راس و دروغش گردن مردم

در ابتدای این نشست پس از قرائت اشعاری از کتاب توسط ناصر ندیمی؛ شاعر «راس و دروغش گردن مردم» هادی خوانساری به تاریخچه غزل در ایران و سیر تحول آن از ابتدا تا امروز پرداخت.

در ادامه عباس کریمی‌عباسی؛ منتقد دیگر نشست با اشاره به این که برای بررسی هر اثر هنری باید به دو مقوله ساختار و محتوا توجه داشت گفت: «راس و دروغش گردن مردم» مجموعه اشعاری کلاسیک در قالب غزل دارد. به شخصه معتقدم غزل نوین ایران در قرن یازدهم و با تولد سبک هندی و به ویژه اشعار صائب تبریزی که هنوز هم امروزی است آفریده شد و بعد از انقلاب نیز با کوشش شاعران زیادی امروزی تر شد که اشعار محمدسعید میرزایی را می‌توان سرآغاز آن دانست.

وی افزود: اولین ویژگی کتاب ندیمی تنوع اوزان غزل‌های آن است که عمده آن‌ها روان هستند و در برخی اشعار به مدد اوزان دوری روان‌تر  و گاهی نیز در اوزان کوتاه و سخت‌تری آورده شده‌اند. این موضوع اگر چه تسلط شاعر را به مقوله غزل نشان می‌دهد در اوزان دوری سبب نزدیکتر شدن مخاطب معمولی به شعر و در اوزان سخت موجب دوری آن از غزل می‌شود چرا که مخاطب معمولی چون مخاطب خاص شعر از جنبه‌های طبع آزمایی ساختاری لذت نمی برد چرا که درک آن برایش مشکل است.

این منتقد ادبی با اشاره به ترکیب‌سازی‌های تازه و جذابی که در برخی اشعار وجود دارند توضیح داد: با وجود این که عمده اشعار جوششی هستند و در برخی موارد به مولوی و حتی برخی مفاهیم و ترکیبات مشهود در اشعار وی نزدیک می‌شوند اما کلمات و ترکیبات امروزی خوبی در آنها دیده می‌شود که البته عمده آنها در خدمت محتوایند نه ساختار.

شاعر کتاب «تقویم تماشای تو» ادامه داد: ندیمی با ذکاوتی مشهود غزل‌هایی را برای این کتاب انتخاب کرده که اشتراکات واحد مفهومی و بیانی داشته باشند اگر چه از لحاظ ساختاری و اوزان گاهی تفاوت زیادی با هم دارند. این توجه شاعر در انتخاب اشعار کتاب را یکدست و همه اشعار آن را برای خواننده آن قابل اعتنا می‌کند.

کریمی‌عباسی در ادامه به اشکالاتی جزئی در برخی اشعار اشعار کرد و گفت: بیت " می‌خواستم از تو غزلی داشته باشم/در باغچه‌ام اسم تو را کاشته باشم" نمونه‌ای از این اشکالات است که البته به جوششی بودن آنها باز می گردد.  مفهوم این بیت تا حدی مشخص است و در آن شاعر می‌خواهد بگوید اسم تو را در باغچه ‌می‌کارم تا از آن غزل بروید. مشکل اینجاست که باغچه چه؟ یعنی وقتی ما با غزل و اسم روبرو هستیم که هر دو اسم‌معنی هستند باغچه نیز باید با اضافه یا صفتی اسم معنی شود تا از اسم ذات بودن درآید. مثلا باغچه ذهن، یا باغچه خیال و نظایر آن. البته فروغ فرخزاد هم دارد که"دستهایم را در باغچه می‌کارم/سبز خواهم شد/ می‌دانم..." و باغچه‌اش صفت یا اضافه ندارد چرا که دست اسم ذات است.

شاعر کتاب «تقویم تماشای تو» ادامه داد: ندیمی با ذکاوتی مشهود غزل‌هایی را برای این کتاب انتخاب کرده که اشتراکات واحد مفهومی و بیانی داشته باشند اگر چه از لحاظ ساختاری و اوزان گاهی تفاوت زیادی با هم دارند. این توجه شاعر در انتخاب اشعار کتاب را یکدست و همه اشعار آن را برای خواننده آن قابل اعتنا می‌کند.

وی در ادامه درباره محتوای این کتاب توضیح داد: ژان پولان در جستاری ادبی با عنوان کلید شعر، عناصر شعر را به دو دسته مادی و غیر مادی تقسیم می‌کند که دسته اول به بیان مربوطند و دسته دوم به همان چیزی که ما به آن، "آنِ شاعرانه" می‌گوییم و به محتوا باز می گردد. برخی شاعران هستند که با استفاده از هر دوی اینها تعادل ایجاد می‌کنند و درصد مخاطب پذیری را بالا می برند که بهترین شکل این موضوع را می توانیم در غزلهای حافظ مشاهده کنیم. ندیمی نیز در این کتاب سعی کرده که محتوای یکدستی در اشعار داشته باشد و چینش کتابش اصلا بر محتواست نه ساختار. وی نوعی تفکر درویش مسلکی در این اشعار دارد و با استفاده از برهان خلفی که به زیرکی در اشعار ارائه می دهد ضمن ارسال شکوائیه به خداوند و گله‌های در ظاهر کفرآمیز سعی در نمایش بزرگی و جبروت پروردگار به ویژه در آفرینش انسان دارد.

در ادامه برنامه هادی خوانساری نیز به برخی ویژگی‌های کتاب پرداخت و گفت: جنس اشعار ندیمی در این کتاب امروزی نیست و بیشتر به دهه شصت و هفتاد شمسی می‌خورد و تداعی کننده اشعار بهمنی و بیابانکی است. البته آثاری که در یکی دو سال اخیر از این شاعر خوانده‌ام خیلی متفاوت و امروزی است و این نشان می دهد شاعر در صدد یافتن زبان و بیان مولف خود است. بنابراین این کتاب شناسنامه مشخصی از ندیمی نیست و برای نقد آثار وی باید منتظر کتاب بعدی بود.

این شاعر افزود: برجسته ترین وجه کتاب تکنیک ساده و روان آن است که ردر جاهایی از اوزان رباعی و دوبیتی برای غزل سرودن استفاده شده است.

وی در پایان به جلد کتاب اشاره کرد و گفت: جلد مناسب یک اثر پست‌مدرنیستی است اما محتوای کتاب اینگونه نیست و آنقدر امروزی نیست که این جلد مناسب آن باشد.

منبع: روابط عمومی سرای اهل قلم