آثار وقف در زندگی دنیوی و اخروی

وقف گره خوردن با تاریخ است. یعنی گذشتگان وقف می‌كنند برای آیندگان، آیندگان بهره می‌گیرند، درود می‌فرستند بر گذشتگان. یعنی چیزی كه وقف كردی حرام نمی‌شود.

سعدیا مرد نكونام نمیرد هرگز *** مرده آن است كه نامش به نكویی نبرند

قرآن هم می‌گوید: «إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمنُ وُدًّا» (مریم/96) كسانی كه عمل صالح انجام می‌دهند، در آینده مهرش در دلها می‌نشیند.

آثار وقف در زندگی فردی و اجتماعی

1- وقف مبارزه با حرص است.

2- وقف مبارزه با تكاثر است.

3- وقف وسیله‌ی محبوبیت است.

4- وقف، استمرار حیات طیبه است.

آدمی كه خودش نیست ولی از موقوفاتش استفاده می‌كنند، انگار خودش هست. من نیستم ولی آن زمینی كه وقف كردم، مردم از آن زمین استفاده می‌كنند. انگار هست. اینها كه زنده هستند، مردم از آنها استفاده می‌كنند. آن هم كه وقف می‌كند ولو خودش نیست ولی مردم از مالش استفاده می‌كنند. استمرار حیات طیبه است.

5- وقف وسیله‌ی نشر فرهنگ است.

6- وقف باقیات الصالحات است.

7- وقف نوع دوستی است. یعنی من دیگران را هم دوست دارم. آنطور نیست كه هرچه دارم خودم بخورم و دهانم را پاك كنم.

8- وقف حلال مشكلات است. چقدر مشكلات را... بچه می‌خواهد كتاب بخواند، پدرش پول ندارد. می‌گوید: برو كتابخانه. عروسی می‌خواهد بگیرد، پول ندارد تالار بگیرد. می‌گوید: برو تالاری كه وقف شده است. برو از سالن موقوفات استفاده كن. می‌خواهد افطاری بدهد، جا تنگ است، می‌گوید: برو در حسینیه، سفره‌ات را در حسینیه بیانداز.

9- وقف نشانه‌ی ایمان به معاد است.

10- وقف تعاون است.

11- وقف شركت در اعمال دیگران است. سخنران و گوینده ای که در كتابخانه مطالعه می کند از كتاب وقفی، بعد می آید آن حرف‌هایی كه یاد گرفته را می گوید ، هرچه مردم یاد گرفتند، ضمن اینكه خود گوینده ثواب دارد، آن كسی هم كه این كتاب وقفی را در اختیار او گذاشت، در كار او شریك است.

12- وقف فانی را باقی كردن است. وقف آن چیزی را كه فانی است، از بین می‌رود، مُهر بقا رویش می‌زنند.

13- وقف من، ما شدن است. آدمی كه مال برای خودش است می‌شود من، وقتی وقف كرد، من می‌شود ما. وقف من‌ها را ما می‌كند. فانی را باقی می‌كند. ادنی را اعلی می‌كند. «أَ تَسْتَبْدِلُونَ الَّذی هُوَ أَدْنى‏ بِالَّذی هُوَ خَیْر» (بقره/61) یعنی چیز كم را زیاد می‌كند. چون مُهر خدا به آن می‌خورد.

14- وقف نشانه‌ی علاقه‌ی گذشتگان به آیندگان.

آثار وقف، پس از مرگ واقف

پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) می فرمایند: با مردن انسان طومار زندگی او پیچیده شده و برای همیشه ارتباط او با دنیا قطع می شود، مگر سه گروه: 1- دانشمندی که اثری علمی برای هدایت مردم، از خود به یادگار گذاشته باشد. 2- صدقات و خیرات مستمری که مردم، از آن ها سود برند. 3- فرزند صالح و نیک کرداری که پدر و مادر را به دعای خیر یاد کند. (میزان الحکمه ح 14287)

واقدی در کتاب مغازی، نقل می کند مخیربن نصر به پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) وصیت کرد تا اموالش را که 7 باغ بود در راه خدا به مصرف رساند، حضرت نیز آن ها را موقوفه قرار داد، تا اصل باغ ها محفوظ ماند و ثمره هایش مورد استفاده امت اسلامی قرار گیرد.

