این سیارات خوشحال!
تعجب نکنید! درست می‌بینید این عارضه‌ها واقعاً شبیه عنکبوتند اما از نوع مریخی! این یکی از تصاویر تازه منتشر شده از دوربین های‌رایز (HiRISE) است که سوار بر مدارگرد اکتشافی مریخ به دور این سیاره می‌گردد. های‌رایز این تصویر حیرت‌انگیز را در 5ام مهرماه از فاصله‌ی 262 کیلومتری سطح مریخ ثبت کرده است. در حقیقت این شاخه‌های عجیب ترک‌های منشعب شده در ناحیه‌ای از سطح نیم‌کره‌ی جنوبی مریخ به نام «araneiform terrain» است؛ جایی که شبیه به هیچ نقطه‌ای از کره‌ی زمین نیست. این ترک‌ها که نوید دهنده‌ی فصل بهار در مریخند؛ در اثر ذوب شدن دی‌اکسید کربن زیر سطح مریخ و به علت گرم شدن دمای آن به وجود می‌آیند. زمانی‌که یخ‌های زیرین مریخ گرم می‌شوند به همراه گاز‌های در حال فرار به سرعت بالا می‌آیند. زمانی که به سطح یخ زده‌ی مریخ می‌رسند در سطح آن پاشیده می‌شوند و این ترک‌ها شکل می‌گیرند. هر کدام از این عنکبوت‌واره‌ها حدود 100 متر گستردگی دارد. تا به امروز تفکیک‌پذیری بسیار بالای این دوربین قدرتمند تصاویر شگفت‌انگیزی از سطح مریخ به ما نشان داده است.
به این عکس که به تازگی در وب‌سایت ناسا منتشر شده است دقت کنید. به نظر شما چه چیزی در این تصویر نظرتان را بیشتر جلب می‌کند؟ در این تصویر که فضاپیمای مسنجر از سطح عطارد گرفته است؛ قله‌های مرکزی این دهانه‌ی پیچیده در عطارد به شکل چهره خندان به نظر می‌آید.
مسنجر نخستین فضاپیمایی است که تاکنون به دور سیاره تیزپای منظومه‌ی شمسی گشته است. جالب است بدانید این فضاپیما با هفت دستگاه علمی و رادیوی بررسی علمی اسرار تاریخچه و تحولات درونی‌ترین سیاره‌ی منظومه‌ی شمسی را فاش کرده است. مسنجر در نخستین سال ماموریتش 88746 عکس و اطلاعات ارزشمند دیگری از عطارد تهیه کرده است. این فضاپیما با اضافه شدن مدت یک سال بر ماموریتش قرار است 80 هزار تصویر دیگر هم از عطارد بگیرد تا به اهداف علمی نزدیک‌تر شود. ماموریت این فضاپیما تا مارس 2013 تمدید شده است.
لکه سرخ مشتری همیشه ثابت به نظر می‌رسد البته این ثابت بودن به مدتی بستگی دارد که به رصد این سیاره و لکه‌اش پرداخته‌اید. اواخر قرن نوزدهم این طوفان عظیم از دید ما 40 هزار کیلومتر پهنا و فقط 12 هزار کیلومتر ارتفاع داشت. هنگامی که فضاپیمای ویجر در سال 1358به مشتری رسید پهنای این لکه به 25 هزار کیلومتر رسیده بود اما ارتفاع آن تغییری نداشت. چند وقت گذشته، جان راجرز از انجمن نجوم انگلستان تأیید کرد که همچنان پهنای این لکه در حال کم شدن است. راجرز دوره‌ی چرخش طوفان را با استفاده از عکس‌هایی که منجمان آماتور گرفته بودند، سنجید.
در این تصاویر رگه‌ی تیره‌ای وجود دارد که درون لکه سه بار چرخیده است و معیار مناسبی برای سنجش سرعت حرکت طوفان است. این رگه‌ی تیره در سال 1385 در 4/5 روز مسیر حرکت خود را تکمیل کرده است در حالی‌که امسال همین رگه در 4 روز سفر خود را کامل می‌کند. شعاع بیرونی لکه از سال 85 تا امروز چندان تغییری نکرده است (اکنون پهنای لکه 20 هزار کیلومتر است) اما راجرز با بررسی تصاویر تلسکوپ هابل متوجه شد که کم شدن دوره‌ی چرخش با همان سرعتی رخ می‌دهد که بیشینه‌ی سرعت حرکت طوفان کاهش می‌یابد.
علاوه بر این راجرز سرعت باد لکه را 112-135 متر بر ثانیه در سال 85 تخمین زده است که تقریباً با تخمین تلسکوپ هابل، 118-132 متر بر ثانیه، برابر است. این شگفت‌آور است که چنین بررسی‌های دقیقی از سوی منجمان آماتور انجام می‌شود که با نتایج به دست آمده از تلسکوپ هابل برابر است. به نظر می رسد تا سال 2050/1429 لکه‌ی سرخ بزرگ مشتری تبدیل به دایره‌ی سرخ کوچکی خواهد شد. احتمال اندکی وجود دارد که این لکه کاملاً ناپدید شود اما غیرممکن هم نیست. با این حال اگر لکه‌ی بزرگ مشتری ناپدید شود جانشینی برای خود خواهد گذاشت.
چند سال از عمر حلقه های زحل می گذرد؟ هیچ کس از جواب این سوال کاملاً مطمئن نیست. یک احتمال این است که این حلقه ها نسبت به تاریخچه منظومه شمسی ما به تازگی شکل گرفته اند، یعنی شاید تنها در حدود 100 میلیون سال پیش هنگامی که جرمی هم اندازه ماه در نزدیکی زحل تکه تکه شد. مدارک و شواهدی برای جوان بودن سن حلقه ها ارائه می شود که شامل یک تجزیه و تحلیل اساسی از پایداری حلقه ها و همچنین این واقعیت است که حلقه ها بسیار درخشان بوده و از آثار متعدد برخورد شهاب های کوچک و تیره خالی هستند. با این وجود، شواهد جدیدتر این احتمال را مطرح کرده که برخی از حلقه های زحل ممکن است میلیاردها سال عمر کرده و بنابراین تقریبا هم سن خود زحل باشند. بررسی عمیق از تصاویر گرفته شده توسط فضاپیمای کاسینی در مدار زحل نشان می دهد که برخی از ذرات حلقه های زحل موقتاً جمع شده و با هم برخورد می کنند و متلاشی می شوند.
فرآوری: م.ح.اربابی فر
بخش دانش و زندگی تبیان
برگرفته از: nightsky.ws و canot.ir
