اساس مشورت را می دانی؟!

مشاور، فردی که برای مشورت گرفتن و راهنمایی جستن نزد او رفته و راه حل مشکلات خویش را از او می‌طلبیم. اما آیا تمامی مشاوران ما صلاحیت راهنمایی و مشورت را دارند؟ یک مشاور خوب چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟

مشورت و لزوم استفاده از مشاور

مشورت کردن و یاری جستن از راهنمایی های دیگران امری است که فراوان بدان سفارش شده است، خداوند متعال فرموده: وَ أَمْرُهُمْ شُورى‏ بَیْنَهُمْ‏ (شورى- 38). در باره صفات مۆمنین خداوند مى‏فرماید كه: در كارها با همدیگر مشورت مى‏كنند.امام علی علیه السلام فرمود: هر كس خود رأى شد به هلاكت رسید، و هر كس با دیگران مشورت كرد، در عقل‏هاى آنان شریك شد.(نهج البلاغه/ ترجمه دشتی/  حكمت 161)

با چه کسی نباید مشورت کرد؟

افرادی هستند که مشورت کردن با آنها نهی شده از این رو امام علی علیه السلام فرمودند: بخیل را در مشورت كردن دخالت نده، كه تو را از نیكوكارى باز مى‏دارد، و از تنگدستى مى‏ترساند. ترسو را در مشورت كردن دخالت نده، كه در انجام كارها روحیّه تو را سست مى‏كند. حریص را در مشورت كردن دخالت نده، كه حرص را با ستمكارى در نظرت زینت مى‏دهد. همانا بخل و ترس و حرص، غرائز گوناگونى هستند كه ریشه آنها بدگمانى به خداى بزرگ است. (نهج البلاغه/ترجمه دشتی/ نامه 53) پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود: یا على! با ترسو مشورت مكن كه راه رهایى را به تو تنگ مى‏كند و با بخیل مشورت مكن كه تو را از هدفت باز مى‏دارد و با حریص مشورت مكن كه طمع كارى را براى تو زینت مى‏دهد و بدان یا على كه ترس و بخل و حرص یك طبیعت دارند و بدگمانى(به خدا) جامع آنهاست.(الخصال/ترجمه جعفرى/ج‏1 / 157)

ابتدا با خدا مشورت کن

توکل و توسل به خدا و طلب خیر نمودن از او؛ رمز موفقیت و پیروزی در هر کاری است از این رو پیش از مشورت با افراد واجد صلاحیت رهبری نیاز است از خداوند متعال مشاوره و راهنمایی خواست. هارون بن خارجه گوید: شنیدم كه امام صادق علیه‌السلام مى‏فرمود: اگر هر یك از شما قصد كرد كه به عملى اقدام كند، با هیچ یك از مردم صلاح اندیشى نكند تا آنكه با خدا مشورت نماید، عرض كردم: و مشورت با خدا چگونه است؟ فرمود: ابتدا از خدا مى‏خواهد كه خیر او را معیّن كند و سپس با مردم در باره‏اش مشورت مى‏نماید، هر گاه از خدا آغاز كرد، پروردگار نیكى را براى او بر زبان هر مخلوقى كه دوست دارد جارى مى‏سازد. (معانی الأخبار/ترجمه محمدى/ ج‏1 / 332)

با چه کسی باید مشورت کرد؟

امام صادق علیه السّلام مى‏فرماید كه: در هر كارى، خواه اخروى و خواه دنیوى، مشورت با مۆمنین لازم است، امّا در كار آخرت، باید مشورت كنى با كسى كه در او پنج خصلت باشد، عقل و علم و تجربه و نصح و تقوى. یعنى: كسى كه قوّت تمیز میان حسن و قبح داشته باشد. و علم به اوامر و نواهى نیز او را حاصل باشد. و در كارها صاحب تجربه باشد. و هر چه گوید به محض دیندارى و خاطر خواهى گوید، نه از روى فریب و غدر. و متّقى باشد. پس اگر شخص این چنین نیابى، این صفات را خود به عمل آر و بعد از رجوع و استغفار، با خود مشورت كن و عزم را جزم كرده و توكّل به خدا نموده، هر چه به خاطرت افتاد به او عمل كن، كه البتّه صواب است. (مصباح الشریعة / ترجمه و شرح عبد الرزاق گیلان / 350)

امام صادق (علیه السلام ) فرمود: در كار خود با كسانى مشورت كن كه از پروردگارشان مى‏ترسند. سلیمان بن خالد گوید: از امام جعفر صادق (علیه السلام ) شنیدم كه مى‏فرمود: با مردم خردمند با تقوا مشورت كن زیرا آنها جز به نیكى راهنمایى نمى‏كنند، و بپرهیز از مخالفت با آنان زیرا مخالفت با شخص پرهیزگار خردمند باعث تباهى دین و دنیاست. امام صادق(علیه السلام ) از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل فرموده است: مشورت با خردمند اندرزگو باعث پیشرفت و بركت و موفقیّت از جانب خداست، وقتى كه شخص دلسوز عاقل تو را راهنمایى كند از مخالفت با او بپرهیز، زیرا این مخالفت باعث هلاكت مى‏شود.

امام صادق (علیه السلام ) فرمود: مشورت داراى حدودى است كه اگر آن حدود شناخته و رعایت نشود ضررش براى مشورت‏كننده از نفعش بیشتر است. آن حدود عبارتند از: كسى كه با او مشورت مى‏شود: 1- عاقل باشد. 2- آزاده دیندار باشد. 3- دوست مهربان و مانند برادر باشد. 4- اگر از راز تو آگاه شد مثل این كه خودت به آن آگاهى و آن را مكتوم و پوشیده مى‏دارد. زیرا تو زمانى از راهنمایى مشاور سود مى‏برى كه او عاقل باشد، و وقتى كه وى آزاد مرد متدیّن بود نهایت كوشش را براى نصیحت كردن تو به كار مى‏برد، وقتى كه دوست مهربان و مانند برادر باشد و او را از راز خویش آگاه كردى راز تو را پوشیده نگاه مى‏دارد، و آگاهى او مانند این است كه خودت به آن آگاهى، [اگر این شرایط رعایت شود] مشورت جامع و نصیحت كامل مى‏گردد. (آداب معاشرت از دیدگاه معصومان علیهم السلام (ترجمه وسائل)/43) غرض از بیان این مطالب این است که بگوییم هر کسی شایسته شور و مشورت نیست و زندگی آدمی حساس‌تر و مهمتر از آن است که در پیدا کردن راه حل مشکلات و راهنمایی جستن در فرازو فرودهای آن از هر فردی که ادعای راهنمایی و مشاوره دارد یاری جست.

منابع:

1)      نهج البلاغه/ ترجمه دشتی

2)       آداب معاشرت از دیدگاه معصومان علیهم السلام (ترجمه وسائل )

3)      مصباح الشریعة / ترجمه و شرح عبد الرزاق گیلان

4)      معانی الأخبار / ترجمه محمدى  /  ج‏1

5)      الخصال / ترجمه جعفرى  /  ج‏1