نسخهای برای درمان غیبت!
نکته بعدی این است که در درمان هر بیماری باید علل و عوامل به وجود آورنده آن را شناخت تا ضمن مبارزه با علّت، معلول را از میان برداشت و بیماری را ریشه کن نمود. مبارزه با معلول و نشانههای بیماری ممکن است برای مدت کوتاهی مۆثر باشد ولی در درازمدت مشکلی را حلّ نخواهد کرد.
همچنین بعد از رسیدن به مرحله درد و رنج و شناخت ریشههای بیماری، شخص باید نسبت به راه درمان نیز شناخت کافی داشته باشد تا به بیراهه نرفته و عمر و انرژی و توان خود را بیهوده به هدر ندهد و دست آخر هم سرخورده نشود.
حرف آخر این که مهمترین عاملى كه در مبارزه با عوامل فساد و بیماریهاى معنوى و نفسانى مۆثر و كارساز است عنصر ایمان و ذکر است. اگر كسى به خداوند متعال و روز جزا واقعا ایمان داشته باشد كمتر مرتكب گناه كبیره به ویژه گناهانى مانند تهمت و غیبت مىشود.
امام صادق(علیهالسلام)مىفرماید:
«اگر سلامت خود را مىخواهى به یاد آفریدگار باش نه به یاد مخلوق و آفریده، تا یاد او براى تو مایه عبرت و مانع از غیبت باشد و به جاى گناه، ثواب نصیبت شود».[شرحمصباحالشریعة ص : 314]
امیر المۆمنین(علیهالسلام) نیز مىفرماید: ذكر خدا داروى بیمارىهای دلهاست.[ «ذكر اللّه دواء أعلال النّفوس»: تصنیف غررالحکم،3619،ص188]
درمانی برای غیبت
برای درمان این صفت ناپسند اخلاقی از دو راه علم و عمل باید استفاده نمود:
الف- درمان علمی:
درمان علمی آن است كه شخص غیبت کننده در پیامدهای دنیوی و اخروی این گناه- که قبلا ذکر شد - بیندیشد و آنها را با آن چه از این گناه نصیبش میشود، مقایسه كند. با این مقایسه متوجه خواهد شد که او با این گناه از چشم مردم میافتد، بغض و كینه و دشمنی ایجاد میكند، به وحدت مسلمین لطمه میزند، اعمالش نیکش تباه، دینش فاسد و از ولایت خدا خارج میشود و ... هرگاه این پیامدها را با چند لحظه بدگویی و هوسرانی مقایسه كند، پی خواهد برد كه با این عمل زشت چه اشتباه بزرگی مرتكب شده و چقدر آسان دین و دنیای خود را به تباهی کشانده است.
افراط در مزاح و شوخی مذموم و در اسلام از آن نهی شده است؛ زیرا باعث سبکی و کم وقاری و موجب سقوط هیبت و حصول خواری میگردد و دل را میمیراند و از آخرت غفلت میآورد و بسا باشد که موجب عداوت و دشمنی دوستان یا آزردن و شرمنده کردن دیگران گردد
علاوه بر این، اگر دشمنى نیز داشته باشد با شخصى كه از او غیبت مىكند، مقتضاى دشمنى نیز آن است كه از او غیبت نكند؛ زیرا بر اساس احادیث اهلبیت(علیهمالسلام)، اعمال نیک غیبت كننده به نامه عمل كسى كه از او غیبت شده و گناهان این به نامه اعمال آن منتقل مىشود. پس خواست دشمنى با او كند، با خود دشمنى كرده و بر خود صدمه زده است.
ب- درمان عملی:
آن است كه انسان به هر زحمتی كه شده، برای مدتی مهار زبان خود را به دست بگیرد و كاملا از خود مراقبت نماید تا به مرور زمان به راحتی از غیبت كردن پرهیز نماید و سعی كند كه خوبیهای مردم را ببیند و به دنبال معایب آنها نباشد.
آوردهاند كه حضرت عیسی(علیهالسلام) با عدهای از یارانش از جایی عبور میكردند كه به لاشه سگی برخوردند. همراهان گفتند: چه مردار بدبویی! حضرت عیسی (علیهالسلام) فرمود: چه دندانهای سفیدی دارد.
آنها نقص مردار را دیدند و حضرت عیسی كمال آن را گوشزد كرد.
چقدر خوب است بیش از آنچه به عیبهای دیگران توجه كنیم به دنبال كشف عیبهای خود باشیم. كسى كه به عیوب خود آگاه و معترف باشد هرگز درصدد عیبجویى دیگران برنمىآید. خودخواهى و خودپسندى است كه انسان را مغرور ساخته و به كنكاش در عیوب مردم وامىدارد. آرى، انسانى كه خود را سراپا عیب و نقص مىبیند شرم دارد از این كه دیگران را به خاطر همان عیوب سرزنش كند. چنان که امیرمۆمنان علی (علیهالسلام) فرمود: «ای مردم! خوشا به حال كسی كه مشغول بودن او به عیب خود، او را از عیبجویی دیگران باز دارد و خوشا به حال کسی که ملازم خانه خود گردد، دسترنج خویش را بخورد و به اطاعت پروردگارش مشغول باشد و بر خطاهای خویش بگرید. او به خویشتن مشغول و مردم از دستش راحت باشند» [ نهج البلاغه، خطبه 176]
بدگمانی را ترک کنیم
طبق آیه شریفه سوره حجرات، غیبت ناشی از تجسّس در احوال مردم و آن نیز ناشی از بدگمانی به آنها میباشد. بنابراین اگر انسان بتواند این حالت بدگمانی را از خود دور کند موفق شده است در خیلی از موارد خود را از کمند غیبت برهاند.
خداوند در قرآن کریم مۆمنان را از بدگمانی نهی کرده میفرماید:
«یا أیُّها الَّذینَ آمَنوا اجْتَنِبُوا كَثیرا مِنَ الظَّنِّ إنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إثْمٌ...»49/12؛
اى كسانى كه ایمان آوردهاید از بسیارى از گمانها بپرهیزید؛ چرا كه بعضى از گمانها گناه است.
رسولخدا (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم)فرمود:
«إنّ اللّه حرّم من المسلم دمه و ماله و عرضه و أن یظنّ به ظنّ السّوء»؛[ بحار،ج72، ص201]
همانا خداوند خون و مال و آبروى مسلمان را محترم شمرده و سوء ظن به مسلمانان را تحریم فرموده است.
مسخره کردن و استهزاء و اهانت
خداوند متعال میفرماید: «لا یسخر قوم من قوم عسى ان یكونوا خیرا منهم،49/11»؛ هیچ گروهى گروه دیگر را مسخره نكنند، شاید آن گروه از آنها بهتر باشند.
پیغمبر اكرم (صلّىاللّهعلیهوآلهوسلّم)فرمود: «كسانى كه مردم را مسخره و استهزاء مىكنند براى هر یک درى از بهشت را مىگشایند و مىگویند: بشتاب بشتاب! او با رنج و غم مىآید كه داخل شود در را مىبندند، سپس درى دیگر را مىگشایند و به او مىگویند: بشتاب و زود بیا! و چون به نزدیك در مىرسد در را مىبندند و پیوسته بااو چنین مىكنند، تا در دیگر گشوده مىشود و چون مىگویند: بشتاب و تند بیا! دیگر نمىآید.»[ معراج السعاده، ص464]
انسان به هر زحمتی كه شده، برای مدتی مهار زبان خود را به دست بگیرد و كاملا از خود مراقبت نماید تا به مرور زمان به راحتی از غیبت كردن پرهیز نماید و سعی كند كه خوبیهای مردم را ببیند و به دنبال معایب آنها نباشد
خواری در قیامت
مرحوم نراقی مینویسد: راه علاج آن این است كه بداند استهزاء و مسخره كردن وى موجب خوارى خود او در قیامت در پیشگاه خداى تعالى و در نزد فرشتگان و پیامبران و همه مردم خواهد شد، پس اگر در حسرت و شرم و خجالت و خوارى خود در روزى كه بار گناهان كسانى را كه استهزاء كرده بر دوش دارد و به دوزخ رانده مىشود بیندیشد، به وحشت مىافتد و از خوار كردن دیگران باز مىایستد و اگر حقیقت حال خود را در روزقیامت بداند در مىیابد كه سزاوارتر این است كه گاهى بر خود بخندد و زمانى بگرید؛ زیرا با استهزاء كردن كسى در نزد اراذل مردم خویشتن را در معرض آن قرار مىدهد كه آن شخص در قیامت در برابر دیدگان مردم دست او را بگیرد و به ضرب تازیانه، چنانكه چهارپایان را مىرانند، وى را به سوى آتش جهنم ببرد و او را استهزاء كند و از خوارى او و از اجازه الهى براى انتقام از وى شادمان باشد. پس هر كه در این باره بیندیشد و دشمن جانخود نباشد، از استهزاء و مسخره كردن به كلى اجتناب خواهد نمود.
بستری برای باز شدن غیبت
افراط در مزاح و شوخی مذموم و در اسلام از آن نهی شده است؛ زیرا باعث سبکی و کم وقاری و موجب سقوط هیبت و حصول خواری میگردد و دل را میمیراند و از آخرت غفلت میآورد و بسا باشد که موجب عداوت و دشمنی دوستان یا آزردن و شرمنده کردن دیگران گردد.[ معراج السعاده، ص 464]
در ارتباط با همراهی با دوستان نیز اگر انسان از همان اول در انتخاب دوست دقت کند و افراد سالم، متدین و شایستهای را برای دوستی و مصاحبت برگزیند، در جمع چنین دوستانی گناه و غیبت نخواهد بود. از سوی دیگر چگونه انسان عاقل به خاطر خشنودی مخلوق، خالق را از خود ناخشنود میکند.
منابع:
سایت حوزه
مقاله کاظم علیمحمّدی