کوبیسم و فوتوریسم در نگارگری ایرانی

حبیب الله صادقی ، درباره‌ی هنر مدرن‌ با اشاره به اینکه هر هنری در دوره خود‌، آینه تمام قد و تمام نمای مولفه‌ها و رفتارها و اجتماع مربوط به آن دوران است‌، ادامه داد: هنر مدرن زایده اتفاقاتی است که بعد از دوره رنسانس در جهان می‌افتد. مردم جهان در حال بازشناسی داشته‌های خودشان هستند که ترکیب آن را در بهترین شکل می‌توان در معماری دید.

او خاطرنشان کرد: تفاوت معماری دوره باروک با معماری دوره مدرن، هم از جهت متریال است و هم از جهت مراجعه به لحاظ ریخت‌شناسی. هنر مدرن از لحاظ ابزار‌، ادوات و نحوه ترکیب و مناسبت‌های تصویری و نشانه‌شناسی‌، با دوره کلاسیک‌، رنسانس و باروک بسیار متفاوت است.

صادقی اذعان داشت: حاصل مولفه‌هایی که در دوران مدرن زاییده می‌شوند در بخش هنر یک نوع بازشناسی و بازخوانی پرونده ذهنی مردم این دوران است. مردم این دوران راجع به نسبت، همنشینی رنگ‌ها، به کارگیری ابزار و مصالح و نشانه‌ شناسی‌، مانند ادبیات‌، در مجموعه تسلسل هنرهای‌شان تفاوت‌هایی قائل می‌شوند و ملاحظه می‌کنید که هنر مدرن به لحاظ ریخت شناسی یک عنصر اجتماعی است که مربوط به بیان و زبان دوران نواندیشی و نوگرایی جهان‌ها است.

رابطه هنر مدرن با هنر ایرانی

این نقاش درباره رابطه هنر مدرن با هنر ایرانی‌، گفت: زمانی که ما به تاریخ هنر جهان مراجعه می‌کنیم‌، مشاهده می‌کنیم هنر ایرانی از دیرباز، خصوصیات اقلیمی و اجتماعی مردم را همواره در برداشته است. ما بعد از دوره طلایی عصر صفوی در هنر، که هنر آن دوره به دلیل کیفیت‌، توجه به نمادها،‌ نشانه‌ها‌ و ویژگی‌های تصویری دوره خود که بسیار نو است،‌ هنر کنستراکتیویسم را می‌بینیم که بسیار ملهم شده‌ از هنر بزرگ مردم این سرزمین.

وی تصریح کرد: بعد از دوره حضور کمال‌الملک در ایران نقاشی با شکل باروک و رومانتیسیسم به شکلی وارد این سرزمین می‌شود، از سال 1320 به بعد ما شاهد یک نگاه جدی در میان نقاشان ایرانی تحت عنوان هنر معاصر هستیم که در نوع خود بسیار ممتاز است، به طوری که همچنان به نوستالوژی و عقبه‌های فرهنگی وفادار است اما با معنی اجتماعی به شکلی کار خود را ترکیب کرده است که یک حس زیبا شناسانه و مدرنیسم نمایان شده‌است.

صادقی گفت: یکی از دلایل قبول کردن پدیده مدرنیسم در جهان معاصر این است که به شکلی کالبد متن اجتماعی پیدا کند. از سال 1330 به بعد شاهد این بودیم که نقاشان ایرانی‌، کوبیسم و کنستراکتیویسم و فوویسم را به شکلی که برآمده از هنر ایران است‌، بار دیگر بازخوانی می‌کنند و بسیار هوشیارانه‌ به مسائلی دست پیدا می‌کنند که بسیار نظام‌مند و با کیفیت و با بیان جدی است.

