صادرات و نقش ما در اقتصاد جهانی

تجارت خارجی از زمینه های مهم پیش روی کشورهاست.بدون شک شرایط و واقعیت‌های اقتصادی از قبیل ایجاد ارزش اقتصادی، مقیاس فعالیت‌های اقتصادی، موضوع و رابطه مبادله و نیز فرآیندهای مبادله در زمان‌های مختلف دچار تحولات شگرف می‌شوند.

این تحولات در حوزه تجارت خارجی به دلیل فضای رقابتی با شدت بیشتری وجود دارد. در حوزه تجارت بین‌الملل به علت حضور کشورها و عرضه‌کنندگان مختلف با اهداف مختلف تلاش برای به دست آوردن بازارهای صادراتی قابل توجه است.

نظریه تجارت بین‌الملل به عنوان یکی از شاخه‌های علم اقتصاد که قدمتی به اندازه این علم دارد، متناسب با تحولات اقتصادی و شرایط تجاری تغییر یافته است؛ چرا که این نظریه ضمن تبیین اثر تجارت بین‌الملل بر روی رفاه کشورها، در عین حال الگوی تجاری بین کشورها را توضیح می‌دهد. تم اصلی این نظریه همان نظریه معروف دیوید ریکاردو مبتنی بر مزیت نسبی در تجارت است. به اعتقاد ریکاردو کشوری در تجارت موفق خواهد شد که در تولید آن کالا یا خدمات دارای مزیت نسبی باشد.

اما این پایان داستان نیست، در شرایط امروز اقتصاد بین‌الملل که کشورها در پی دستیابی به رشد اقتصادی پایدار و گسترش تولید و اشتغال هستند، روی آوردن به بازارهای صادراتی و تجارت بین‌الملل اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. بنابراین در این زمینه کشوری موفق خواهد بود که علاوه بر اینکه مزیت‌های نسبی تجاری خود را تقویت می‌کند سعی در ایجاد مزیت‌های نسبی جدید داشته باشد؛ چرا که عوامل مختلفی شرایط مزیت نسبی را دچار تغییر می‌کنند و اقتصادهایی می‌توانند مزیت نسبی خود را حفظ کنند که این شرایط را مورد نظر قرار دهند و سیاست‌های لازم را اتخاذ کنند.

تولید فرش در این زمینه یک مثال جالب توجه است. تولید فرش در ایران به قطع دارای مزیت نسبی است. در یک دوره ایران مسلط بر بازار جهانی فرش بود؛ اما رفته‌رفته کشورهای دیگر همچون چین و هندوستان با ایجاد مزیت نسبی در این صنعت توانسته‌اند به رقیب جدی برای فرش‌های ایرانی تبدیل شوند، به طوری که بیشتر سهم بازار را در اختیار خود بگیرند؛ هر چند نباید غفلت خود را در تقویت مزیت نسبی و جذب و توسعه بازارهای صادراتی نادیده بگیریم. ایجاد و توسعه مزیت نسبی در کشور از یک طرف بسیار ضروری و از طرف دیگر به نسبت سهل‌تر است؛ چرا که ایران با داشتن درآمدهای سرشار نفت و منابع طبیعی می‌تواند از این منابع در جهت ایجاد و تقویت مزیت‌های نسبی استفاده كند.

همچنین فاکتور دیگری که در شرایط فعلی اقتصاد بین‌الملل اثر تعیین‌کننده‌ای دارد، کیفیت نیروی انسانی و سرمایه انسانی است. بنابراین می‌توان گفت سرمایه‌گذاری در سرمایه انسانی نقش تعیین‌کننده‌ای را در جایگاه کشور در اقتصاد بین‌الملل خواهد داشت.

بدون شک مهم‌ترین موضوعی که می‌تواند به صادرات، بالندگی و نشاط دهد این است که ما به دنبال ایفای نقش در اقتصاد جهانی باشیم و اهداف خود را بلند و بزرگ ترسیم کنیم. در مقابل هم طبیعی است اگر محدودیت‌هایی را ایجاد کنیم که در عرصه اقتصاد جهانی نتوانیم حضور داشته باشیم صادرات ما نیز نمی‌تواند حضور داشته باشد و بالطبع صادرات با مشکلات جدی مواجه خواهد شد. مشکلاتی که در کشور وجود دارد، ناشی از آن است که ارزش پول ملی هر روز کاهش پیدا می‌کند.

بارها گفتیم و باز هم می‌گوییم تا زمانی که دولت در جهت تقویت و احیای پول ملی تلاش نکند هر کاری کند آب در هاون کوبیدن است. نوسانات ارزی بازار را دچار تشتت می‌کند. یعنی صادر‌کننده ممکن است روی یک پیش‌بینی حرکت کند ولی دچار ضرر شود. هیچ‌وقت نمی‌خواهیم حتی پیش‌بینی‌ها به‌گونه‌ای باشد که بخشی از جامعه به صورت آنی بهره‌ای ببرند زیرا فاصله ایجاد می‌کند، بلکه باید آن‌قدر ریسک مناسب باشد که هم تولید‌کننده، هم مصرف‌کننده و هم صادرکننده و وارد‌کننده افق روشنی را جلوی پای خود ببینند.

صادر‌کنندگان به جهت این‌که در وارد کردن ارز و سرمایه در کشور نقش دارند و از جهت دیگر در تولید هم نقش دارند باید به صورت جدی مورد توجه قرار گیرند. یک بخش مربوط به مجلس است که باید با وضع قوانین روان و شفاف مسئله صادرات را موردتوجه قرار دهد. دولت نیز باید بخشنامه‌ها و ضوابطی که می‌گذارد در راستای همین ضرورت به آن توجه کند

بخشی از مسائل دست‌وپاگیر مربوط به صادرات، بحث موضوعات گمرکی و قوانین مربوط به ورود و صدور کالا است. در این بخش نیز دولت باید توجه جدی معطوف کند. بخش دیگر حمایت‌های مالی در بخش بانکی است که برای صاد‌رکنندگان امر مهمی است. همچنین حمایت‌های دیپلماتیک در بیرون از کشور برای صادر‌کنندگان به منظور دفاع از محصولات ایران می‌تواند بسیار مهم باشد.

اگر به دنبال پاسخ به این سوال باشیم که کدام حوزه‌های تولیدی بیش‌ترین پتانسیل صادراتی را دارند، باید بگوییم که ‌بخش کشاورزی، صنعت و فولاد این ظرفیت را می‌توانند ایجاد کنند. به‌شخصه معتقدم خودرو نیز می‌تواند این ظرفیت را در سال تولید ملی داشته باشد.

در پایان نیز لازم به تاکید می‌بینم که عنوان شود مجلس باید با سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولید‌کنندگان تعاملی باشد که این تعامل موجب می‌شود مشکلات درونی این بخش شفاف شود. نتیجه اینکه تنها راه تعامل با اقتصاد رو به پیشرفت جهانی دست یابی به بازارهای جهانی از رهگذر تولید مرغوب و با کیفیت است. و این یعنی همان تولید صادارت محوری که بارها مورد تاکید قرار گرفته است. توجه به بخش مولد و برخورداری از تیم تحقیقاتی قوی برای بهبود تحقیق و توسعهدر صنایع به تولیدکنندگان در دست یابی به این مهم کمک شایانی می کند. نباید از نظر دور داشت که زمانی ما می توانیم نقش خود را در اقتصاد جهانی به خوبی ایفا کنیم که محصولات تولیدی ما در برابر تولیدات سایر کشورها حرفی برای گفتن داشته باشد.

فرآوری: ریحانه حمیدی فر

منابع: مشرق/تابناک