از تبعید تا پیروزی
«از تبعید تا پیروزی» به قلم میرزا باقر علیان نژاد شامل دو بخش زندگینامه سیاسی- اجتماعی آیتالله مکارم شیرازی و مقالات و مصاحبههای ایشان است.
نقدی بر کتاب
رضا امیریان در پایگاه اطلاع رسانی 15 خرداد 42 کتاب « از تبعید تا پیروزی» را این گونه نقد کرده است:
زندان عناصر انقلابی را پخته تر، آگاه تر و مقاوم تر می کند و تبعید، ندای انقلاب را به نقاط دور و نزدیک می رساند. این سخنان، از زبان مرجعی بیرون آمده که علی رغم سابقه طولانی مبارزات و درجات والای علمی و مذهبی، تا اردیبهشت امسال کتاب جامعی در زمینه زندگی و مبارزات ایشان به چاپ نرسیده بود و با انتشار کتاب « از تبعید تا پیروزی» به همت میرزا باقر علیان نژاد، این مهم به حقیقت پیوست.
آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی از جمله علمایی است که از ابتدای دهه 1340 و همزمان با شروع نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی(ره)، مبارزات خود علیه رژیم پهلوی را آغاز کرد و در این راه متحمل زندان ها و تبعید های بسیاری شد و از پا ننشست. انتشار مجله درسهایی از مکتب اسلام، انتشار مقالات کوبنده علیه حکومت در روزنامه های کثیر الانتشار و ایراد سخنرانی ها و مصاحبات، از شاخص ترین فعالیت های ایشان علیه حکومت پهلوی بود.
کتاب «از تبعید تا پیروزی» در دو بخش تنظیم شده است؛ بخش نخست با عنوان از تولد تا زمان حاضر به مرور زندگینامه این فقیه بزرگ می پردازد. نویسنده در توضیح اهمیت این بخش (صفحه 23 – پیش گفتار) به این نکته اشاره می کند که تا کنون زندگینامه مستقل و کاملی، خصوصا درباره مبارزات آیت الله مکارم شیرازی در دوران انقلاب اسلامی به چاپ نرسیده است. از این رو این بخش با استفاده از منابع جامع و معتبری که در آرشیو واحد فرهنگ ناموران معاصر ایران و بانک اطلاعات واحد تدوین تاریخ انقلاب اسلامی حوزه هنری وجود دارند، تهیه گردیده است. علاوه بر اینکه برای تکمیل این زندگینامه، از شصت عنوان کتاب و دوازده عنوان نشریه و چندین سایت اینترنتی، فیش برداری شده است. در پایان کتاب هم، تعدادی سند و ده ها تصویر از آرشیو های اختصاصی آیت الله مکارم شیرازی، واحد تدوین تاریخ انقلاب اسلامی و موسسه اطلاعات به چاپ رسیده اند – که برخی از آنها برای اولین بار منتشر می شوند.
زندگینامه تدوین شده در این اثر، به سیاق دیگر آثار منتشره، مرتب نشده است. این بخش از كتاب 100 صفحه را به خود اختصاص میدهد. تولد، دوران نوجوانی و جوانی، فعالیتهای انقلابی، دستگیری و تبعید و بعد هم پیروزی انقلاب اسلامی بخشهای تشكیل دهنده این بخش است.
