نوشته های ادبی2

اهداف یادگیری:

• آشنایی با صور خیال و بیان به عنوان عناصر ادبی ساز نوشته

شرح درس:

در این طرح دانش آموزان با عناصری همچون صور خیال و بیان که یک نوشته را ادبی می کنند آشنا می شوند.

در طرح گذشته ، با یکی از عناصری که موجب ادبی شدن یک نوشته می شود آشنا شدیم، اکنون می خواهیم با عناصر دیگری چون صور خیال و بیان آشنا شویم.

صور خیال:

به هنگام بیان یک مطلب به جز شکل ساده ی آن، راه های گوناگون دیگری نیز برای ادای مقصود وجود دارد. این راه ها از طریق تصویرسازی و سخن آرایی ممکن است که بر تاثیر سخن گوینده می افزاید.

ما به کمک آرایه های ادبی جملات را خیال انگیز می کنیم. امکانات هنری همچون تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه، تشخیص و ... که از تخیل نویسنده مایه می گیرد و حاصل نوعی تجربه ی ذهنی است، اغلب با زمینه ی عاطفی همراه است. پس صور خیال جز نقش زیبایی آفرینی و هنری خود، بار عاطفی جملات را نیز افزایش می دهند.

به کمک تشبیه می توانیم به اقتضای هدف خود جنبه های متفاوتی از یک پدیده، شی، حالت و ... را تصویرسازی کنیم.

تشبیه این امکان را به ما می دهد که یک پدیده را به شکل ها و صورت های گوناگون به وصف درآوریم. به کمک تشبیه می توانیم مسائل کاملا ذهنی را به طور عینی و محسوس در برابر چشمان خواننده به تصویر بکشیم.

گاهی به جای ذکر دو طرف تشبیه ( مشبه و مشبه به ) یکی از آن ها را به کار می بریم ، به چنین آرایه ای استعاره می گویند. استعاره از تشبیه خیال انگیزتر و رساتر است.

نویسنده به کمک تشخیص و کنایه نیز می تواند نوشته اش را خیال انگیز کرده و امور غیر محسوس را عینی سازد.

اغراق نیز یکی دیگر از عناصری است که نوشته را خیال انگیز می کند، نویسنده به کمک اغراق در ذهن خواننده تصرف کند و نیز می تواند صفات و حالات را از وضع طبیعی و عادی که دارند، کوچک تر یا بزرگ تر نشان دهد.

بیان :

هر نوشته ی ادبی برای آنکه بر قدرت تاثیر خود بیفزاید باید یکی از حالات عاطفی همچون اندوه، شادی، یاس، امید، خشم، حیرت، اعجاب، ترس و ... را در مخاطب برانگیزد.

در نوشته هایی که از بار عاطفی کمتری برخوردارند، احساس و عاطفه ی کمتری را نیز در مخاطب بر می انگیزد اما زمانی که نویسنده یکی از حالات عاطفی را در مخاطب برانگیزد، تاثیر عاطفی آن نوشته نیز بیشتر خواهد شد.

عامل دیگری که در نوشته های ادبی بیشتر دیده می شود، صداقت و صمیمیت است. نوشته باید چنان باشد که خواننده احساس کند نویسنده به آنچه می نویسد معتقد است. نشانی از ریا و تصنع در آن نباشد.

هرگاه نویسنده مقاصد خود را به زبان خودمانی بیان کند، در سخن وی صمیمیت و صداقت احساس می شود. این زبان هر چه ساده تر و بی تکلف تر باشد، صمیمی تر جلوه می کند.

مهمترین مساله ای که نوشته را از صداقت و صمیمیت دور می کند این است که بخواهیم نوشته های دیگران را بی کم و کاست نقل کنیم . اگر نوشته ی ما سراسر پاره هایی دوخته شده از نوشته های دیگران باشد، جز آن که نوعی فریب است بی احترامی به خواننده هم تلقی می شود.

تنوع و تحرک ویژگی دیگر نوشته های ادبی و هنری است. تنوع و تحرک بخشیدن به نوشته از راه های گوناگونی ممکن می گردد؛ همچون انتخاب واژگان دقیق، استفاده از صور خیال، فضاسازی، آغاز و پایان و عنوان مناسب، داشتن طرح مشخص، عاطفه و احساس، ساده نویسی، بلند و کوتاه کردن جملات، تبدیل جملات از خبری به انشایی و یا به عکس، تغییر شخص از اول به سوم شخص، بهره گیری از مناظره و گفت و گو، به کارگیری طنز، استفاده از تمثیل و مثل و... .

تست:

گزینه ی نادرست را برگزینید:

الف) تنوع و تحرک یکی از ویژگی نوشته های ادبی و هنری است.

ب) اغراق یکی از عناصری است که نوشته را خیال انگیز می کند.

ج) یکی از ویژگی های نوشته های ادبی تصنع و تکلف است.

د) تشبیه این امکان را به ما می دهد که یک پدیده را به شکل ها و صورت های گوناگون به وصف درآوریم.

مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: فاطمه شیرزاده