ائمه اطهار(علیهم السلام) خود در اجرای سنت وقف پیشقدم بودند؛ امام علی (علیه السلام) چاه ها و باغ های بسیاری را که به دست خود احداث فرموده بود، در راه خدا و مسلمانان وقف کرد.

وقف، انفاق خالصانه و دور از منّت

15- وقف، انفاق بی‌منت است. چطور؟ آدم وقتی زنده است پول به كسی می‌دهد، ممكن است منت بگذارد. من بودم كه تو را داماد كردم. جهازیه‌ات را من درست كردم. خانه‌ات را من به تو وام دادم. هی می‌گوید: من من ... اما وقتی وقف می‌كنی می‌میری، دیگر طرف را كه استفاده می‌كند نمی‌بینی كه بر سرش منت بگذاری. بنابراین وقف انفاق بی‌ منت است.

16- وقف مضاربه‌ بی‌ضرر با خداست. اینهایی كه مضاربه می‌كنند، پول می‌دهند ممكن است سرمایه‌شان از بین برود. وقف یعنی مضاربه با خدا. مضاربه با خدا شكست ندارد. چون «إِنَّ اللَّهَ اشْتَرى‏» (توبه/111) به بهشت می‌خرد.

نقش وقف در تعدیل ثروت

17- وقف گامی برای تعدیل ثروت است. یكی از راه‌های تعدیل ثروت همین وقف كردن است. اینها ارزش وقف است.

حالا اگر كسی وقف نكند چه می‌شود؟ اگر كسی وقف نكند مصداق این آیه است : «ما أَغْنى‏ عَنِّی مالِیَهْ» (حاقه/28) افرادی روز قیامت می‌گویند: خاك بر سر ما! پول داشتم، پولم به دردم نخورد. «ما أَغْنى‏ عَنِّی مالِیَهْ» این فریاد افرادی است كه دارند و انفاق نمی‌كنند.

«یا لَیْتَنی‏ قَدَّمْتُ لِحَیاتی‏» (فجر/24) كاش برای قیامت یك چیزی ذخیره كرده بودم. این ناله‌ی افرادی است كه انفاق نمی‌كنند.

«رَبِّ ارْجِعُون‏» (مۆمنون/99) خدایا مرا به دنیا برگردان. عمل صالحی انجام دهم. این شعار كسانی است كه وقف نمی‌كنند.

وقف تنها محدود به اموال است؟

اصل وقف نسبت به اموال انسان بوده ولی برخی از محصولات معنوی می توانند جنبه وقف پیدا کنند به تعداد آدمها سلایق متفاوت وجود دارد و این سلایق هستند که جامعه را شکل می دهند و حیات اجتماعی را ممکن می سازند و بر زیبایی های جامعه افزوده و این از مهمترین ویژگی های وقف است هر کسی با سلیقه خودش می تواند به این امر معنوی بپردازد فردی با ساختن مدرسه، مسجد، حسینیه برای عزاداری اباعبدالله و دیگری به خاطر توجه کمتر جامعه به یکی از ائمه معصومین (علیه السلام) وقفش را در آن مسیر قرار می دهد اینکه اراده وقف گذار و نیت او موثر در برطرف شدن کاستی معنوی جامعه از ارزش های بلند وقف است و نشان می دهد در جامعه دینی پروردگار عالم به اراده و سلیقه و ذوق واقف ارزش قائل بوده و مومنین می توانند سلایقشان را بعد از حیاتشان در جامعه اعمال کنند و این سلایق در گوشه ای از جامعه نواقصی را برطرف کند.

هر کس به وقف اقدام کند احساس نورانیت و معنویت غیرقابل وصف در وجودش متبلور می شود و این احساس را افراد باید تجربه کنند و کسانی که این معنویت را تجربه کرده اند صداقت کلامشان در جان ما تاثیرگذار خواهد بود.

فرآوری : زهرا اجلال            

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منابع :

بیانات حجت الاسلام قرائتی در برنامه درس هایی از قرآن

سایت حوزه