منجی در ادیان(4)

در شماره‌های قبل، به تعریف اجمالی واژة نجات و واژه دین پرداختیم اینك ادامه مطالب؛

تعبیر ادیان، تسامحی و بنابر روش متداول علم دین شناسی است وگرنه از نظر قرآن و اسلام دین یکی است که در طول تاریخ به تناسب نیاز بشر و اقتضای زمان در چهره شریعت ها ظهور پیدا کرده است آن دین واحد که براساس فطرت انسانی است همان اسلام است. بنابرین مراد از ادیان، شریعت ها است منتهی نه فقط شریعت‌های ابراهیمی بلکه همة ادیان چه ابراهیمی و توحیدی و چه غیرابراهیمی و غیرتوحیدی و نیز مراد از ادیان معنای عام آن است که شامل ادیان غیر الهی مانند مکاتب بشری نیز می شود.(1)

پس بررسی مبانی مشترک مهدویت به گسترة جهان انسانی می شود چه انسان های پیش از اسلام و چه پس از اسلام؛ و چه انسان های ساکن در سرزمین های عربی و اسلامی و چه انسان‌های ساکن در باختر و خاور.

عقیدة ظهور موعود و منجی در تاریخ ادیان، برخاسته از ضرورت نجات خواهی بوده است، بنابراین شایسته است تا پیش از طرح موعود و منجی شناسی ادیان اندکی درباره نجات سخن گفته شود و انتظار به فرجام نیک و نجات در ادیان مهم بررسی شود تا روشن شود که اصل نجات خواهی و انتظار رهایی، یک اصل و امید مشترک ادیان است. این نوشتار براساس تقسیم ادیان به ابراهیمی و غیر ابراهیمی مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.

بخش اول:  ادیان ابراهیمی

در مطالعات تطبیقی ادیان می‌توان گفت، دین‌های ابراهیمی همه از سنت ابراهیم علیه السلام یعنی دین حنیف او الهام می‌گیرند، دین‌های یهود و مسیحیت و اسلام از جهاتی با یكدیگر اشتراك دارند كه در ذیل به برخی از آنها اشاره می‌شود:

1. ادیان ابراهیمی همگی معتقد به تئوری پیامبری هستند یعنی معتقدند خداوند افرادی را انتخاب كرده و برای آنها پیغام هایی را بطور مستقیم یا به واسطه یك فرشته ارسال فرموده است، لذا آموزه‌های آنان ـ صرف نظر از وضعیت فعلی ـ وحیانی یا توحید تلقی می‌شود.

2. قرآن كریم پیروان ادیان ابراهیمی را «اهل كتاب» می‌خواند، برخورد اصولی قرآن با اهل كتاب شبیه با برخورد آن با مسلمانان می‌باشد، بدین معنا كه می‌گوید بعضی از اهل كتاب حقیقتاً پیرو دین حضرت ابراهیم علیه السلام ـ پدر ادیان ابراهیمی و وجه مشترك دین یهود، مسیحیت و اسلام ـ و مۆمن به خداوند و راسخ در علم هستند و بعضی دیگر افراد بی‌ایمان و دنباله‌رو تخیلات خویش می‌باشند.

3. پیروان ادیان سه‌گانه ابراهیمی، بر پیروزی ایمان بر كفر، حاكمیت حق و علم، و عدالت اجتماعی و نجات بشر از ظلم و ستم و وراثت زمین به صالحان، اعتقاد راسخ دارند، در یك كلمه می‌توان گفت: فلسفه تاریخ در ادیان ابراهیمی با اعتقاد به ظهور منجی معنی پیدا می‌كند. بر همین اساس تلاش داریم منجی را از نگاه سه دین بزرگ یهود، مسیحیت و اسلام به عنوان ادیان ابراهیمی بررسی نماییم.

ادامه دارد...

پی نوشت:

1. مشروح تقسیمات، ادیان و مذاهب. ر.ک : سلیمانی اردستانی، سیری در ادیان، ص‌28.

منبع:

مجله امان شماره 16

دكتر روح الله شاكری زواردهی