عوامل تقویت کننده نماز در خانواده

همه مسلمانان در لایه های پنهان شخصیت خود به انجام فرایض و واجبات دینی خود تمایل داشته و همواره مایلند خود را مسلمان واقعی بدانند، بخصوص پدران و مادران مسلمان تلاش دارند، که فرزندانی مومن و متدین داشته باشند.

گاهی دیده می شود والدینی که خود به انجام فرایضی دینی چندان مقید نیستند، امّا به داشتن فرزندانی مۆمن و مۆدب افتخار می کنند.

در این نوشتار راه های تحقق این تمایل ذاتی را با هم مرور می کنیم. چه کنیم تا خود و فرزندان مان نسبت به نماز که شاکله و شیرازه همه فضائل اخلاقی و تربیتی به شمار می آید، علاقمند و پایبند باشیم. اگر حتی بخشی از آنچه را که در نماز از خداوند می خواهیم بدست آوریم، هرگز (خود و فرزندانمان) دست از نماز بر نداشته و همواره بر عمق و غنای آن خواهیم افزود.

1- تقویت و ارتقاء سطح آگاهی و شناخت دینی در حوزه های مختلف: توحید، نبوت، امامت، معاد، نعمت ها و موهبت های الهی، چرا که حلقه های مذکور پیوندی پایدار با هم دارند. تقویت نماز بدون آگاهی از سایر ابعاد دین ممکن نخواهد بود. لذا مطالعه کتب دینی، آموزش و شرکت در کلاس ها و همایش های دینی و استفاده از برنامه های فرهنگی و مذهبی صدا و سیما از اصلی ترین پیش نیازهای تقویت نماز در خانواده است.

2- پاسخ گویی صحیح و به موقع به پرسش های دینی اعضای خانواده

3- پرهیز از زور و استبداد و در آموزش نماز- فراموش نکنیم که غنچه با زور گل نمی شود باید فضای مناسب و مراقبت صحیح برای گل شدن غنچه صورت گیرد.

4- گناه، ذهن و فکر آدمی را مسموم نموده و علاقه به دعا و نیایش را به شدت کاهش و بی محتوا می کند. پرهیز از محیط و افراد آلوده به گناه، مهم ترین و موثرترین راه رسیدن به نماز واقعی است.

5- تجربه های تلخ و یا شیرین از نماز و محیط های مذهبی در علاقمندی و یا انزجار از نماز نقش بسیار مهمی دارد. سعی کنید خود و فرزندان تان از نماز و مراسم و محیط های مذهبی تجربه ها و خاطره های شیرینی داشته باشند.

6- والدینی که نماز را به تأخیر انداخته و یا اهمیت چندانی به نماز ندهند، فرزندانی اهل نماز و نیایش نخواهند داشت. پدران و مادران، الگوی تربیتی فرزندان هستند. لذا به شدت مراقب رفتار و اخلاق، به خصوص به جا آوردن نماز باشید.

7- اذان و اقامه گفتن در گوش نوزادان خود نقش مهمی در تمایل فرزندان در آینده به نماز و دین خواهد داشت.

همآهنگی والدین در تربیت دینی و آموزش ارزش های اخلاقی به فرزندان بسیار مهم و ضروری می باشد. همسویی و همصدایی پدران و مادران و انتخاب معاشران و دوستان متدین در پراکندن عطر نماز و نیایش در فضای خانه و خانواده از مهم ترین پیش شرط ها به شمار می آیند که نباید مورد غفلت والدین واقع شود

8- تعیین مکان مشخص و مناسبی برای ادای نماز را فراموش نکنید.

9- نوجوانان گاهی در پی اثبات استقلال خود می باشند. از امر و نهی و دستور به شدت بپرهیزیم. لذا به جای دستور از روش های الگویی، روش الفبایی (با کتاب، داستان، شعر، فیلم) و نیز روش استدلال و برهان استفاده کنید.

10- دیر خوابیدن و خوردن غذای سنگین و میهمانی هایی که تا دیر وقت به طول می انجامد از عوامل اصلی قضا شدن نماز صبح می باشد، از این امور پرهیز کنید.

