آثار ایمان به معاد

اعـتـقـاد بـه اصـل مـعـاد، تـحـولى بـس ژرف در سـاخـتـار انـدیـشـه ، روان و عـمـل آدمـى پـدیـد مـى آورد و شـعـاع انـدیـشـه اش را از قلمرو طبیعت و مرزهاى مادّى مى رهاند. این تـحـول و دگـرگـونى ، كه زاییده آن باور و اعتقاد راستین است، پیامدهایى گسترده در رشد و تكامل و زندگى فردى و اجتماعى انسان به همراه دارد، به تلاش و كوشش انسان جهت معنوى مى دهد، گستره عمل او را تا دامنه ابدیت مى گستراند، به كالبد جامعه روح معنویت مى دمد و انسان را براى مقصدى دوردست به تلاش وامى دارد.

اینك، به اختصار، برخى از آثار سازنده ایمان به معاد را برمى شماریم:

الف) تفاوت در بینش ها

با وجود ایمان به معاد، زندگی هدف دار می شود و همه اعمال و رفتار انسان مومن به معاد به سوی تامین معاد، جهت می یابد. در حالی که انسان غیر مومن به معاد، هدفی را برای مجموعه زندگی خود نمی یابد و زندگی برای او هدف دار، جهت دار و معنی دار نیست. او برای رفتار خود چارچوبی نمی شناسد، هر گونه خواست و اراده کرد و دوست داشت عمل می کند یا حتی رفتار خود را مطابق دلخواه بدون احساس محدودیت، تغییر می دهد.

قرآن در این باره می فرماید: «بَلْ یُرِیدُ الْإِنسَانُ لِیَفْجُرَ أَمَامَهُ یَسْأَلُ أَیَّانَ یَوْمُ الْقِیَامَهِ». (قیامت / 5)

بلکه انسان می خواهد در پیش روی خود، راه را باز کند (مانعی برای آن چه می خواهد انجام دهد نبیند) از این رو نسبت به قیامت اظهار تردید کرده و می پرسد قیامت کی خواهد بود؟!

همچنین ایمان به معاد نگاه به زندگی دنیا را نگاه به مرحله ای مقدماتی، گذرا و ناپایدار می سازد و مومن به معاد خود را در حال فراهم کردن توشه و لوازم زندگی ابدی و جاودانی برای پس از مرگ می شمارد و حال آن که منکر معاد زندگی را منحصر به دنیا و دنیا را همه دوره حیات خود می پندارد. زندگی برای او همین مدت محدود، همراه با همه رنج ها، سختی ها و مشکلات گوناگون است.

از این رو، افسردگی، نا امیدی، اضطراب روانی، بلا تکلیفی، احساس پوچی و بی هدفی بر این گونه زندگی سایه می افکند و اگر رو به لذت های ناپایدار آن می آورد، به دلیل این است که در میان این همه ناکامی های زندگی دنیا، دمی لذت غنیمت است و در واقع روی آوردن به قمار، شراب و شهوات جنسی یک نوع خود فریب دادن و سرگرم شدن است تا این عمر محدود پایان پذیر بی هدف، به هر جهت بگذرد.

در صورتی که ایمان به معاد، زندگی دنیا را مقدمه ای بر آخرت قرار می دهد که فرد باید در این مزرعه بذری بیفشاند تا از ثمره کار خود در زندگی بی پایان آخرت، بهره مند شود. در این دیدگاه همه چیز، ابزار رشد، کمال و ترقی انسان می شود و زندگی پر نشاط و امید آفرین خواهد بود.

ب ـ آرامش در بیكرانه ها

اعـتـقـاد بـه زنـدگـى پـس از مرگ ، دامنه پرواز اندیشه آدمى را از عالم خاكى مى رهاند و آفاق انـدیـشـه اش را از تـنـگناى زندگى مادى آزاد مى كند.

پیروان مكتب هاى مادّى، به گمان این كه انسان موجودى مادّى است، او را در دیوارهاى بیجان مادّه زندانى مى كنند و توان و كوشش او را در پـهـنـه طـبـیـعـت مـحـدود مـى سازند و سعادت آدمى را در چارچوب زندگى مادّى ترسیم مى كنند و سـرانـجـام، تـلاش، كـوشـش، فـرجـام زنـدگـى و هـسـتـى اش را در دل تیره خاك و پهنه بى فروغ و تاریك جهان مادّى مدفون مى سازند.

نتیجه قطعى این بینش، احـسـاس پـوچـى و بـیـهـودگـى اسـت كه هرگونه معنا و مفهوم را از زندگى بشر سلب كرده و روزنه امید را به روى او مى بندد.

بـنـابراین، تنها در سایه ایمان به مبداء و معاد است كه پوچى و بى هدفى از كوى جان آدمى رخت برمى بندد و از صحنه هاى اجتماعى محو مى شود و در پرتو آن زندگى بشر روشنایى و فروغ مى یابد.

ج ـ مسۆولیت آفرینى

مسۆولیت، تعهّد، ایثار، فداكارى و شهادت، واژه هایى زیبایند كه در تاریخ مبارزه هاى ملت ها بر سر زبان ها بوده و همه مكتب هاى دینى و فكرى پیروان خود را به آن فراخوانده اند. اما با اندكى دقت معلوم مى شود كه تنها در پرتو ایمان به معاد و قیامت این كلمات معناى حقیقى و مفهوم واقـعـى خـود را مـى یـابـنـد. مـكـتـب هـاى مـادّى، چـون مـى خـواهـنـد مـسـۆ ولیـت و تـعـهـد را در دل پـیـروان خـود بـنـشـانـنـد، آنان را در برابر وجدان جامعه، مردم، محرومان، تاریخ و... مسۆ ول مى خوانند، ولى از آن رو كه این گونه شعارها، بى ریشه اند، نمى توانند آن احساس مسۆ ولیت راستین را در نهاد افراد بیافرینند.

در آیین آسمانى ، در پرتو ایمان به خدا و اعتقاد به روز پاداش این ارزش هاى والا به روشنى جـلوه گـر اسـت ؛ زیـرا در حـقـیـقـت ، انـسـان تـنـهـا در بـرابـر خـداونـد مـسـۆ ول اسـت و در بـرابر او باید پاسخگوى اعمال و رفتار خود باشد و این مسۆ ولیت راستین است كه مى تواند پشتوانه ارزش ها و تعهدات فردى و اجتماعى انسان باشد.

آثار سازنده معاد در قرآن

قرآن در یک آیه، نظریه دو گروه (مادی و الهی) را درباره معاد منعکس می کند، شما در مفاد این دو نظر، دقت کنید، سپس به سۆالی که خواهیم کرد پاسخ بفرمائید.

1 قال الذین کفروا لا تاتینا الساعة

2 قل بلی و ربی لتأتینکم عالم الغیب لا یعزب عنه مثقال ذرة فی السموات و لا فی الارض و لا اصغر من ذلک و لا اکبر الا فی کتاب مبین. (سباء آیه 4)

«گروه کفار گفتند که قیامتی نخواهد آمد.»

«بگو، سوگند به خدایم رستاخیز خواهد آمد، اوست آگاه از غیب حتی اندازه سنگینی ذره ای در آسمانها و زمین و نه از آن کوچکتر و نه از آن بزرگتر نزد او پنهان نیست و همگی در کتاب روشنی مضبوط می باشد.»

من از شما سۆال میکنم کدام یک از این دو مکتب می تواند، به اجراء قوانین و تحکیم عدالت اجتماعی و حفظ حقوق همنوعان کمک کند؟ آیا آن مکتبی که می گوید: جهان، صاحبی و خدائی دانا، توانا، عادل و دادگر ندارد و پس از مرگ، برای اعمال او حساب و کتابی در کار نیست،یا مکتبی که می گوید هر عملی هر چند کوچک باشد، در روز بازپسین، حساب و کتابی خواهد داشت؟

منابع:

یکصد درس از زندگانی امام علی علیه السلام ـ پژوهشکده تحقیقات اسلامی

سایت حوزه

پایگاه تحقیقاتی قرآن

مطالب مرتبط:

آیا معاد، جسمانی است؟ 

معاد، روحانی است یا جسمانی؟

معاد و روز قیامت واقعه حتمی!