کسی که قیامت، بیش از همه معطل می‌شود!

دستگاه سى‌تى‌اسکن کارش این است که عیب‌ها و نقص‌ها و مشکلات مغزى را برملا کرده و آشکار مى‌کند. حال، بعضى‌ها هم درست مثل دستگاه سى‌تى اسکن عمل مى‌کنند؛ تا شما را مى‌بینند، تمام معایب و نواقص و زیر و بم شما را رو کرده و بیرون مى‌کشند و از طریق پیامک‌ها و وبلاگ‌ها به گوش این و آن مى‌رسانند. عیبجویی یکی از عاداتیست که امروزه شیوعش مثل آنفولانزای نوع (آ) شده و در محیطهای مختلف کاری، جمع دوستان و خانواده و.... اثرات خودش را می گذارد.

جستجوی عیبها و لغزشهای مردم و آشكار كردن آنها، بی شك ناشی از دشمنی و حسد است، و گاه در وجود انسان حالت و صفت زشتی پدید می آید كه از آشكار شدن عیب دیگران، احساس رضایت و خوشنودی می كند، هر چند كه از روی عداوت و كینه نباشد.

آیت‌الله سلطان آبادی، راجع به عیب‌جویی، نکته‌ای را بیان می‌کنند که خیلی عجیب است. می‌فرمایند: برحسب روایات شریفه - عیب‌جویان، جزء گروهی هستند که فردای قیامت خیلی معطل می‌شوند.

اولیاء خدا می‌گویند: اولیاء و انبیاء هم از ورود در قیامت با آن وضعیت می‌ترسند و در اضطراب هستند. اگر به کتاب طاقدیس ملای نراقی مراجعه کنید، می‌بینید اشعاری راجع به همین موضوع دارند و حالات قیامت را ترسیم می‌کنند که حسب روایات شریفه، انبیاء از اضطراب ورود به آن، می‌لرزند. یعنی با این که هنوز هیچ حساب و کتابی وجود ندارد اما اصلاً همین ورود در خود قیامت طوری است که انبیاء عظام می‌لرزند و وحشت می‌کنند.

در یک روایت در باب معاد بیان می‌کنند که حتی بعضی می‌گویند: خدا! اگر جهنمی هم هستیم سریع‌تر کارمان تمام شود - البته آن‌ها نمی‌فهمند جهنم چیست – لذا در مورد قیامت، حالاتی بیان می‌کنند که تمام آن، حاکی از اضطرابی است که در بین خلق هست. همه می‌لرزند، می‌ترسند و نمی‌دانند چه حساب و کتابی دارند.

«یَوْمَ یَفِرُ الْمَرْءُ مِنْ أَخِیهِ وَ أُمِهِ وَ أَبِیهِ وَ صاحِبَتِهِ وَ بَنِیهِ‏» قیامت، روزی است که همه از هم فرار می‌کنند. البته حضرت صادق (علیه السلام) فرمودند: کسی نمی‌تواند فرار کند اما تا آشنای خودش را می‌بیند، سر برمی‌گرداند که کسی او را نبیند.

بیان شده: مادر، فرزندی را که در دنیا تمام وجودش بود، نمی‌خواهد ببیند و سرش را برمی‌گرداند تا او را نبیند.

یک شبی آیت‌الله ادیب فرمایشاتی راجع به معاد فرمودند اما به نظرم بیست دقیقه بیشتر نتوانستند حرف بزنند و از همان زمان که شروع کردند، همین‌طور اشک می‌ریختند و می‌لرزیدند؛ گویی قیامت را می‌دیدند.

بنابر روایات انبیاء هم از ترس قیامت، در اضطراب و وحشت‌زده هستند و اولیاء هم وقتی وصفش را می‌کردند، می‌لرزیدند می‌ترسیدند، ناله می‌کردند، فغان می‌کردند و به خاک می‌افتادند که خدا! ما را از لحظات سخت و از آن حالاتی که در قیامت تبیین می‌کنند، نجات بده.

حال، به آن روایت توجه کنید که می‌فرمایند: همه در اضطراب هستند و می‌خواهند زودتر تکلیفشان روشن شود اما یک گروهی که تازه دیرتر از بقیه حسابرسی می‌شوند؛ کسانی هستند که در دنیا عیب‌جو بودند. وامصیبتا! «مَنْ کَانَ مُتَتَبِعاً لِعُیُوبِ النَاسِ عَمْیاً لِمَعَایِبِهِ» کسانی که عیب دیگران را می‌گیرند اما در مقابل عیب خودشان کورند و دیگر خودشان را نمی‌بینند!

اولیاء خدا می‌گویند: اگر کسی بخواهد از شرور انفس دور شود و هر آن چه شر در نفسش هست، تخلیه کند؛ اولین گام این است که به عیب‌جویی دیگران مشغول نشود. البته منظور از این عیب‌جویی، عیوب شخصی افراد است و إلا اگر کسی بخواهد به اسلام و به این نظام مقدس ضربه بزند؛ این دیگر اصلاً فردی نیست و باید افشا شود. لذا این مورد فرق می‌کند اما در مورد عیوب فردی دیگران می‌فرمایند: مواظبت کنید.

عیب جویی در آیات قرآنی

كسانی كه به جای انتقاد سالم و سازنده به فكر این باشند كه عیوب مردم را آشكار كنند و از حیثیت و اعتبار آنان بكاهند، مرتكب گناهی بس عظیم گشته اند كه به خاطر آن عذابی دردناک پیش رو خواهند داشت.

