عنوان، شروع و پایان نوشته
اهداف یادگیری:
- آشنایی با ویژگی های آغاز و پایان یک نوشته ی خوب
- آشنایی با نتایج فضاسازی در نوشته
- آشنایی با راه های انتخاب عنوان مناسب برای یک نوشته
شرح درس
در این طرح دانش آموزان با چگونگی شروع کردن نوشته، عنوان گذاری و نحوه ی پایان دادن نوشته آشنا شده و نیز نتایج فضاسازی در نوشته را فرا می گیرند.
شاید تاکنون با خود اندیشیده باشید که آیا چگونه آغاز کردن یک نوشته مهم است؟ چگونگی روند یک نوشته و نیز پایان آن مهم است؟
در این طرح قصد داریم درباره ی اهمیت هریک از آن ها صحبت کنیم.
در هر نوشته چگونه آغازکردن بسیار مهم است. اگر شما نوشته ی خود را کلمات و جملاتی موثر آغاز کنید، تاثیر آن بر خواننده یا شنونده همچنان تا پایان متن ادامه خواهد داشت.
آغاز مناسب به نوشته جهت می دهد و آن را منسجم می سازد. اگر بتوانیم شیوه ی مناسبی برای شروع نوشته ی خود بیابیم، مشکل ادامه و پایان را نیز حل کرده ایم.
آغاز نوشته می تواند زمینه ساز سیر آتی نوشته باشد و نتایج اجتماعی آن را در قالب کلمات، جملات و توصیفات منعکس کند. به این کار « فضاسازی » گفته می شود.
شاعران و نویسندگان برای تاثیرگذاری بیشتر، غالبا از عنصر فضاسازی استفاده می کنند.
یکی از عناصر فضاسازی در نوشته، « حسن مطلع » است که بدان « براعت استهلال » نیز گفته می شود.
پس به جای استفاده از مقدمه های از پیش تعیین شده، بی معنی و بی ارتباط با موضوع باید با سرآغازی مناسب، به نوشته ی خود تحرک ببخشیم و نظر خواننده یا شنونده را جلب کنیم و در او تاثیر بگذاریم.
پس فضاسازی چند نتیجه ی سودمند دارد:
1) باعث جذابیت نوشته می شود.
2) زمینه ی روحی و روانی مناسب را برای خواننده فراهم می کند.
3) به نوعی خواننده را غافل گیر می کند و به دلیل تازگی در او اثر می گذارد.
گاه آغاز کردن نوشته با یک داستان کوتاه، حکایت، ضرب المثل، یک بیت شعر، سخنی از بزرگان، حدیث یا روایت ، طرح یک سوال و ... می تواند بسیار موثر و مناسب باشد.
به پایان بردن نوشته نیز به اندازه ی آغاز کردن آن مهم، دقیق و حساس است.
چگونه، با چه کلماتی و در قالب چه عبارت هایی نوشته را به پایان ببریم که تاثیر مناسبی داشته باشد؟
اگر نوشته پایان خوبی داشته باشد، یاد و خاطره ی آن همواره در ذهن خواننده باقی می ماند. پایان هر نوشته متناسب با شروع آن و شیوه ی بیان مطالبی است که در سراسر نوشته مطرح شده است.
همه چیز به نوآوری نویسنده و هنر او بستگی دارد . کافی است قبل از آنکه کلمات پایانی را بنویسیم ، بیشتر فکر کنیم. آن چه درباره ی آغاز نوشته گفتیم می تواند درباره ی پایان آن نیز صادق باشد.
ممکن است نوشته ای با یک سوال پایان پذیرد . در این صورت خواننده به قضاوت و داوری دعوت می شود.
همان طور که آغاز و پایان یک نوشته از اهمیت خاصی برخوردار است، انتخاب یک عنوان و نام مناسب برای نوشته نیز بسیار حائز اهمیت است.
نام مناسب علاوه بر آنکه نشانگر ذوق و هنرمندی نویسنده است، باعث جلب توجه خواننده نیز می شود.
برای انتخاب عنوان نوشته راه های گوناگونی وجود دارد:
1) استفاده از بخشی از یک آیه ی قرآن؛ مثل:
تنفس صبح، مجموعه شعر قیصر امین پور، برگرفته از آیه ی « و الصبح اذا تنفس ».
2) انتخاب یک مصرع یا بخشی از یک شعر معروف؛ مثل:
بحر در کوزه، نوشته ی دکتر عبدالحسین زرین کوب، برگرفته از شعر معروف مولانا:
گر بریزی بحر را در کوزه ای چند گنجد قسمت یک روزه ای
تماشاگه راز، اثر استاد مطهری درباره ی حافظ و برگرفته از یک شعر معروف حافظ.
3) انتخاب یک ضرب المثل:
از ماست که بر ماست، داستانی از جمال زاده.
امان از دوغ لیلی ، نوشته ای طنز آمیز از علامه دهخدا.
4) متناقض نما ( پارادوکس ):
- روشن تر از خاموشی ( مجموعه شعر معاصر )، خفتگان بیدار ( درباره ی زندگی اصحاب کهف ).
5) قلب و عکس یک ترکیب، اصطلاح یا جمله:
آزادی مجسمه ( به جای مجسمه ی آزادی )، سفرنامه ی دکتر محمدعلی اسلامی ندوشن.
6) سوال:
چه باید کرد؟ ، نوشته ی دکتر علی شریعتی، درباره ی مسولیت روشن فکر مسلمان.
تست:
کدام گزینه نادرست است؟
الف) تنها انتخاب عنوان مناسب برای یک نوشته حائز اهمیت است.
ب) نام مناسب نشانگر ذوق و هنرمندی نویسنده است.
ج) ممکن است نوشته ای با یک سوال پایان پذیرد .
د) فضاسازی باعث جذابیت نوشته می شود.