اما سالهای آغازین نهضت امام خمینی، بخش مهمی از زندگینامه آیت الله العظمی مکارم شیرازی را تشکیل می دهند. چرا که اندکی پس از آغاز انتشار مجله درسهایی از مکتب اسلام (آذر 1337)، زمزه های شروع نهضت اسلامی جدید به گوش ایشان رسید. تا آنکه ایشان در همان ماه های آغازین دهه 1340 به این نهضت پیوستند. همانطور که می دانیم انتشار مجله درسهایی از مکتب اسلام در میان مردم، نقش مهمی در آگاهی عامه از اتفاقات نهضت، به ویژه مخالفت های حضرت امام خمینی با لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی داشت. جدا از این موضوع، آیت الله مکارم شیرازی در امور تبلیغی هم فعال بودند و برای سخنرانی به نقاط زیادی از کشور مسافرت کردند. آبادان، قم و تبریز از جمله این شهر ها هستند. سخنرانی ایشان دراجتماع عظیم مردمی روز 10 آبان 1341 در مسجد اعظم قم در مخالفت با لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی، یکی از تاثیر گذار ترین اقدامات جامعه روحانیت در مسیر لغو لایحه بود. (صفحات 31 تا 40)
اولین جریان دستگیری آیت الله العظمی مکارم شیرازی هم به روز عاشورای سال 1383 قمری مصادف با 13 خرداد 1342 باز می گردد که ایشان هم زمان با سخنرانی امام خمینی (ره) در قم، سخنرانی کوبنده ای در مسجد هدات تهران انجام دادند و همین سخنرانی موجبات دستگیری ایشان توسط نیروهای ساواک در شب 15 خرداد را فراهم می کند.(صفحات 44 و 45)
از تبعید تا پیروزی همچنین نگاه دقیقی به روزهای زندان آیت الله مکارم شیرازی، آزادی از زندان و از سر گیری مبارزات و همینطور روزهای تصویب لایحه کاپیتولاسیون و تبعید امام خمینی (ره) انداخته است. از این وقایع به بعد کتاب وارد خاطرات مربوط به سالهای تبعید و نهایتا پیروزی انقلاب اسلامی می شود تا در بخش های پایانی به گزارش روزهای کنونی زندگی این مرجع عالیقدر و فعالیت های روزانه شان بپردازد. بخش اول با نگاهی به آثار آیت الله العظمی مکارم شیرازی به پایان می رسد.
بخش دوم در بر گیرنده مقالات و مصاحبههای ایشان است كه بعد از ماجرای 19 دی ماه سال 57 فیضیه قم، در مجلات و مطبوعات مختلف به ویژه كیهان و اطلاعات نوشته شدهاند. این بخش شامل یازده مقاله و یادداشت و دو مصاحبه آیت الله مکارم شیرازی است که از روزنامه های کیهان و اطلاعات سال 1357 تهیه شده اند. ابتکاری که نگارنده در این بخش به خرج داده این است که در هر یك از این مقالات ابتدا به واقعه تاریخی مربوطه اشارهای كوتاه شده است تا خواننده با آنچه كه اتفاق افتاده است، آشنا شود و بعد به خواندن مقالات بپردازد. علیان نژاد حتی پا را از این توضیح هم فراتر گذارده و در پیش گفتار کتاب به طور خلاصه تمام وقایع و جریانات منتهی به این یازده مقاله و دو مصاحبه را خلاصه وار شرح می دهد.
نکته دیگری که در باید در مورد این مقالات گفت این است که تمامی این مقالات در دوره رژیم پهلوی نوشته شده اند که نشان از شهامت این مرجع عالی قدر دارد. بخصوص اینکه در برخی از این مقالات، با وجود آنكه در دوران استقرار رژیم طاغوت نوشته شده اند، ایشان به صورت واضح حكومت وقت را تهدید به جهاد اسلامی میكنند و مبانی رژیم را زیر سۆال میبرند. همین نوع فعالیتهای ایشان سبب میشود تا به شهرهای دورافتاده مانند مهاباد و انارك تبعید شوند. معمولاً هم ایشان به جایی تبعید میشدند كه به دلیل بعد مسافت، كم بودن ساكنان آن شهر و یا اصلاً به دلیل اینكه فقط انقلابیون در آن شهر حضور داشتند، امكان تبلیغ برایشان فراهم نمی شد.
منابع و مآخذ، بریده روزنامه ها و اسناد و تصاویر، قسمت های پایانی این کتاب 244 صفحه ای هستند.
قدردانی آیت الله مکارمشیرازی
چندی پیش مراسم قدردانی از دستاندرکاران تالیف کتاب «از تبعید تا پیروزی» با حضور آیت الله مکارم شیرازی در شهر قم برگزار شد.
در این دیدار ، هدایتالله بهبودی درباره چگونگی انتشار کتاب «از تبعید تا پیروزی» گفت: آقای علیاننژاد هنگام نگارش مجموعه کتابهای روزشمار انقلاب اسلامی با مقالاتی از آیتالله مکارم شیرازی روبه رو شد که دارای ویژگیهایی از جمله: استمرار مقالات (تقریباً هر پنج روز یک مقاله)، منسجم بودن ساختار مقالات، به روز بودن موضوع مقالات با توجه به مسایل جاری کشور، مستند و شیوا و قابل فهم بودن مقالات برای عامه مردم، پیشبینیها و توصیههایی که پس از انقلاب محقق شدند، فراگیری (خطاب به مردم، نظامیان، شاپور بختیار و ...) و انتشار در نشریههای کثیرالانتشار آن هم در زمان حاکمیت رژیم پهلوی بود.