قرآن مجید در این باره می فرماید: «إِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَن تَشِیعَ الْفَاحِشَةُ فِی الَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ»؛ كسانی كه دوست دارند زشتی ها در میان مردم با ایمان شیوع یابد عذاب دردناكی برای آنها در دنیا و آخرت است، و خداوند می داند و شما نمی دانید. (سوره نور، آیه 19)

یک انسان مسلمان به حكم وظیفه اسلامی، انسانی و اخلاقی موظف است در صورتی كه از برادر دینی خود اشتباه و خطایی را مشاهده كرد در خفا به او تذكر دهد تا در صدد رفع آن گناه برآید و چاره ای بیندیشد كه از این پس، گِرد آن گناه نگردد نه این كه با دیدن یک كار خطا و اشتباه و چه بسا به صرف این كه از دیگران شنیده است و تحقیق نكرده آبروی مسلمانی را ببرد و در نتیجه خود را نیز مستحق آتش دوزخ كند.

در این جا نكته جالب توجه این است كه قرآن مجید نمی گوید كسانی كه فحشاء را در میان مۆمنان شایع می كنند اهل عذابند، بلكه می فرماید كسانی كه دوست دارند نسبت های ناروا درباره مۆمنان شایع شود، اهل عذابند و این خود دلالت می كند بر این كه آبروی مسلمان نزد خداوند بسیار محترم است و او اجازه نمی دهد كه هر چه درباره مۆمنان گفته و شنیده می شود، برای دیگران بازگو گردد زیرا اگر انسان با چشم خود ببیند، كسی گناهی را انجام داده حق ندارد سرّ او را فاش كند، چه رسد به این كه از دیگران شنیده و خود ندیده باشد. (دقت كنید.)

امام صادق علیه السلام فرمود: مَنْ قَالَ فِی مُۆمِنٍٍ مَا رَأَتهُ عَینَاهُ و َسَمِعَتهُ أُذُنَاهُ فَهُوَ مِنَ الَّذِینَ قَالَ الَّلهُ عَزَّوَجَلَّ إِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَن تَشِیعَ الفَاحِشَةَ...؛ كسی كه درباره انسان مۆمن هر چه را دیده یا شنیده بازگوید آن را بین مردم شایع كند جزو كسانی است كه خدای متعال درباره آنان فرموده است: إِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَن تَشِیعَ الفَاحِشَةَ... (بحارالانوار، ج 72، ص 240)

نكوهش عیب جویی در احادیث اهل بیت علیهم السلام

برخی از مردم تنها به نقاط ضعف دیگران می پردازند و خطاهای خود را فراموش می كنند؛ امیرالمۆمنین علی علیه السّلام می فرماید: شَرُّ النَّاسِ مَن كَانَ مُتَتَبِّعًا لِعُیُوبِ النَّاسِ عُمْیًا لِمَعَایِبِهِ؛ بدترین مردم كسی است كه عیوب مردم را دنبال كند و عیوب خود را نبیند. (غررالحكم، ص 421)

عالمی فرموده: یُبصِرُ أَحَدُكُمْ القَذَاةَ فِی عَینِ أَخِیهِ و َیَدَعُ الجِذْعَ فِی عَینِهِ؛ بعضی از شما خاری را در چشم برادر خود می بینید ولی شاخه درختی را در چشم خود نمی بینید.

آگه از عیب عیان خود نئیم                           پرده های عیب مردم می دریم

سرانجام شوم عیب جویی

الف: اگر هدف از ذكر خطا و لغزش های دیگران رسوا كردن آن ها باشد، بی تردید، روزی فرا می رسد كه خداوند او را در بین مردم رسوا خواهد كرد.

امام باقر علیه السلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل می كند كه فرمود: یَا مَعْشَرَ مَنْ أَسْلَمَ بِلِسَانِهِ و َلَمْ یُسْلِمْ بِقَلْبِهِ لَا تَتَبَّعُوا عَثَرَاتِ الْمُسْلِمِینَ فَإِنَّهُ مَنْ تَتَبَّعَ عَثَرَاتِ الْمُسْلِمِینَ تَتَبَّعَ اللَّهُ عَثْرَتَهُ وَ مَنْ تَتَبَّعَ اللَّهُ عَثْرَتَهُ یَفْضَحْهُ؛ ای كسانی كه به ظاهر اسلام آورده اید ولی اسلام در قلب شما رسوخ نكرده است در جستجوی لغزش های مسلمانان نباشید تا آنان را رسوا كنید زیرا كسی كه در مقام پیدا كردن خطاهای مردم باشد خدا عیوب او را آشكار و وی را رسوا خواهد كرد. (اصول كافی، ج 2، ص 355)

و در روایت دیگری آمده است خداوند او را رسوا خواهد كرد هر چند درون خانه و به طور پنهانی گناهی مرتكب شود.

ب: نزدیكی عیب جو به كفر و دوری او از خدا:

كسانی كه با برادر دینی خود به ظاهر، حرف از دوستی می زنند و اعتماد او را به خود جلب می كنند ولی در باطن با او دشمن هستند و لغزش ها و اشتباهات و نقاط ضعف وی را به طور دقیق نگاه می دارند تا در فرصت مناسب او را مفتضح كنند سرانجام خود را به مرز كفر نزدیك می كنند.

امام صادق علیه السلام فرمود: أَبْعَدُ مَا یَكُونُ العَبدُ مِنَ الَّلهِ أَن یَكُونَ الرَّجُلُ یُوَاخِی الرَّجُلَ وَ هُوَ یَحفُظُ عَلَیهِ زَلاته لِیُعَیِّرَهُ بِهَا یَومًا مَا؛ دورترین حالات انسان از خدا این است كه با كسی طرح دوستی بریزد و لغزش های او را به خاطر بسپارد تا روزی او را رسوا سازد. (بحارالانوار، ج 79، ص 219)

منابع:

سایت الف

شیعه نیوز

پرسمان

پاسخگو