نقش تغذیه در یرقان
پانکراس (لوزالمعده) و کبد، نقش مهمی در هضم و متابولیسم مواد غذایی به عهده دارند. کبد مسئول بیش از 500 کارکرد حیاتی در بدن است. برخی کارهای اصلی کبد عبارت هستند از: متابولیسم کربوهیدرات، پروتئین و چربی؛ ذخیره و فعال کردن ویتامین‌ها و مواد معدنی؛ تبدیل آمونیاک به اوره؛ متابولیسم استروئیدها؛ تنظیم قندخون، تعادل و تنظیم هورمون‌های بدن، عمل کردن به عنوان یک صافی در برابر مواد مضر و تولید نمک‌های صفراوی برای هضم و جذب چربی‌ها و ساخت انواع پروتئین‌های خونی و شاخص‌های انعقادی.
قابل ذکر است که کبد یک کارخانه بیوشیمیایی است. کبد در سنتز آلبومین، کلسترول، فاکتورهای انعقاد خون، گلوکز، گلوبین، فاکتورهای ایمنی و فسفولیپیدها و لیپوپروتئین‌ها نقش دارد. قابل توجه است که تقریباً 150 میلی‌لیتر خون در دقیقه از کبد عبور می‌کند. کبد نقش مهمی در خون‌سازی جنین به عهده دارد. از هفته ششم زندگی جنینی تا نیمه اول زندگی جنینی خون‌سازی در کبد صورت می‌گیرد. اگر کبد فردی را برداریم، فرد ظرف 24 ساعت می‌میرد؛ با این حال انسان می‌تواند با 10 تا 20 درصد کبد خود زنده بماند. هنگام افزایش بیلی‌روبین خون و رسوب آن بافت سفیدی چشم زرد می‌شود. این حالت زردی یا یرقان نامیده می‌شود. افزایش بیلی‌روبین تام سرم به بالاتر از 3-5/2 میلی‌گرم درصد ایجاد زردی می‌کند. بیلی‌روبین آزاد شده در خون از تجزیه حلقه پورفیرین هموگلوبین گلبول‌های قرمز و دیگر پروتئین‌های هِم دار به وجود می‌آید.
کبد و عملکرد آن در زردی یا یرقان
کبد از هپاتوسیت‌ها (سلول‌های پارانشیمی لب‌ها) تشکیل شده است که به صورت لایه لایه می‌باشد. این لایه‌ها از طریق سیستم مویرگی موسوم به سیستم سینوزوئیدی از یکدیگر جدا می‌شوند. فضاهای سینوزوئیدی از سلول‌های کوفر پوشیده شده‌اند. کبد دارای 60 درصد سلول‌های پارانشیمی(هپاتوسیت‌ها) و 30 درصد سلول‌های کوفر (ماکروفاژ کبدی) می‌باشد. 10 درصد باقیمانده، سلول‌های عروقی و بافت محافظ و مجاری صفراوی می‌باشند. از علایم خوب کار نکردن کبد، می‌توان به افزایش وزن، سردرد تکرار شونده، ضایعات پوستی، تورم و یا درد شدید شکم، خونریزی و یا کبود شدن سریع پوست، ادم، ادرار خیلی تیره، بی‌اشتهایی، تهوع و استفراغ، خستگی مزمن، اختلالات روده ای و طعم فلزی در دهان، اشاره کرد.
توصیه‌های تغذیه ای برای سلامت کبد
* از نیکوتین، کافئین، گوشت قرمز، قند ساده و غذاهای سرخ شده، کمتر استفاده کنید.
* از منابع غذایی پتاسیم بیشتر استفاده کنید؛ مثل موز، کشمش، آلو، بادام و انواع سبزیجات. غذایی که مصرف آن در طول روز پیشنهاد می‌شود، سوپ پتاسیم است. قابل ملاحظه است که پوسته بیرون سیب‌زمینی یکی از غنی‌ترین منابع گیاهی پتاسیم است. برای این منظور فقط پوست چند سیب‌زمینی را بگیرید و داخل آن‌ها را استفاده نکنید. چند سبزی دیگر مثل هویج، کرفس، چغندر، جعفری و مقدار زیادی پیاز و سیر (تا 50 حبه) به آن اضافه کنید. آن را به مدت 60-40 دقیقه در یک قابلمه در بسته بجوشانید. سبزیجات را بیرون آورده و سوپ را سرد کرده و مصرف کنید.
* آب زیاد بنوشید؛ سعی کنید هر ساعت مقداری آب بنوشید.
* بلافاصله بعد از بیدار شدن از خواب، یک لیوان آب خالص بنوشید تا سیستم گوارشتان کار بیفتد.
* یک ساعت بعد، یک لیوان از هر نوع آب مرکبات تازه (آب سیب یا انگور تازه نیز مناسب است)، یک عدد لیمو، یک حبه سیر (روزی یک حبه اضافه کنید)، یک قاشق چای‌خوری روغن زیتون و یک عدد زنجبیل و یک لیوان آب خالص را در مخلوط‌کن، میکس کنید و بنوشید.
* سبزیجات خام بیشتر مصرف کنید.
* ویتامین K برای جلوگیری از سیروز کبدی مفید است.
* از مصرف زیاد ویتامین A پرهیز کنید، بدین منظور نباید روغن کبد ماهی زیاد مصرف کنید.
* لیمو یکی از بهترین دوستان کبد است؛ بیشتر لیمو بخورید.
* کوآنزیم «Q10» و لسیتین نیز برای سلامت کبد مفید هستند.
* مصرف بی رویه استامینوفن و سایر مسکن‌های ضد درد برای کبد مضر می‌باشد.
* حتماً خود را در مقابل ویروس هپاتیت B واکسینه کنید.
* از مصرف خود سرانه داروها بپرهیزید. داروها را با تجویز پزشک مصرف کرده و میزان دوز مصرفی آن‌ها را افزایش ندهید.
* از مصرف بیش از حد ویتامین‌های محلول در چربی یعنی A ,D ,E ,K بپرهیزید.
* از مصرف غذاهای پر چرب بپرهیزید.
* وزن خود را کنترل کنید. چاقی شما را مستعد کبد چرب، هپاتیت و سیروز کبدی می‌کند.
* مصرف ویتامین C و چای سبز برای سلامتی کبد مفید است.
* به طور منظم ورزش کنید.2 تا 3 روز در هفته فعالیت بدنی داشته باشید.
* مصرف غذاهای پر فیبر را افزایش دهید.
آب برگ کاسنی بهترین درمان یرقان انسدادی است
کاسنی گیاهی است علفی و پایا، دارای ساقه‌ای با ارتفاع نیم تا یک و نیم متر، بدون کرک یا موهای تقریباً زبر و خشک، ریشه‌ای قوی به قطر انگشت دست که ظاهر آن قهوه‌ای ولی مغز آن سفید رنگ است. کاسنی برطرف کننده تشنگی مفرط و بازکننده انسدادهای کبدی، تقویت کننده کبد، کاهنده صفرا بوده و آب برگ کاسنی بهترین درمان یرقان است.
کدو حلوایی
مصرف کدو حلوایی برای درمان سردرد، خستگی اعصاب، کم‌خوابی، سرفه‌های خشک، تب و یرقان مفید می‌باشد. کدو حلوایی با سیب ملین قوی است و برای رفع یبوست می‌تواند مفید باشد و کسانی که می‌خواهند معده قوی داشته باشند، می‌توانند از کدو حلوایی استفاده کنند.
عرق بید
بید درختی است زیبا، از تیره بید که در نواحی معتدل و مرطوب می‌روید و دارای سایه ای است مطبوع و خواب آور. اطباء سنتی از پوست و شکوفه‌های این درخت، عرقی تهیه می‌کرده‌اند که جهت معالجه یرقان به کار برده می‌شده است.
کنگر
کنگر در درمان یرقان، نارسایی کبد و کم‌خونی مۆثر بوده و از کبد در برابر سموم شیمیایی محافظت می‌کند. همچنین به علت دارا بودن ماده‌ای به نام سینارین باعث کاهش کلسترول و تری‌گلیسیرید خون می‌شود. خوردن کنگر برای افراد مبتلا به ناراحتی کلیه مناسب نیست. با توجه به اینکه کنگر باعث انقباض کیسه صفرا می‌شود، توصیه می‌شود افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا از خوردن کنگر صرف‌نظر کنند.
انار و سنجد
انار و سنجد تصفیه کننده خون بوده و خوردن آن از بیماری قند جلوگیری می‌کند. انار سرشار از ویتامین‌ها است و باعث تصفیه کبد می‌شود. سنجد نیز برای درمان بیماری‌های کبدی مانند زردی و یرقان مفید است.
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منبع: دنیای تغذیه - نفیسه بهادری، کارشناس ارشد علوم تغذیه
مطالب مرتبط:
