5عادت خطرناک که زندگی ما را تهدید می‌کند!

برخی دیگر با به تعویق انداختن مسئولیت هایی كه به عهده آنها گذاشته شده از انجام دادن آن طفره می روند و بالاخره وقتی از برخی از آدم ها می‌خواهیم كاری را ترك كرده و كار دیگری را جایگزین آن كنند، می گویند ما به این كار عادت كرده ایم و ضرب المثل معروف را كه ترك عادت موجب مرض است را به عنوان سپری محكم برای دفاع از خود بكار می گیرند.

سوال مهمی كه در اینجا مطرح می شود این است كه آیا واقعا وقتی به انجام دادن یك كار عادت كردیم، نمی توان این عادت را تغییر داد و به سراغ انجام كار دیگری برویم؟ آیا این بهانه كه ترك عادت موجب مرض است می تواند دلیل منطقی برای اصرار بر انجام یك كار مشخص باشد؟

حقیقت این است كه یكی از مهمترین عواملی كه هرگز به چشم نمی آیند و مانند سد محكم و آهنین مانع پیشرفت ما در عرصه های مختلف زندگی می شوند، عادت های ناپسندی است كه ما به آنها گرفتار شده ایم و تا راهی برای رهایی از آنها پیدا نكنیم، نمیتوانیم زندگی خود را تغییر بدهیم و شاهد یك زندگی لذت بخش در در دنیا باشیم.

وجود مبارک امیر مومنان علی علیه السلام در یک روایت زیبا اهمیت پرداختن به ترک عادت های ناپسند را این گونه به تصویر می كشند:

(ذَلِّلوا أنفُسَكُم بِتَركِ العاداتِ ،وَقودوها إلى فِعلِ الطّاعاتِ، وحَمِّلوها أعباءَ المَغارِمِ، وحَلُّوها بِفِعلِ المَكارِمِ، وصُونوها عَن دَنَسِ المَآثِمِ: با ترك كردن عادتها، نفسهاى خود را رام كنید و آنها را به سوى انجام طاعات بكشانید و بارهاى تاوانها و جریمه ها را بر دوش آنها نهید و با به كار بستن كارهاى نیكو، آنها را بیارایید و از پلشتى گناهان، دورشان نگه دارید.)( غرر الحكم: 5199)

همچنین بسیار جالب است كه وقتی حضرت علی علیه السلام به بیان برترین عبادت ها در پیشگاه خداوند متعال می‌پردازد، مساله ترك عادت های ناپسند را به عنوان برترین عبادت معرفی می كند و می فرماید:

(أفضَلُ العِبادَةِ غَلَبَةُ العادَةِ: برترین عبادت، چیره شدن بر عادت است.)(غرر الحكم: 2873 )

در این مقاله به برخی از عادت های ناپسند اشاره می كنیم تا با حذف كردن آنها، تغییرات ملموسی را در زندگی خود احساس كنیم.

1) گوش دادن مداوم به موسیقی

یكی از عادت هایی كه امروزه در بین افراد كاملا مشهود است، گوش دادن به موسیقی است به نحوی كه برخی از افراد اكثر اوقات خود را به این امر اختصاص می دهند و گاهی با گوش دادن به موسیقی با صدای بلند آسیب های جسمانی فراوانی را برای خود به وجود می آورند كه این مسئله را می توان به عنوان یك عادت ناپسند معرفی كرد.

امیر مومنان علی علیه السلام در مقابل این عادت ناپسند كه اولا سبب نكوهش اطرافیان خواهد شد و دوما سبب زنگار دلها می شود یك عادت بسیار زیبا را برای ما معرفی می كنند و آن اینكه گوش های خود را به خوب شنیدن عادت بدهیم و فقط سخنان و یا چیزهایی را بشنویم كه به درستی و پاک بودن ما كمک می كند :

(عَوِّدْ اُذُنَكَ حُسنَ الاستِماعِ ، و لا تُصغِ إلى ما لا یَزیدُ فی صَلاحِكَ استِماعُهُ ؛ فإنَّ ذلكَ یُصدِئُ القُلوبَ ، و یُوجِبُ المَذامَّ : امام على علیه السلام فرمود : گوش خود را به خوب شنیدن عادت ده و به سخنانى كه شنیدن آنها بر درستى و پاكى تو چیزى نمى افزاید گوش مسپار؛ زیرا این كار باعث زنگار دلها مى شود و موجب نكوهش مى شود.)( غرر الحكم : 6234)