11- فرزندان خود را برای نماز صبح به یکباره بیدار نکنید، یکبار قبل از وضو به آرامی و نوازش بیدارش کنید، بار دوم بعد از وضو و بار سوم بعد از نماز (در سه مرحله بیدارش کنید)- زودتر بیدارش کنید تا بتواند بعد از نماز بخوابد. امید به استراحت دوباره عامل مهمی برای بیدار شدن است، از راه دور و با صدای بلند بیدارش نکنید، گاهی ماساژهای عضلانی ملایم گردن و پشت او را برای بیدار شدن آماده می کند.

12- تفریح و لذت از دنیا، خوردن و خوابیدن و زندگی توأم با تنبلی، مانع بزرگی در جهت انجام فرایض دینی رشد و بالندگی معنوی است. حفظ اعتدال در این زمینه برای علاقمند شدن به نماز بسیار ضروری است.

13- لقمه حرام، قطعاً و یقیناً روح و روان ما و فرزندان مان را بیمار نموده و مانع بزرگی در جهت نهادینه نمودن نماز در خانواده خواهد داشت. والدین به ویژه پدران می بایست تمامی تلاش خود را در جهت فراهم ساختن سفره حلال به کار گیرند.

14- هماهنگی والدین در تربیت دینی و آموزش ارزش های اخلاقی به فرزندان بسیار مهم و ضروری می باشد. همسویی و همصدایی پدران و مادران و انتخاب معاشران و دوستان متدین در پراکندن عطر نماز و نیایش در فضای خانه و خانواده از مهم ترین پیش شرط ها به شمار می آیند که نباید مورد غفلت والدین واقع شود.

نوجوانان گاهی در پی اثبات استقلال خود می باشند. از امر و نهی و دستور به شدت بپرهیزیم. لذا به جای دستور از روش های الگویی، روش الفبایی (با کتاب، داستان، شعر، فیلم) و نیز روش استدلال و برهان استفاده کنید

15- انتظار ناروا از نماز و آلوده کردن دین به خرافات، مانع بزرگی در جهت کمال و تربیت دینی فرزندان می باشد. کم نیستند کسانی که می گویند: نماز بخوان و فلان ذکر را 100 بار بگو و ... شب های قدر از خدا بخواه (اگر چه کمترین تلاش و کوشش نداشته باشی) از سد امتحان کنکور عبور خواهی کرد. به هنگام مسافرت این دعا را بخوان و حرکت کن خدا حافظ و نگه دارت خواهد بود (اگر چه قواعد راهنمایی و رانندگی را زیر پا بگذاری) سالم به مقصد خواهی رسید.

خلاصه اینکه آلوده کردن دین به این گونه امور فرزندان و اعضای خانواده ما را افسرده و بی حال و بی احساس و نسبت به نماز و دعا و دین بی توجه خواهد نمود. استاد مرتضی مطهری می گوید: دین مرده انسان زنده را هم می میراند چه رسد به اینکه بخواهد انسان مرده و مأیوس را زنده و شاداب کند.

با نوجوانان زیادی برخورد داشته ایم که می گویند: چون در امتحان قبول نشدم و یا چون در ازدواج موفق نشدم، دیگر نماز نمی خوانم. چرا که والدینم می گفتند اگر نماز بخوانی در همه عرصه های زندگی موفق می شوی.

16- هنگام نشاط و شادابی، بهترین فرصت برای دعوت فرزندان به نماز است، شناخت زمان، زبان، مکان، از اصلی ترین عناصر مورد نیاز در پیام رسانی است. این سه عنصر را فراموش نکنید. زمانی که مخاطب ما خوشحال، سالم و سر حال باشد خسته، گرسنه و کلافه نباشد. با زبانی که در حدی فهم و درک او باشد. به زبان روز و زبان جوانان آشنا باشیم. با لحن و بیان روان، دلنواز و مستدل و قانع کننده باشد و در مکانی که مناسب پیام رسانی باشد. در خلوت باشد در جمع دوستان نباشد. گاهی در اماکن مذهبی و عرفانی باشد.

احمد رزاقی

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان