نگاهی به سه نرخی و تک نرخی کردن ارز

 سه نرخی کردن ارز از آن جهت مذموم است که توجیه برای عدم هدایت درست ارز را فراهم آورده و از سویی به حل درست مشکل نمی پردازد. هر چند مشکل امروز اقتصاد ایران یک امر نیست....

سه نرخی کردن ارز از آن جهت مذموم است که توجیه برای عدم هدایت درست ارز را فراهم آورده و از سویی به حل درست مشکل نمی پردازد. مشکل امروز اقتصاد ایران یک امر نیست، یعنی این نادرست است که مشکل اقتصاد ایران را فقط فساد ناشی از چند نرخی بودن ارز ببینیم، بلکه به علت شرایط رکود تورمی ایجاد شده در اقتصاد ایران، هدایت نادرست ارز حتی با نرخ آزاد به وارد کننده های کالاهای مصرفی، مشکل دیگری برای اقتصاد ایران می باشد.

کسانی که سه نرخی کردن ارز را مطلوب می خوانند، دغدغه آن را دارند که ارز با نرخ مرجع به تولیدکنندگانی که نیازمند واردات مواد اولیه هستند، برسد، ولی هیچ لزومی ندارد در شرایطی که در تحریم بوده و در ازای صادرات نفت، کالا دریافت می کنیم( عدم دریافت ارز) بخشی از ارز را برای واردکنندگان کالاهای لوکس کنار بگذاریم.

نکته دیگر آن است به فرض آن که مشکل کمبود ارز نداشته باشیم، اگر مسیر تنفس واردات کننده های کالاهای لوکس و مافیای گوشت و مرغ و میوه باز باشد، اجازه تنفس از بخش های مولد تولید و کشاورزان را خواهند گرفت. پس نباید طرحی را تصویب کرد که به مافیا اجازه تنفس بدهد .

این نکته ی خیلی مهم است، اجازه تنفس به مافیا یعنی تحقیر تولید از طریق واردکنندگان  و دلالان پرقدرت.

لذا سه نرخی کردن ارز از آنجا که اجازه تنفس به رقیبان تولید را داده  و از سویی ارز را هم چنان به صورت نادرست تخصیص می دهد مذموم بوده و مطمئن باشید که نتیجه ی این طرح محروم شدن بیشتر تولید کنندگان از ارز مرجع خواهد بود. چرا که افزایش هزینه های واردات ( از طریق دادن ارز با نرخ آزاد) آنقدر در کنار سودهای فروان آنها که ناشی از شرایط رکود تورمی موجود در اقتصاد ایران است، ناچیز است که گزندی به فعالیت های مافیایی نزده و آنها هم چنان به فعالیت های پر سود خود که سبب تحقیر تولید و گران تر شدن ارز خواهد بود، ادامه خواهند داد. امری که هم اکنون نیز به وضوح قابل ردگیری است.

واردات ارز را گران خواهد کرد، هر چه بستر واردات بیشتر شود یعنی چشم انداز گرانی بیشتر ارز مهیا شده است و لذا واردات پروری یعنی سفته بازپروری و تنها چیزی که راه حل درست مبارزه با سفته بازی است، تولیدپروری است.

لذا ارز  سه نرخی میشود که سفته بازی را کاهش داده و تولید پروری را سبب شود ولی در عمل آنچه اتفاق خواهد افتاد، سفته باز پروری به علت واردات پروری خواهد بود. و علت واردات پروری این است که این طرح اجازه تنفس به مافیا را داده است.

تک نرخی کردن ارز نیز نکته ی دیگری است که باید تذکراتی در این باره داد، تک نرخی کردن ارز از آن جا موضوعیت خود را پیدا می کند که گفته می شود عدم تک نرخی کردن ارز منجر به فساد و سفته بازی می شود. ولی نکته اینجاست که اقدام دستوری برای حذف تک نرخی نه تنها سفته بازی را کاهش نمی دهد بلکه یک رانت ( سفته بازی) را به چند رانت تبدیل کرده و با ایجاد رانت های جدید همان سفته بازی گذشته را نیز تشدید می کند. اقدام دستوری برای تک نرخی کردن ارز یک اقدام بی اساس و بی پایه و به صورت افزایش نرخ ارز مرجع می باشد. لذا اگر منظور از تک نرخی کردن ارز گران کردن ارز است، باید دانست که نه تنها رانت ناشی از سفته بازی حذف نمی شود بلکه از آن جا که ارز نهاده اصلی تولید شده و گران شدن ارز، تولید ضعیف را ضعیف تر خواهد کرد، واردات را افزایش خواهد داد و افزایش واردات یعنی افزایش تقاضای بیشتر برای ارز و این یعنی ایجاد چشم انداز صعودی برای ارز و این چشم انداز صعودی است که دوباره سفته بازی و رانت گذشته را به بازار برگردانده و از سویی با ایجاد رانت های دیگر که همان واردات و قدرتمد تر شدن مافیا است، سفته بازی را پررونق تر از قبل خواهد کرد.

لذا اگر به دنبال تک نرخی کردن ارز هستیم که همین هم درست است، باید از طریق یک اقدام غیر دستوری آن را دنبال کنیم، نمی توانیم به سیاست های اقتصادی نادرست ادامه دهیم بعد بگوییم می خواهیم ارز تک نرخی شود. برای تک نرخی کردن ارز باید با علت اصلی گران شدن ارز و ایجاد رانت های مختلفی که امروز در اقتصاد ایران ایجاد شده است، توجه کرد.

این سیاست های اقتصادی است که از طریق تضعیف تولید به کاهش ارزش پول ملی منجر شده و در کنار ایجاد سفته بازی در ارز، واردات و دلالی را رونق داده است. اگر سیاست های اقتصادی مولد پرور شود ارزش پول ملی افزایش می یابد، سفته بازی کاهش و حمایت های مولد پرور در کنار کاهش قیمت دلار به علت تقویت ارزش پول ملی و کاهش سفته بازی، زمینه سودجویی افراد را در زمینه واردات و دلالی از بین خواهد برد.

محمد شهاب

بخش اقتصاد تبیان