مسجد امیر چخماق
میدان امیرچخماق نام میدانی در شهر یزد است. مجموعه بناهای تاریخی امیرچخماق یزد شامل بازار، تکیه، مسجد و آب انبار که قدمتشان به دوره تیموریان (قرن 9 هجری) برمی گردد و در فهرست آثار تاریخی کشور نیز به ثبت رسیدهاند.
در آن دوره امیرجلالالدین چخماق از سرداران شاهرخ تیموری و حاکم یزد بود که با همکاری همسر خود فاطمهخاتون برای آبادانی یزد مجموعهای شامل تکیه، میدان، حمام، کاروانسراها، خانقاه، قنادخانه، چاه آب سرد و مسجد امیرچخماق را ساخت.
گردشگران امیر چخماق را نام میدانی در شهر یزد میدانند که در آن بنایی چند طبقه، مسجد و حسینیهای به همین نام وجود دارد. ساختمان بنای امیر چخماق ورودی بازارچه و بخشی از حسینیهای است که در قرن 13 هجری بنا شدهاست. حسینیه امیر چخماق توسط یکی از فرمانروایان یزد خراب شد هم اکنون این بنا در حال بازسازی و تبدیل دوباره به حسینیه میباشد.
تکیه امیر چخماق در سال 1330 هجری شمسی و با شماره 383 و مسجد امیر چخماق در سال 1341 با شماره مستقل 247 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیدند. همچنین این بناها و دیگر الحاقات به عنوان مجموعه امیرچخماق نیز با شماره 2416 به ثبت ملی رسیدهاست.
مسجد امیر چخماق
همانطور که گفته شد مسجد امیر چخماق كه در تاریخهای یزد به نام مسجد جامع نو نیز خوانده شده است در دوره صفویه به همت امیر جلال الدین چخماق شامی حاكم یزد از امراء و سرداران و مقرب درگاه شاهرخ و زن او ستی (بی بی) فاطمه خاتون احداث شده است.
مسجد امیرچخماق كه در ضلع جنوبی میدان امیرچخماق قرار دارد، در دورهی محمدشاه قاجار خارج از حصار شهر بوده است و ساخت آن، سال 83ظ هجری قمری شروع شده و در سال 841 پایان یافته است.
این مسجد ازنظر زیبایی، وسعت و اهمیت، مسجدی است كه بعد از مسجد جامع شهر قرار میگیرد.
مسجد امیر چخماق كه در تاریخهای یزد به نام مسجد جامع نو نیز خوانده شده است در دوره صفویه به همت امیر جلال الدین چخماق شامی حاكم یزد از امراء و سرداران و مقرب درگاه شاهرخ و زن او ستی (بی بی) فاطمه خاتون احداث شده است.
سردر شرقی مسجد، كتیبهای از كاشی معرق به خط «محمد الحكیم» دارد. همچنین گنبد مسجد كه خمیده و تركدار است با كاشی سبز رنگ پوشیده شده و اطراف آن، كتیبهای از یكی از سورههای قرآن كریم به خط كوفی وجود دارد.
گرم خانه یا جماعتخانهی بنا نیز دو در چوبی دارد كه بر دو لنگهی آن، عبارتهای «لااله الا الله»، «محمد رسولالله» و «علی ولیالله» به خط نسخ و میان دو كتیبه، كندهكاری شده است.
در توصیف این مسجد باید گفت كه در كریاس (ساختمان جلوی درب وروردی) مسجد به میدان میر چخماق باز میشود، سنگی نصب است كه بر آن متن وقفنامهای به خط نسخ نوشته شده .
در طرف راهروی شمالی كه از درب كریاس به صحن وارد میشود، شبكههایی ظریف از كاشیهای معرق در پنجرهها نصب شدهاند. قسمتی از سردر صفحه ایوان كاشیكاری معرق شده و جرزهای آن آجری رنگ است. دور خارجی گنبد و بر كمربند آن عبارت "السلطان ظل الله...." به كوفی بنایی تكرارشده . محراب صحنه اصلی هم از كاشی معرق است، با ساختمانی مقرنس كاری كه در وسط آن سنگ مرمر بسیار خوشتراشی به اندازه 1/15 * 3/38 متر نصب شده . در وسط منقرص كاری یک گل مربع به اندازه 54 * 95 سانتیمتر نصب است و در دست چپ ایران، یك سنگ مرمر به اندازه 28 * 30 سانتیمتر قرار دارد.
سر در شرقی مسجد دارای كتیبهای از كاشی معرق به خط ثلث محمد الحكیم است.
گنبد مسجد خمیده و تركدار است با كاشی سبز رنگ كاشی شده و پیرامون آن نیز كتیبهای به خط كوفی قرار دارد.
این مسجد دارای دو شبستان زمستانی و تابستانی است که در قسمت تابستانی آن (بالای محراب) بادگیر بسیار زیبایی واقع شده است.
شبستان زمستانی مسجد در سوی دالان ورودی قرار دارد که نور آن با سنگ مرمر تامین می شود. همچنین مسجد مأذنه مستطیل شکل آجری دارد که بر ورودی ضلع شرقی مسجد مشرف است.
محراب مسجد پوشیده از نقوش معرق و مقرنس است و در وسط آن سنگ مرمر بسیار زیبایی وجود دارد كه شکوه هنر کاشیکاری اسلامى- ایرانى را به نمایش می گذارد.
این شکوه در گنبد مسجد امیر چخماق که با کاشی های سبز پوشیده شده و بر روی آنها عباراتى به خط زیبای كوفى نوشته شده نیز نمایان است.
بخشی از سردر ایوان مزین به کاشی معرق است و کتیبه هایی در کاشی های معرق از سمت راست و چپ وجود دارد.
اطراف ایوان بلند شبستان با کاشی سبز و قهوه ای بر روی زمینه سرمه ای نقوش اسلیمی مخلوط کار شده است و در پایین آنها عبارت "القدر لله الله اکبر" دیده می شود.
فراوری: سمیه رمضان ماهی بخش هنری تبیان
منبع:
سایت معماری ایده آل
سایت معماری قائم-میهن
سایت اطلس معماری