تبیان، دستیار زندگی
جهان مورد پسند و مدینه فاضله سعدی همه، در بوستانش تصویر شده است.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

که گفتار سعدی پسند آیدش


جهان مورد پسند و مدینه فاضله سعدی همه، در بوستانش تصویر شده است.

بوستان سعدی

یکی از زیباترین جهان ها، جهان سعدی در بوستان است. بوستان این شاعر شیرازی، جهانی سراسر همدلی، همدردی، انسانیت، تسامح، نیکی و صفا، راستی و پاکی و روشنی و حقیقت است. این شاعر شیرین گفتار و روانشناس، نکات باریک و اندیشه های بلند خود را در لباس حکایات دلپذیر برای مخاطب عرضه می کند. جهان مورد پسند و مدینه فاضله سعدی همه، در بوستانش تصویر شده است.

بر آنیم که در این مقاله و مقالات دیگر،گذری بر بوستان و گلستان داشته و با گوشه ای از دنیای زیبای سعدی آشنا شویم.

شنیدم که در وقت نزعِ روان                                                  به هرمز چنین گفت نوشیروان

که خاطر نگه دار درویش باش                                                نه در بندِ آسایش خویش باش

نیاساید اندر دیار تو کس                                                     چو آسایش خویش جویی و بس

نیاید به نزدیک دانا پسند                                                      شبان خفته و گرگ در گوسفند

برو پاس درویش محتاج دار                                                        که شاه از رعیت بود تاجدار

رعیت چو بیخند و سلطان درخت                                    درخت، ای پسر، باشد از بیخ سخت

مکن تا توانی دل خلق ریش                                              وگر می کُنی می کَنی بیخِ خویش

اگر جاده ای بایدت مستقیم                                                         ره پارسایان امیدست و بیم

طبیعت شود مرد را بخردی                                                               به امید نیکی و بیمِ بدی

گر این هر دو در پادشه یافتی                                                     در اقلیم و ملکش پَنَه یافتی

که بخشایش آرد بر امیدوار                                                               به امید بخشایش کردگار

گزند کسانش نیاید پسند                                                      که ترسد که در ملکش آید گزند

وگر در سرشت وی این خوی نیست                                    در آن کشور آسودگی بوی نیست

فراخی در آن مرز و کشور مخواه                                                    که دلتنگ بینی رعیت ز شاه

ز مستکبران دلاور بترس                                                            از ان کو نترسد ز داور بترس

دگر کشور اباد بیند به خواب                                                         که دارد دل اهل کشور خراب

خرابی و بدنامی آید ز جور                                                  رسد پیش بین این سخن را به غور

رعیت نشاید به بیداد کشت                                                  که مر سلطنت را پناهند و پشت

مراعات دهقان کن از بهر خویش                                               که مزدور خوشدل کند کار بیش

مروت نباشد بدی با کسی                                                      کز او نیکویی دیده باشی بسی

دورن مایه این داستان، حول محور پادشاه و رعیت و دوری از ظلم و ستم به زیر دستان و برقراری عدالت می چرخد، اینکه تمام پشت و پناه یک حکومت یا یک پادشاهی، رعیت و رضایت اوست

این حکایت یک منولوگ بین انوشیروان عادل و هرمز پادشاه ایران است که نوشیروان به هنگام مرگ، آخرین وصایای خود را به گوش او می رساند.

انوشیروان به هرمز که یک پادشاه است نکاتی را یادآوری کرده و به او می گوید، اگر می خواهی پادشاهی تو همیشگی باشد باید به این موارد توجه داشته باشی:

تنها به آسایش و آرامش خویش توجه نکن

تمام توجهت به رعیت و زیر دستانت باشد، چرا که تو به واسطه آنها پادشاه شده ای

خلق زیر دستت را از خودت ناراحت نکن چرا که با این کار خودت را نابود می کنی

اگر پارسایی و خرد را در پادشاه پیدا کردی در ملک و اقلیمش پناه داری

اگر پادشاهی از آزار خلق در ملکش هراسی نداشته باشد، آسایش و ارامش در آن کشور وجود نخواهد داشت

زیر دستان را بیگناه نباید کشت چرا که پشت و پناه یک حکومت هستند

و در اخر اینکه عدی عنوان می کند که از جوانمردی به دور است بدی کردن با کسی که از او نیکویی دیده ای

درون مایه این داستان، حول محور پادشاه و رعیت و دوری از ظلم و ستم به زیر دستان و برقراری عدالت می چرخد، اینکه تمام پشت و پناه یک حکومت یا یک پادشاهی، رعیت و رضایت اوست.

شنیدم که خسرو به شیرویه گفت                                      در آن دم که چشمش ز دیدن بخفت

برآن باش که تا هرچه نیت کنی                                                            نظر در صلاح رعیت کنی

الا تا نپیچی سر از عدل و رای                                                       که مردم ز دستت نپیچند پای

گریزد رعیت ز بیدادگر                                                                  کند نام زشتش به گیتی سمر

از آن بهره ور تر به آفاق نیست                                                  که در ملک رانی به انصاف زیست

عادل بودن و با انصاف با زیر دستان برخورد داشتن درون مایه این دو حکایتی است که سعدی عنوان می کند. علاوه بر این ضمن حکایت مختلفی که می آورد نکات اخلاقی بسیاری را هم عنوان می کند.

جوانمرد و خوش خوی و بخشنده باش                               چو حق بر تو پاشد تو بر خلق پاش

****

                      نیامد کس اندر جهان کو بماند                                       مگر آن کز او نام نیکو بماند

****

چو خواهی که نامت بود جاودان                                     مکن نام نیک بزرگان نهان

  ادامه دارد....

آسیه ترک بیاتانی

بخش ادبیات تبیان


منابع:

تاریخ ادبیات در ایران، ذبیح الله صفا

در آرزوی خوبی و زیبایی، غلامحسین یوسفی