شش ضلعی عجیب زحل

زحل را شاید بتوان زیباترین سیاره‌ی منظومه‌ی شمسی نامید. سیاره‌ای که سال‌هاست با زیبایی و راز و رمزهایشظ¬ دانشمندان را افسون خود کرده است. فضاپیمای کاسینیظ¬ عکاس اختصاصی این عروس منظومه‌ی شمسی است و بیش از 8 سال است که در حوالی این سیاره پرسه می‌زند و هربار رازی را برملا می‌سازد. تصویر سحرانگیز بالا نیز از دریچه‌ی دوربین‌های کاسینی گرفته شده و برای دانشمندان زمین مخابره شده است.

این تصویرظ¬ قطب شمال زحل را نشان می‌دهد که در آن جریانی به صورت شش‌ضلعی به سرعت در حال حرکت است و در دل آن نیز چشم سرخ‌رنگ خشمگینی که متعلق به طوفانی سهمگین است دل را به‌ لرزه درمی‌آورد. پهنای  چشم این طوفان حدود 2000 کیلومتر است که این رقم حدود20 بار بیشتر از میانگین اندازه‌ی چشم طوفا‌ن‌های زمینی است. ابرهای درخشان و نازک لبه‌ی این طوفان با سرعتی معادل با 540 کیلومتر در ساعت در حال حرکت‌اند.

تاکنون چیزی شبیه این شش‌ضلعی در منظومه‌ی شمسی دیده نشده است و زحل تنها سیاره‌ای است که ابرهایی به شکل یک شش‌ضلعی دارد. شش ضلعی بارز با اضلاع یکسان انگار نقاشی ماهرانه آن را بر روی زحل خلق کرده است. این شش‌ضلعی به حدی وسیع ‌است که می‌توان به راحتی 4 سیاره‌ی زمین را درون آن جا داد. طول هر ضلع آن حدود 14000 کیلومتر است.

فضاپیمای کاسینی که تاکنون رازهای زیادی را از ارباب حلقه‌های منظومه‌ی شمسی فاش کرده تصاویر متعددی از این ساختار عجیب ثبت کرده است. به‌تازگی نیز تصاویری حیرت‌انگیز و دقیق از آن ثبت کرده که سر و صدای زیادی کرد چون نخستین تصاویر نمای نزدیک از این شاهکار زیبا بود. تصویر بالا و تصاویر مشابه دیگر نشان می‌دهد شش‌ضلعی با وجود گذشت این همه سال که از نخستین تصویر ارسالی ویجر می‌گذرد، هیچ تغییری نکرده است و همچنان ثابت مانده است.

باورکردنی نیست ولی محتمل‌ترین فرضیه درباره‌ی این شش‌ضلعی به فرآیند موج ساکن (که با نام موج ایستا هم شناخته می‌شود) برمی‌گردد. خاصیت این موج این است که در مکان ثابت باقی می‌ماند و حرکتی نمی‌کند. البته دانشمندان همچنان دراین‌باره تحقیق می‌کنند ولی هنوز پرسش‌هایی بی‌پاسخ باقی‌مانده است که با این فرضیه جور در نمی‌آید. در واقع بر اساس قوانین فیزیک این پدیده می‌بایست دایره‌ای شکل باشد در حالی که این گونه نیست. اما هنوز کسی به‌درستی نمی‌داند چرا ابرها چنین شش‌ ‍ ضلعی روی زحل ایجاد کرده‌اند!

معمولا رنگ‌های تصاویری مانند تصویر اول کاذب‌اند و برای ثبت آن‌ها از فیلترهای گوناگونی استفاده شده است. تنوع رنگی در این تصویر نشان‌دهنده‌ی تفاوت ارتفاع جریان‌های سیال است. رنگ سرخ نشان می‌دهد که آن ناحیه‌ی عمق بیشتری دارد و پست‌تر است و حال‌ آن‌که رنگ سبز-زردمانند نماد ارتفاع‌های بالاتر است. رنگ آبی نیز حلقه‌های زحل را نشان می‌دهد که با گذر از فیلتر 890 نانومتر به این رنگ درآمده است. همان‌طور که می‌دانید رنگ‌های این تصویر کاذب‌اند و از فیلترهای مختلف گذر کرده‌اند. این رنگ‌ها به دانشمندان کمک می‌کند تا درباره‌ی نحوه‌ی توزیع طوفان‌ها و گردآبه‌ها درک بهتری پیدا کنند. رنگ طبیعی این ناحیه را می‌توانید در این‌جا ببینید.

طوفان مرکزی که در این تصویر به  رنگ سرخ درآمده است تقریباً همه‌ی ویژگی‌های یک طوفان را دارد اما برخلاف طوفان‌های زمینی که حرکت می‌کنند این طوفان در قطب شمال زحل ثابت باقی مانده است و همچنین هیچ اقیانوسی هم زیر این طوفان قرار ندارد! پرسش این است که پس بخار آب موجود در این طوفان از کجا آمده است؟ خبظ¬ این هم یکی دیگر از معماهایی است که دانشمندان در پی پاسخ‌ آن هستند. مطالعه و بررسی این نوع از طوفان‌ها به دانشمندان کمک می‌کند تا درباره‌ی ساختار و نحوه‌ی شکل‌گیری طوفان‌های زمینی نیز درک بهتری پیدا کنند. تصویر اول از ارتفاع 419 هزار کیلومتری سطح زحل گرفته شده است و مقیاس تصویر برابر با 22 کیلومتر در هر پیکسل است. 

مأموریت کاسینی-هویگنس پروژه‌ای مشترک میان ناسا سازمان فضایی اروپا و سازمان فضایی ایتالیاست. فضاپیمای کاسینی در سال 1997 به سوی زحل پرتاب شد و در سال 2004 به این سیاره‌ی گازی رسید و اکنون بیش از 8سال است که در حال عکس‌برداری از زحل و قمرهایش است.

منبع: کانوت