواب داده است. بنابراین براساس برنامه درسی ملی بسته آموزشی جدیدی را تالیف کرده‌ایم که بازخوردهای مثبت آن را در سطح کشور شاهد هستیم.
معلمانی که اصول و اهداف کتاب را شناخته و براساس رهنمودهای موجود در راستای کتاب راهنمای معلمان فعالیت می‌کنند با مشکل روبرو نیستند اما دبیرانی که دوره های ضمن خدمت را طی نکرده یا به راهنمای معلم دسترسی پیدا نکرده‌اند یا به هر دلیلی نخواستند تا مراحل کتاب راهنمای معلم را در کلاس پیاده کنند با مشکل مواجه هستند. در کتاب زبان پایه هفتم در ابتدای هر درس یک مکالمه هفت تا هشت خطی داریم و بسته به نوع رفتار معلم با این مکالمه تاثیر مثبت و منفی به ما بازخورد داده می‌شود
یعنی تغییر کتاب زبان مورد استقبال دانش آموزان و معلمان قرار گرفته است و اعتراضی از سوی آنها مبنی بر دشوار بودن محتوای جدید انجام نشده است؟
معلمانی که اصول و اهداف کتاب را شناخته و براساس رهنمودهای موجود در راستای کتاب راهنمای معلمان فعالیت می‌کنند با مشکل روبرو نیستند اما دبیرانی که دوره های ضمن خدمت را طی نکرده یا به راهنمای معلم دسترسی پیدا نکرده‌اند یا به هر دلیلی نخواستند تا مراحل کتاب راهنمای معلم را در کلاس پیاده کنند با مشکل مواجه هستند. در کتاب زبان پایه هفتم در ابتدای هر درس یک مکالمه هفت تا هشت خطی داریم و بسته به نوع رفتار معلم با این مکالمه تاثیر مثبت و منفی به ما بازخورد داده می‌شود باید بگویم این مکالمه برای این است که معلم دو تا سه بار دانش آموزان را در کلاس درس در معرض زبان انگلیسی قراردهد و هیچ کار دیگری از جمله ترجمه کردن یا نوشتن زیر عبارت را نباید انجام دهند.
در کلاس درس معلم سوالاتی را به زبان فارسی به صورت کلی از حال و هوای مکالمه می‌پرسد و دانش آموزان را به پاسخ دادن وادار می‌کند اگر معلمی به کلاس برود و از دانش آموزان بخواهد مکالمه را حفظ یا ترجمه کنند این روش غلط بوده و دانش آموز را با دشواری مواجه می‌کند.
معلمان در کلاس درس باید فضایی را ایجاد کنند که دانش آموزان با یکدیگر به مکالمه بپردازند ؟
در پایان هر درس قسمتی را به نام مکالمه یا ایفای نقش داریم که دانش آموزان با توجه به آموخته‌های آن درس قادر می‌شوند در حد خواسته شده با یکدیگر یک مکالمه کوتاه داشته باشند در درس اول دو عملکرد زبانی یعنی سلام و احوالپرسی و معرفی مورد تاکید است و دانش آموزان در عرض 3 هفته این موضوع را تجربه می‌کنند.
منبع : تسنیم
