ویرایش 2

اهداف یادگیری:

• آشنایی با خطاهای رایج زبانی
• تطبیق هریک از این موارد در مثال

شرح درس:

در این طرح دانش آموزان با انواع خطاهای رایج زبانی از جمله خطاهایی که از طریق ترجمه و نوآوری های کاذب در زبان فارسی ایجاد می شوند، آشنا خواهند شد.

در طرح ویرایش 1، برخی از خطاهای رایج زبانی موجود در زبان فارسی را فراگرفتیم، اکنون در ادامه ی مباحث گذشته با دیگر خطاهای کاربردی آشنا خواهیم شد.

8- تاثیر ترجمه

این طرح از دو مشکل اساسی رنج می برد.

این طرح دچار دو مشکل اساسی است.

ترجمه اگرچه باعث غنی شدن دایره ی واژگان، شیوه های بیان تازه و به کار افتادن قوه ی خلاقیت می شود، آثاری منفی چون گرته برداری را در پی دارد. بنابراین ضمن شناخت گرته برداری های نادرست باید از کاربرد آنها بپرهیزیم؛ مثلا اصطلاحاتی چون : روی کسی حساب کردن، حمام گرفتن، ریسک کردن، تصویر کسی را داشتن و ... .

واژگان بیگانه نیز در سده ی اخیر به فراوانی وارد زبان فارسی شده اند. این واژگان به دو شکل وارد زبان می شوند؛ یکی از راه طبیعی و با آهنگ معتدل که در این حالت، واژه ی بیگانه از نظر آوایی و آرایش واجی و ساخت هجایی با هنجارهای زبان وام گیرنده هم ساز است؛ مثل: پست، تیم، تلفن، اسکناس، بانک و ... . البته گاه به کمک همین واژه ها واژگان تازه ای هم می سازند: پست چی، پست کردن، پست خانه و ... .

نوع دیگر وام گیری همراه با تصنع و تکلف و با آهنگی غیرطبیعی و سیل آساست. در این حالت هجوم واژه های بیگانه تجانس زبان را مختل می سازد و نیز مانع از آن می شود که اهل زبان برابرهای مناسبی برای آنها بیابند. واژگان بیگانه در این حالت به زبان لطمه وارد می کند. وقتی ما برای بیان مفاهیم، واژه های بومی متعدد و مناسبی داریم، لزومی ندارد از معادل بیگانه ی آن استفاده کنیم؛ مثلا: به جای کاراکتر، پرستیژ، پرسنل، سایز، موبایل و... باید گفت: شخصیت، حیثیت، کارکنان، اندازه، تلفن همراه و... .

9- نوآوری های کاذب

اگر نوآوری به جا و مناسب باشد، ستوده است و در غیر این صورت زبان را نابود می کند. از جمله نوآوری های کاذب که در آثار برخی دیده می شود، سره نویسی، کهنه گرایی، عربی مآبی، کاربرد بی دلیل واژه های فرنگی ( که بسیاری از آنها معادل فارسی هم دارند ) ، تکلف های علمی و تفنن های شاعرانه است. به این نمونه ها توجه کنید:

درباره ی شیوه ی اضافت پس از « ه » ی نافراگفته، یا « ی » بیان حرکت، برپایه ی پریسمان های نگریک ، زبانیک اکنون به نیرو شکل « نامه ی » را توصیه می کنیم.

درباره ی شیوه ی افزودن « ی» پس از « ه » بیان حرکت، بر اساس تحقیقات زبانی، اکنون شکل « نامه ی » را توصیه می کنیم.

در جمله ی اول نویسنده به جای واژه های معمول و جاافتاده ی فارسی چون « ه» غیر ملفو1 تحقیقات زبانی و قاطعیت ، از واژه های نامانوس نافراگفته، پریسمان نگریک، زبانیک و به نیرو استفاده کرده است. به این کار « سره نویسی » می گویند.

سره نویسی نوعی بیماری زبانی و دهن کجی به واقعیت و پیشینه و سنت زبانی است.

افرادی من حیث لایشعر، اسقاط وظیفه می نمایند و جمهور ناس باید مقابله ی شدیده نمایند.

افرادی نادانسته در انجام وظایف خود کوتاهی می کنند که در این صورت تمامی مردم باید با آنان به تندی برخورد کنند.

در جمله ی نخست برخلاف نمونه ی قبلی از کلمات عربی و نامانوسی همچون من حیث لایشعر، اسقاط، جمهور ناس، مقابله ی شدیده استفاده شده است. به کارگیری عناصر متروک و زبان باستانی نیز نوعی بیماری است و ما را از زبان معیار دور می سازد.

روند فزاینده و پر شتاب تورم اقتصادی، فرآیند کنترل رشد ناهمگون و یک وجهی را در پهنه ی کشور ناممکن کرده است.

کنترل تورم اقتصادی به دلیل رشد روز افزون و سریع آن، در سراسر کشور ناممکن شده است.

در جمله ی نخست به دلیل وجود واژه هایی چون روند، فزاینده، فرایند، ناهمگون، یک وجهی و پهنه دریافت مطلب دشوار شده است.

در برخی نوشته های علمی کاربرد اصطلاحات خاص برای بیان دقیق مفاهیم ضرورت دارد اما در نوشته هایی که مخاطبان آنها تمامی مردم هستند، بهتر است از تعابیر روشن و قابل فهم برای همه بهره گیریم.

10- خطاهای کاربردی دیگر

-         فکر مغشوش خود را به آنچه که می بیند، می سپارد. ( کاربرد نابه جای که )

فکر مغشوش خود را به آنچه می بیند، می سپارد.

-         فرار از جناح راست به وسیله ی بازیکن خط حمله.

فرار بازیکن خط حمله از جناح راست .

-         هوا ابری هست.

هوا ابری است.

-         اگرچه در این کار زمانی متصور نیست اما بهتر است در آن بیشتر تامل کنی.

هرچند برای این کار زمانی متصور نیست ، بهتر است در آن بیشتر تامل کنی.

-         صدای مرا دارید؟

صدای مرا می شنوید؟

-         هنوز معلوم نیست چه تعداد از زندانیان شامل این عفو شده اند.

هنوز معلوم نیست چه تعداد از زندانیان مشمول این عفو شده اند.

-         عامیانه نویسی یکی از بیماری هایی است که مردم مبتلا به آن هستند.

عامیانه نویسی یکی از بیماری هایی است که مردم به آن مبتلا هستند.

-         او واقعا مانند یک غواص عمل می کند.

-         او واقعا مانند غواص عمل می کند.

تست:

کدام گزینه نادرست است؟

الف) سره نویسی از جمله خطاهای موجود در اثر ترجمه است.

ب) اگر نوآوری به جا و مناسب باشد، ستوده است.

ج) ترجمه اگرچه باعث غنی شدن دایره ی واژگان می شود، آثاری منفی چون گرته برداری را در پی دارد.

د) از جمله نوآوری های کاذب که در آثار برخی دیده می شود، سره نویسی است.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: فاطمه شیرزاده