به گفته بهبودی این ویژگیهای قلم آیتالله مکارم شیرازی در مجموع الگویی از چگونگی استفاده هوشمندانه یک شخصیت مبارز از رسانههای حکومت مستقر برای سرنگونی آن رژیم را ارایه میکند. لذا با توجه به اهمیت این مقالات و مصاحبهها، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی درصدد انتشار مستقل آنها برآمد.
در ادامه این دیدار علیاننژاد گفت: در ابتدا روزنامههای کیهان و اطلاعات در سال 1357 بررسی شد و در مجموع سیزده مطلب از آیتالله مکارم شیرازی شامل یازده مقاله و یادداشت و دو مصاحبه استخراج گردید.
وی افزود: از آنجایی که زندگینامه مستقل و کاملی، خصوصاً درباره مبارزات آیتالله مکارم شیرازی در دوران انقلاب اسلامی، منتشر نشده بود قرار شد کتاب در دو بخش زندگینامه و مقالات تنظیم شود. سپس با استفاده از شصت عنوان کتاب و دوازده عنوان نشریه و چندین پایگاه اینترنتی زندگینامه آیتالله مکارم شیرازی را تدوین کردیم.
به گفته علیاننژاد با نگاهی به حوادث انقلاب اسلامی مشخص میشود آیتالله مکارم شیرازی مقاطع حساسی از تاریخ انقلاب و از جمله سخنرانی در حضور مراجع تقلید و اجتماع قریب پنجاه هزار نفر در مسجد اعظم قم در مخالفت با لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی، بازداشت توسط ساواک در شب 15خرداد 1342، مخالفت با لایحه کاپیتولاسیون و تبعید امام خمینی(ره)، برگزاری مراسم چهلم آیتالله سیدمصطفی خمینی، قیام 19دی 1356، بازداشت و تبعید به چابهار، مهاباد و انارک، اوجگیری انقلاب و تحصن در مسجد دانشگاه تهران و استقبال از امام خمینی(ره) و پیروزی انقلاب اسلامی را تجربه و حضور پررنگی در آنها داشتهاند.
وی افزود: برای دسترسی به اسناد ساواک درباره آیتالله مکارم شیرازی به حدود سی عنوان کتاب سندی مراجعه کردم. البته مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات اسناد شخصیتهای مبارز را در کتابهایی با عنوان یاران امام به روایت اسناد ساواک منتشر میکند، اما متاسفانه پس از درگذشت این چهرهها این کار دو ایراد دارد یکی اینکه شاید برخی از اسناد ساواک نادرست باشد و دست مبارز از بررسی صحت آنها کوتاه است و دوم اینکه پژوهشگران، به موقع به آن اسناد دسترسی پیدا نمیکنند.
در ادامه این دیدار، آیتالله مکارم شیرازی با تشکر از پدیدآورندگان کتاب «از تبعید تا پیروزی» گفت: بنده وقتی کتاب را خواندم برخی موارد آن برایم تازگی داشت و دوستانی که کتاب را خواندهاند نیز اظهار کردهاند نگاه تازهای نسبت به فعالیتهای بنده در دوران انقلاب اسلامی پیدا کردهاند.
آیتالله مکارم شیرازی خواستار همکاری دفتر ادبیات انقلاب اسلامی برای جمعآوری و تدوین سایر مقالاتشان شد و همچنین از خاطرات خود از تبعید در سال 1357 گفت که زنی به ایشان گفت، ما برای شاه دعا میکنیم! که شما را به شهر ما تبعید کرد تا ما نیز بتوانیم از مجالس شما بهره ببریم.
ایشان با آرزوی توفیق بیشتر مدیران دفترهای ادبیات و هنر مقاومت و ادبیات انقلاب اسلامی در فعالیتشان افزود: باید از محو شدن تاریخ جلوگیری کرد. هرچه میگذرد گرد و غبار فراموشی بر تاریخ مینشیند و برای این که جاودانه شود باید در مطبوعات و مکتوبات دیده شود و این کار مهمی است. سرمایه آیندگان، تجارب گذشتگان است. اگر این تجربیات منتقل نشود و آیندگان بخواهند خودشان تجربه کنند، باید هزینهها را دوباره بپردازند.
فرآوری: منیژه خسروی
بخش کتاب و کتابخوانی تبیان
منابع: سوره مهر.خبرآنلاین/فارس/ پایگاه اطلاع رسانی 15 خرداد 42