تغذیه در بیماری‌های چشمی
بحث سلامتی چشم‌ها موضوع بسیار مهمی است و راه‌های پیشگیری از ابتلا به برخی از آن‌ها یا کاهش ریسک بروز آن‌ها نیز یکی از دغدغه‌های متخصصان علم پزشکی است. در بین بیماری‌های بسیار زیادی که سلامتی چشم‌های ما را تهدید می‌کنند، برخی شایع‌تر هستند و درباره آن‌ها زیاد شنیده و خوانده‌ایم. آب مروارید یا در اصطلاح پزشکان «کاتاراکت» و بیماری «استحاله ماکولای وابسته به سن» از اختلالات چشمی بسیار شایع هستند که خطر ابتلا به آن‌ها با افزایش سن بیشتر خواهد شد. منظور از استحاله در این بیماری تحلیل رفتن است.
محققان علم تغذیه درباره این موضوع تحقیق می‌کنند که آیا می‌توان با روش‌های تغذیه‌ای از بروز بیماری‌های چشمی به خصوص دو اختلال شایع بالا پیشگیری کرد و ریسک ابتلا به آن‌ها را کاهش داد یا خیر. آن‌ها در این‌باره به یافته‌های ارزشمند زیادی دست یافته‌اند و همچنان انجام پژوهش‌ها در این زمینه ادامه دارد.
بیماری‌های چشمی در ردیف بیماری‌های ناتوان کننده...
بیماری‌های چشمی یکی از شایع‌ترین علل ناتوانی‌های دائمی در آمریکا هستند. در حدود 20 میلیون آمریکایی بالای 40 سال و پیرتر آب مروارید دارند و 10 میلیون نفر از افراد بالای 60 سال هم به استحاله ماکولای وابسته به سن (AMD) مبتلا می‌باشند. هرچه سن فرد بالاتر رود امکان بروز این دو بیماری هم بیشتر خواهد شد. چگونگی رژیم غذایی افراد و تغذیه سالم، در بروز هر دو تأثیراتی دارد.
آب مروارید چیست؟
وقتی پروتئین‌های موجود در عدسی چشم آسیب ببینند، فرد به کاتاراکت مبتلا خواهد شد. وجود این پروتئین‌هاست که عدسی چشم را شفاف نگه می‌دارد و در صورت صدمه دیدن این پروتئین‌ها عدسی مات یا کدر خواهد شد و این پدیده موجب می‌شود که بیمار تار ببیند. برخی بیماران از دید کم در شب یا دوبینی شکایت می‌کنند. معمولاً جراحی و درآوردن عدسی صدمه دیده و کاشت یک عدسی مصنوعی به جای آن برای درمان این بیماری چشمی لازم است.
استحاله ماکولای وابسته به سن (AMD)
این بیماری زمانی روی می‌دهد که سلول‌های روی ماکولای چشم بمیرند. ماکولا در مرکز شبکیه واقع شده و در حالت عادی وجود آن باعث می‌شود که شخص اطراف را واضح ببیند. به عبارتی وجود ماکولای سالم موجب می‌شود که فرد بتواند خطوط اطراف هر شیء را تشخیص دهد و بتواند چیزهای اطرافش را از هم متمایز کند و جزئیات و ریزه‌کاری‌های آن‌ها را به راحتی مشاهده نماید.
به علاوه این نقطه دید مرکزی طبیعی برای شما فراهم می‌سازد که برای خواندن، نوشتن و در کل انجام کارهایی که دقت چشمی بسیاری می‌خواهند ضروری است. اگر شما بیماری باشید که ماکولای چشمش صدمه خورده، دیدتان دیگر واضح نیست و نمی‌توانید جزئیات اشیای دور و برتان را تشخیص دهید. AMD درمان قطعی ندارد، ولی تغذیه صحیح می‌تواند در پیشگیری از بروز آن موثر باشد.
پیشگیری از AMD...چگونه؟
در واقع یک «رژیم چشمی سالم» است که ممکن است در کاهش ریسک ابتلا به AMD موثر واقع شود. به گفته دانشمندان علم تغذیه، ویتامین‌های C، E، B6، B12، B9 یا همان اسیدفولیک یا فولات، کاروتنوئیدها، بتا- کاروتن، لوتئین، زآگزانتین و همچنین اسیدهای چرب امگا-3 و روی با حفظ سلامتی چشم در ارتباط هستند. جنیفر نلسون، کارشناس ارشد تغذیه و دانشیار دانشکده علوم سلامتی در مینه سوتا می‌گوید: «وجود مقادیر کافی اسیدفولیک، ویتامین B6 و آنتی‌اکسیدان‌ها در رژیم غذایی معمول افراد در حفظ سلامتی چشم نقش مهمی دارد». مواد غذایی بسیاری در دسترس همه ما می‌باشد که مقادیر زیادی از عناصر گفته شده در بالا که در پیشگیری از بروز بیماری‌های چشمی می‌توانند موثر واقع شوند را به وفور در خود دارند.
در صدر لیست این خوراکی‌ها مطابق بسیاری از رژیم‌های سالم میوه‌ها و سبزی‌ها قرار دارند که منابع خوبی برای تأمین ویتامین‌های C و E هستند. از بین سبزی‌ها آن‌هایی که برگ‌های سبز تیره دارند (مانند اسفناج و کلم پیچ) می‌توانند منابع گیاهی خوبی برای تأمین لوتئین و ویتامین E مورد نیاز باشند. مصرف میوه‌ها و سبزی‌های زرد و نارنجی (مانند پرتقال، نارنگی و هویج) که بتا-کاروتن و زآگزانتین در خود دارند هم به حفظ سلامت چشم کمک می‌کند.
