آیا لازم بود ضریح جدید ساخته شود؟!

پاسخ آیة الله سیدرضی شیرازی:

استاد بزرگوار، فقیه و حكیم متأله آیت‌الله سیدرضی شیرازی در سال 1307 شمسی در محله «العماره» نجف اشرف در خانوده علم و تقوا دیده به جهان گشود. تحصیلات عمده معظم له در همان نجف اشرف بود و نزد استادان بزرگی چون آیت‌الله العظمی آقا شیخ محمدكاظم شیرازی به فراگیری فقه و اصول پرداخت. وی علوم عقلی را در تهران و قزوین نزد اساتید حكمت و عرفان به فراگیری مشغول شد. از استادان معظم له در حكمت و عرفان می‌توان به آیت‌الله سیدابوالحسن رفیعی قزوینی، میرزا احمد آشتیانی، میرزا ابوالحسن شعرانی، محمدعلی حكیم شیرازی، آیت‌الله مهدی الهی قمشه‌ای و شیخ محمدحسین فاضل تونی اشاره نمود .

اولا بخشی از این زیباسازی تمیزی و نظافت است. حرم ها اگر چه احکام مسجد را ندارند اما حکم مسجد را دارند و باید به گونه ای باشد که افراد را جذب کند مثل یک فروشنده ای که برای جذب مادیات و کسب درآمد بیشتر اجناس خود را بیرون از مغازه و در معرض دید مردم آویزان می کند. بخشی از این زیباسازی برای جذب مردم در جهت کسب معنویات است و اما بخشی دیگر عشق و علاقه مردم است. افرادی که پول دارند، می خواهند امام خویش را اینگونه احترام کنند، این عشق و علاقه حد هم ندارد کسی هم به این افراد دستور نداده، زور نگفته و اجباری هم در کار نیست. خود مردم با میل و علاقه و با تمام وجود پولشان را در این مسیر صرف می کنند به طوری که اگر به آنها بگویی این را در راه خیر دیگری خرج کن، حاضر نیستند. فقط می خواهند برای حرم امام هزینه شود. از طرفی این پول ها که از بیت المال و اموال عمومی مردم نیست، پس جلوی مردم را نمی توان گرفت آنها از روی علاقه خویش این کار را انجام می دهند.

پاسخ آیة الله سید حسن مصطفوی:

آیة الله سیدحسن سعادت مصطفوی فرزند مرحوم آیة الله سیدمحمد سعادت مصطفوی در سن 29 سالگی به ملکه اجتهاد دست یافت و به دریافت اجازه اجتهاد از اساتیدش نائل آمد. ایشان علاوه بر تدریس حکمت در دانشگاه امام صادق علیه‌السلام و برخی مراکز دانشگاهی دیگر، در حوزه‌های علمیه قم(مدرسه علمیه دار الشفاء) و تهران (مدرسه علمیه مروی) نیز به تدریس اشتغال دارند.

اولا این حرم ها جز شعائر اسلامی است پس هر چقدر با شکوه‌تر و مجلل‌تر باشد اشکالی بر آن وارد نیست، در این زمینه به شاهدی از نهج البلاغه اشاره می کنم: به خلیفه دوم عمر بن خطاب در زمان خلافتش گفتند این خزائنی که در کعبه است به چه درد می خورد؟ همه را بیرون بیاور و خرج جهاد کن. عمربن خطاب که جز در مسائل خلافت در همه امور به استناد کتابهای معتبر اهل سنت با حضرت علی علیه السلام مشورت می کرد در این زمینه نیز از حضرت سوال کرد چکار کنم؟ حضرت پاسخ دادند: اموال قبل از اسلام چند قسم بود، بخشی زکات، بخشی انفاق و بخشی خمس بود که پیامبر صلی الله علیه و آله فرمودند به صاحبانش بدهید، اما پیامبر اموال و خزائن خانه کعبه را دست نزدند و به همان حالت نگه داشتند. اگر قرار بود دست بخورد پیامبر این کار را می کرد پس باید همینطور بماند و این در واقع عظمت و اعتبار و شکوه برای مسلمانان است. عمر بن خطاب پذیرفت و گفت اگر ما این کار را می‌کردیم رسوا می شدیم اما متأسفانه در قرن های بعد وهابی ها خزینه کعبه را غارت کردند. با این صراحت امیرالمۆمنین علیه السلام خزینه های کعبه را جزء شعائر اسلامی می دانند .

از سوی دیگر بعضی از مردم پول خود را تنها در این راه خرج می کنند و حاضر نیستند در جای دیگر آن را خرج کنند و هر کسی یک گرایش و تمایلی دارد. مال مردم را نمی شود به زور گرفت.

در مورد تجدید ضریح هم همینطور عده ای داوطلب شدند پول دادند و عده ای از هنرمندها هم خواستند اثر خود را ماندگار کنند و ترجیح دادند آن را براساس عقیده خود بر روی ضریح امام حسین(علیه السلام) پیاده کنند. من از شما سوال می کنم اگر یک هنرمند بخواهد منزل شما را بدون هیچ دستمزدی نقاشی کند اجازه نمی دهید؟ قطعا اجازه خواهید داد پس مردم چه از بعد مالی و چه از بعد هنری و چه از ابعاد دیگر خودشان داوطلبانه وارد این کار شدند و کسی آنها را زور نکرده است. آینه کاری، طلاکاری، کاشی کاری و ... همه از این قبیل است.

ناصرالدین شاه وقتی به زیارت حرم امام رضا علیه السلام رفت جبه سلطنتی خود را به حرم هدیه کرد، این عشق و علاقه را می رساند. کسی که دنیا دارد می خواهد دنیایش را به کسی که دوست دارد بدهد و همینطور هر نعمت و برخورداری که شخص دارد می خواهد آن را به پای محبوبش عرضه کند از سوی دیگر دلیلی در دین نداریم که هر چه هست به فقرا داده شود اگر اینطور است هیچ کار هنری در هیچ حوزه ای نباید انجام شود و باید تمام آثار هنری را جمع و نابود کنیم در حالی که فقرا یک قسم از مسائل اجتماعی هستند.

از سوی دیگر بر اساس آیه قرآن: "و من یعظم شعائرالله فانها من تقوی القلوب" شعار از واژه شعر به معنای درک است یعنی چیزی که ما را متوجه می کند. ضریح امام حسین علیه السلام نیز جزء شعائر است که ما را متوجه حضرت می کند. اگر شعائر اسلام را حذف کنیم دیگر چیزی نمی ماند. این سئوالات و شبهات یا از سوی عده ای مغرض مطرح می شود یا کسانی که جاهل هستند .

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در حجةالوداع دو طواف انجام دادند، یکی پیاده و یکی روی شتر، هنگامی که روی شتر بودند چوب دستی خود را به حجرالاسود زدند و چوب را بوس کردند تا در آینده کسی نگوید چوب پرستی است، مثل آلان که گفته می شود: ما ضریح را که آهن است می بوسیم، جلد قرآن را می بوسیم، اینها همه اشکال دارد، در حالی که بوسیدن ضریح عشق به امام حسین علیه السلام است، جلد قرآن را به خاطر قرآن می بوسیم زیرا  آن پوست یا کاغذ اضافه تشریفی پیدا کرده اند یعنی با صاحبش نسبت پیدا کرده و ارزشمند شده است.

پاسخ آیة الله ضیاء آبادی

حضرت آیة الله سیّدمحمّد ضیاءآبادی فرزند مرحوم حجّة الاسلام حاج سیّد محمود ضیاءآبادی(طاب ثراه) در سال 1309 هجری شمسی‌ در قریه‌ی ضیاءآباد از توابع قزوین به دنیا آمد و در شهر قزوین پس از فراگیری مقدّمات علمی به حوزه‌ علمیّه‌ قم مشرّف و در مدرسه‌ فیضیّه اقامت گزیدند. در سال 1340 شمسی پس از رحلت آیة الله بروجردی به تهران عزیمت و در حوزه‌ علمیّه‌‌ عالم بزرگوار مرحوم حاج شیخ احمد مجتهدی قدّس سّره به تدریس مطوّل، معالم و لمعتین، رسائل و مكاسب پرداخت. بخش عمده ا‌ی از فعالیت های ایشان، تشكیل جلسات "هفتگی" تفسیر قرآن مجید و بحث‌های معارفی و اخلاقی برای توده مردم بوده است.

هر چه که مربوط به ائمه اطهار علیهم السلام است شعار، یعنی علامت است. پس ساخت و زینت حرم امامان معصوم علیهم السلام تعظیم شعائر الهی و علامت محبت به اهل بیت است و حدی هم ندارد و مانعی هم ندارد و هر مقدار هزینه در این زمینه اسراف و تبذیر نیست و هرچه این محبت بیشتر باشد بهتر است زیرا حب و دوستی اهل بیت رکن و روح دین است و به ما دستور داده شده است .

بخشی از این هزینه ساخت را فقرا هدیه کرده اند و اغنیائی هم که در این قسمت کمک می کنند کارهای دیگر از جمله انفاق و کمک به فقرا را نیز انجام می دهند .

پاسخ دکتر علی قائمی

دکتر علی قائمی از همان دوران کودکی مسیر طلبگی را پیش گرفت و خود را وقف اسلام و فرهنگ ناب اهل بیت علیهم السلام کرد. او پس از أخذ دکترای علوم تربیتی از دانشگاه سوربن فرانسه و گذراندن دوره دکترای جامعه‌شناسی مذهبی، به تربیت و تعلیم نسل جوان این سرزمین پرداخت. وی تاکنون بالغ بر 213 اثر علمی در زمینه های گوناگون تربیتی و دینی را به رشته تحریر درآورده است.

این تزئینات علاقه مردم را نشان می دهد مانند مادری که لباس بچه اش را گلدوزی می کند بچه که نمی فهمد و درک نمی کند این در حقیقت علاقه مادر به آن بچه است. حرم پیامبر و امامان علیهم السلام و مسجد نیز همینطور است، چون مردم به امام حسین علیه السلام علاقه دارند، ضریح درست می کنند البته این علاقه را باید جهت داد .

در واقع این زرق و برق برای جذب افراد به سوی عبادت بیشتر است، مثل ماشین شخصیت های سیاسی که با مراقبت های ویژه از معابر عمومی عبور می کنند، خود نوعی توجه دادن به مردم است. اما این زرق و برق و زیباسازی نباید ما را از ماهیت امور و فکر در اصل موضوع غافل کند. البته روایتی که دستور به ساخت طلا و نقره داده شده باشد در دست نداریم و توصیه ای وجود ندارد و اینکه مثلا در حرم امام رضا علیه السلام شمشیر مدال خنجر در چهار گوشه حرم گذاشته شده نوعی علاقه و خواست مردم است و مردم تابع ذوق و علاقه خویش نیز هستند.

حجة الاسلام رضا محمدی

حجة الاسلام رضا محمدی، سال 1330 در یک خانواده مذهبی در شاهرود به دنیا آمد. تحصیلات خود را تا پایان متوسطه در زادگاهش گذراند و بعد از هجرت به قم، در رشته حقوق قضایی دانشگاه قم مشغول به تحصیل شد، با وجود شرائط موجود برای ادامه تحصیل در این زشته، تحصیل علوم دینی را در حوزه علمیه برگزید و در سال 1354 وارد حوزه علمیه قم شد. همكاری با موسسات پژوهشی و ناظر علمی مركز فرهنگ و معارف قرآنی و تدریس در حوزه و دانشگاه و ریاست آموزش و پرورش قم از جمله فعالیت‌های ایشان است.

با بررسی  مخارج یک کشور و نسبت آن مخارج با یکی از جنگ های خیلی کوچک و اینکه چه مقدار بودجه به کار می رود، یا میزان مخارجی که زندگی بعضی ثروتمندان در طول سال دارد و موارد مشابه از این قبیل، می بینیم ساخت این ضریح هزینه چندان قابل توجهی نداشته یا اصلا ندارد .

گویا این تصور اشتباه برای عده ای به وجود آمده که ثروتمندها می خواستند به فقرا کمک کنند، این کار را نکرده و ضریح ساختند، یا به جای پرداخت زکات ضریح ساخته اند، خیر  خود فقرا این پولها را با عشق و ارادت دادند و در واقع از نیازهای اولیه خویش زده اند، حتی بعضی حلقه ازدواج خویش را هدیه دادند.

از سوی دیگر این کارها تعظیم شعائر است و ارزش دارد و ارزش است و هر چقدر هم که به هزینه نیاز داشته باشد باید هزینه کرد. در همه جای دنیا نیز همینطور است، در هر نقطه‌ای از دنیا بروید همین شیوه را می بینید، خود مردم فرش ندارند اما کلیسا یا کنیسه را با بهترین فرش پوشانده اند یا بهترین ساختمان را ساخته اند. این شیوه به فطرت انسان برمی گردد، چون دین، ریشه در فطرت انسان دارد و انسان می خواهد بهترین ها را صرف دین خود بکند.

اگر در طول تاریخ بررسی کنیم، می بینیم بیشترین هنرها، وقت ها و سرمایه های مادی و انسانی صرف دین شده و این یک امر عادی و متداول جوامع است، مثلا معابد به بهترین صورت و هنر ساخته شده است.

نکته بعدی آنکه این ضریح، بازسازی همان ضریح است مگر آنکه بگوئیم باید بعضی از هنرمندی ها را کنار می‌گذاشتند که خوب دیگر این شاهکار جدید نبود. البته از بعد سیاسی هم جای بررسی دارد.

بخش اعتقادات شیعه تبیان