ویژگی بزرگ هنر معاصر ایران از دید کارشناسان غربی

وی با اشاره به علاقه‌مندی هنرمندان و کارشناسان غربی به هنر معاصر ایران گفت: امروزه هنر معاصر ایران برای هنرمندان‌، کارشناسان و مجموعه‌دارانی که در غرب زندگی می‌کنند، دارای یک ویژگی بزرگ است. به شکلی که شاهد هستیم درحراج‌های بزرگی که در خاورمیانه و حتی در اروپا صورت می‌گیرد‌، هنر معاصر ما از آثار هنرمندان دیگر جهان بیشتر مورد توجه است و این چیزی نیست جز تلاش‌، همت‌، شاکله و روح بزرگی که در میان هنرمندان اصیل ما وجود دارد که بیانی نو و معاصر را می‌توانند به گونه‌ای در جهان معاصر‌، با ریشه‌های فرهنگی خودشان بیان کنند.

این هنرمند درباره تلفیق هنر ایرانی و هنر مدرن بیان کرد: هیچگاه هنرمند ایرانی در صدد این نبود که معنای هنر ترکیبی یا تلفیقی را پیدا کند.

به گفته کارشناسان و شاهدانی که هنر ما را در دنیا دنبال می‌کردند‌، هنر ایران‌ بنای رجوع و بنای تحرک بعد از رومانتیسیسم قرن 19 در اروپا است. به طوری که مکتب کنستراکتیویسم و کوبیسم‌، شاکله و ویژگی‌هایش برآمده از مکتب نقاشی ما است. ما در صدد این نبودیم که برای نو شدن‌، ذهنمان را بی‌مسما به سوی هنر غرب هدایت کنیم و مهر و نشان غربی‌ها را به سر خودمان بزنیم.

هنرمندان ایرانی در صدد معنای هنر تلفیقی نبودند

این عضو پیوسته فرهنگستان هنر گفت: ظرف 100 سال گذشته‌، غرب ترکیبی از تمام مکاتب خود را با عنوان مکتب پست مدرنیسم به رخ دنیا می‌کشد. فرهنگ یک بیان جهانی است ‌، تمدن مربوط به یک بخش از یک اقلیم نیست، همه مردم دنیا و همه گروه‌هایی که کنار یکدیگر جمع می‌شوند‌، فرهنگی می‌سازند که این خرده فرهنگ‌ها‌، برای آن فرهنگ بزرگ پیشنهادهایی را ارائه می‌دهند.

وی افزود: هنرمندان ما از اواخر دوره صفویه و حتی بعد از انقلاب‌، حاصل مطالعات و یافته‌هایشان را با شرافت و پاکیزگی و باکیفیت به جهان معاصر و غرب نشان دادند. بنابراین هنرمند ایرانی در صدد و در تکاپوی این نیست که به دنبال این مولفه باشد و معنی‌شناسی کند و سعی کند یافته‌ها را از سبد غربی‌ها در بیاورد. ما هر آنچه که نیاز داریم‌، چه از غرب چه از شرق و چه از تمام دنیا که مطابق با یافته‌ها و داده‌های فرهنگی‌مان است را دریافت می‌کنیم و پس از تمرین و تجربه، در فرهنگمان وارد می‌کنیم، به همان شکل که غربی‌ها گرفتند و استفاده کردند. مانند هنرکوبیسم و فوویسم که از نگارگری‌ ما گرفته‌ شده‌اند.

این کاریکاتوریست ادامه داد: هنر مدرن در کشورمان در حال پیدا کردن زبان جامع و کیفی‌تر است و هر چه پیش می‌رود مخاطبانش وسیع‌تر می‌شوند. مردم ایران به این دلیل که در فضای نو در جهان طی حیات می‌کنند‌، با اقدام به کالبد و سنت،‌عاشقانه‌هایشان را می‌ستایند و این فرهنگ سنتی را با بیان معاصر مطرح می‌کنند.

صادقی با اشاره دقیق‌تر به هنر مدرن گفت: می‌بینیم که در مکتبی به عنوان مثال رومانتیسیم‌، حدود 80 تا 100 سال طول می‌کشد تا این مکتب مشخصه‌ها و رابطه‌اش با ادبیات را پیدا کند. اما بروز و ظهور هنر مدرن در دنیا‌ ‌، این لطف را برای خود قائل نمی‌شود که لایه‌ی اول که انجام شده‌است را ثبت کند و بعد به لایه دوم اشاره کند و اینچنین به طور مسلسل تجربه اتفاق می‌افتد.

منبع: ایسنا