ماهی‌هایی چون سالمون، مکرل، ساردین، تون و ماهی سفید هم سرشار از اسیدهای چرب امگا-3 هستند که تأثیر مثبت آن‌ها در پیشگیری از بروز بسیاری بیماریها ثابت شده است. بیماری‌های چشمی هم از این نوع هستند. به علاوه وجود تخم‌مرغ، شیر، گوشت بره و گوشت گاو در رژیم سالم چشمی می‌تواند ماده معدنی روی را به قدر کافی به بدن شما برساند. شما می‌توانید با خوردن موز، گوشت مرغ، لوبیای خشک، ماهی، جگر و سیب زمینی از ویتامین B6 هم بهره‌مند شوید.
بسیاری از منابع غذایی گفته شده در بالا مانند مرکبات، غلات غنی شده، سبزی‌هایی که برگ سبز تیره دارند، جگر، قارچ، مغزها و نخودها سرشار از اسیدفولیک هستند.
غذاهایی که دوستدار AMD هستند...
اگر شما برنج سفید، نان سفید، پاستا و به طور کلی غذاهایی که کربوهیدرات‌های تصفیه شده دارند زیاد می‌خورید نادانسته به بالا بردن ریسک ابتلا به استحاله ماکولای وابسته به سن کمک می‌کنید. اگر این بیماری زود تشخیص داده نشود و برای جلوگیری از پیشرفت آن اقدامات لازم صورت نگیرد، می‌تواند فرد را نابینا کند. نان، برنج سفید و پاستا کربوهیدرات‌های ساده دارند که با خوردن آن‌ها مقدار گلوکز یا قند خون به سرعت افزایش خواهد یافت. به جای این غذاها نان‌ها و پاستاهایی بخورید که کربوهیدرات‌های پیچیده دارند. همچنین برنج قهوه‌ای را به جای برنج سفید جایگزین کنید.
مصرف مکمل‌ها هم خالی از فایده نیست...
در کنار مصرف مرتب غذاهایی که در بالا گفته شد، مصرف مکمل‌ها نیز کمک بزرگی است. پژوهشی که محققان انستیتوی ملی بیماری‌های چشم آمریکا در سال 2001 انجام دادند، نشان داد اگر AMD در مراحل متوسط باشد خوردن دوزهای بالا از مکمل‌های ویتامین E، بتا-کاروتن، روی و مس ممکن است از پیشرفت آن به مراحل بالاتر پیشگیری کند. همچنین مشخص شد کسی که AMD او در مراحل اولیه است یا فردی که اصلاً نشانه‌های این بیماری را ندارد از مصرف این مکمل‌ها فایده‌ای نخواهد برد.
خوردن مکمل‌ها از دیدگاه یک متخصص
دکتر نلسون درباره مصرف این مکمل‌ها به نکته مهمی اشاره می‌کند: «از آنجایی که دوز آنتی‌اکسیدان‌ها و روی موجود در این مکمل‌ها نسبتاً بالاست مشاوره با پزشک متخصص قبل از شروع به مصرف آن‌ها حتمی و ضروری می‌باشد، زیرا اوست که می‌تواند با شناختی که از وضعیت جسمانی شما دارد تشخیص دهد که آیا اصلاً مجاز به خوردن آن‌ها هستید یا خیر و در صورت امکان، به چه میزان و از کدام مکمل‌ها باید استفاده کنید.»
مهم‌تر از همه اینکه به هیچ وجه نباید پس از خواندن اطلاعات کلی درباره تأثیر مکمل‌های بالا در پیشگیری از AMD، بی‌درنگ و سرخود سراغ آن‌ها بروید. وقتی هم پزشک دوز روزانه مشخصی را تجویز می‌کند، نباید بیشتر از آن دوز مکمل بخورید.
اگر بیش از حد مکمل بخورید...
او در ادامه نوعی از بیماریها را مثال می‌زند که مصرف زیاده از حد مکمل‌ها می‌تواند ریسک ابتلا به آن‌ها را افزایش دهد: «مکمل‌هایی که محققان انستیتوی ملی بیماری‌های چشم از تأثیر احتمالی مثبت آن‌ها بر حفظ سلامتی چشم سخن گفته‌اند، مقدار زیادی بتا-کاروتن در خود دارند که می‌تواند یکی از عوامل بالا برنده ریسک ابتلا به سرطان ریه در سیگاری‌ها باشد». این متخصص عقیده دارد که یک رژیم غذایی حاوی مقادیر زیادی سبزی‌های با برگ‌های سبز، ماهی و غلات غنی شده می‌تواند به بسیاری از افراد کمک کند بدون مصرف مکمل‌های فوق نیز از بروز بیماری‌های چشمی به ویژه استحاله ماکولای وابسته به سن پیشگیری کنند.
بخش تغذیه و آشپزی تبیان
منبع: ماهنامه دنیای تغذیه – شماره 99 - آذین صحابی
مطالب مرتبط:
ماهی‌های چرب: تضمینی برای سلامت قوه بینایی
این‌ها را بخورید تا سوی چشمانتان زیاد شود