2) پرخوابی

برای توضیح این عادت توجه به این مساله لازم است كه پرخوابی و كم خوابی یک مسأله نسبی است و شما با توجه به سنی كه در آن هستید باید میزان استاندارد خواب خود را مشخص كنید، بعد از مشخص شدن میزان استاندارد ساعت هایی كه شما به خواب نیاز دارید، خوابیدن بیش از آن مقدار آثار جسمی و روحی بدی را در زندگی شما به دنبال خواهید داشت كه متاسفانه این مساله به عنوان یكی از عادت های ناپسند در بین برخی از افراد مشاهده می شود و این همان عادت مذمومی است كه پیامبر اكرم صلی الله علیه و آله از آن ابراز نگرانی كرده اند:

بر امت خویش بیشتر از هر چیز از شكم پرستی و پرخوابی و بیكاری و بی‌ایمانی بیمناكم.(نهج الفصاحة،ح109)

3) بد زبانی

برخی آن قدر از الفاظ زشت و ناپسند استفاده كرده اند كه این مساله به عنوان یك عادت برای آنها تبدیل شده است و همیشه و همه جا از این الفاظ استفاده می كنند و به سبب همین عادت ناپسند مورد ملامت و نكوهش اطرافیان خود قرار می گیرند .

امیر مومنان در توصیه ای طلایی به این دسته از افراد این گونه می فرماید:

(عَوِّدْ لِسانَكَ حُسنَ الكَلامِ تَأمَنِ المَلامَ : زبان خود را به گفتن سخن نیك و زیبا عادت ده، تا از ملامت محفوظ مانى.)( غرر الحكم : 6233)

4) عادت به انجام گناه در خلوت

برخی از افراد در جامعه چهره موجهی دارند اما در خلوت و نهان خود عادت های ناپسندی دارند و به انجام برخی از گناهان خو گرفته اند كه این مسئله می تواند روزی موقعیت و آبروی آنان را با خطرات مهمی مواجه كند كه از جمله این خطرات رسوایی در میان جامعه است چنانچه امام حسن علیه السلام در این رابطه می فرمایند:

(العاداتُ قاهِراتٌ ، فَمَنِ اعتادَ شَیئا فی سِرِّهِ وخَلَواتِهِ، فَضَحَهُ فی عَلانِیَتِهِ وعِندَ المَلَأِ: عادتها مقهور كننده اند. پس، هر كس در نهان و خلوتهاى خود به چیزى عادت كند، آن چیز او را در آشكار و میان جمع رسوا سازد.)( تنبیه الخواطر :2/113)

5) عادت به دروغ گویی

این عادت نیز كه در بین برخی از افراد مشاهده می شود و متاسفانه با دروغ های زیادی كه  به زبان آورده اند، كاملا قبح و زشتی این عمل برای آنها عادی شده است و به سادگی برای هر موضوع بی ارزشی نیز دروغ می گویند .

دروغ گویی كه در آیات و روایات اسلامی به شدت از آن نهی شده است ضررهای قابل توجهی را برای فرد و جامعه به دنبال خواهد داشت كه از جمله ضررهای مادی كه زندگی افرادی كه به این گناه بزرگ عادت كرده اند را تهدید می كند، فقر و بیچارگی در دنیا است چنانچه امیر مومنان علی علیه السلام می فرماید: (اعتِیادُ الكِذبِ یُورِثُ الفَقرَ: عادت به دروغگویى فقر مى آورد.) (بحارالأنوار : ج 36،ص261)

آنچه مسلم است افرادی كه به این صفات و ویژگی های ناپسند عادت كرده اند یک شبه نمی توانند عادت خود را ترک كنند اما می توان با یک برنامه ریزی كوتاه مدت و با مطالعه پیرامون عوارض و مشكلاتی كه این عادت های ناپسند میتواند برای ما و اطرافیان ما به وجود بیاورد در صدد حذف آنها از زندگی و جایگزینی عادت های خوب باشیم.

امین ادریسی                  

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان