نقش تواضع در زندگی

اسلام , براى رساندن انسان به سعادت و كمال  در همه زمینه هاى مادى و معنوى , برنامه جامع و كامل دارد. هندسه اخلاق آدمى را به دقیق ترین و زیباترین شكل ترسیم نموده و پیروان خویش را به آراستن خود به ارزشهاى والاى اخلاقى فرا خوانده است . در هندسه اخلاق ،تواضع، جایگاه ویژه اى دارد.

تواضع ، دلها را نرم و دورترین اشخاص را به انسان نزدیک مى كند. فروتنى رمزایجاد محبت ، دوستى و عطوفت و پایه سربلندیهاست .

تواضع كشتزارى است كه در آن گلهاى زیبا و عطرآگین برادرى , صفا, مهر و محبت و بزرگوارى مى روید وارجمندى و منزلت واقعى را به ارمغان مى آورد.

فروتنى از صفات نیكو و پسندیده اى است كه از كانال آن فیوضات و درهاى رحمت الهى بر روى بندگانش باز مى شود و ضعف و زبونى را به قدرتى آمیخته با نرمى بدل مى سازد.

انسان برخوردارازاین صفت ، داراى موهبتى است پرارج كه هیچ فردى به آن رشک و حسد نبرد.

در یك كلام ، فروتنى دژى است مستحكم و پرصلابت كه دشمن را یاراى نفوذ در آن نباشد و تاج افتخارى است كه بندگان مخلص خدا بر سر مى نهند.

على ( علیه السلام) دراین باره مى فرماید:

واعتمداو وضع التذلل على روسكم والقاءالتعزز تحت اقدامكم و خلع التكبر من اعناقكم  واتخذواالتواضع مسلحه بینكم و بین عدوكم ابلیس و جنوده ... 1

تاج افتخار فروتنى را بر سرهاى خویش نهید و گردن كشى را در زیر پاهاى خود بیفكنید و زنجیر اسارت تكبر را از گردنهایتان فرود آرید و افتادگى و تواضع را همچون سنگرى تسخیر ناپذیر میان خود و دشمن بشمارید شیطان و سپاهیان او.

در فرهنگ اسلامى, احترام و ارزشى انسانها بر معیارها و ملاكهاى معنوى و اصیل بنیان شده است .

فروتنى در برابر مردم, به هر میزان از شائبه دخالت ملاک هاى پوچ و ضدارزشى به دور باشد به همان میزان پرارج تر و پسندیده تر است. برخوردارى از این فضیلت اخلاقى از همگان زیبنده است ولى از عالمان و حوزویان, زیبنده تر .

رسول اكرم مى فرماید:

فضیلت و اهمیت تواضع

در سلسله ارزشها و خصلتهاى نیك آدمى تواضع جایگاه ویژه اى دارد. اگر این صفت بر رفتار انسان پرتو افكند, بسیارى از فضایل دیگر خود به خود رخ مى نماید.

از این روى، در منابع دینى كبر از رذایل و در مقابل آن، تواضع، از فضایل به شمار آمده است .

رسول اكرم صلی الله علیه و آله مى فرماید:

ان احبكم الى واقربكم من یوم القیامه مجلسااحسنكم خلقا و اشدكم تواضعا  وان ابعدكم منى یوم القیامه الثرثارون و هم المستكبرون. 2

همانا محبوبترین و نزدیكترین كسان به من , در روز قیامت  نزد من خوش اخلاق ترین و متواضعترین افراداست و دورترین افراد به من در روز قیامت مستكبران و خود بزرگ بینانند.

در منابع دینى ما آمده است كه: خداوند آن گاه كه بنده اى را دوست بدارد تواضع و افتادگى به وى الهام مى نماید:

ان الله اوحى الى: ان تواضعوا . 3

خداوند متعال به من وحى كرد تا به شما اعلام كنم : تواضع را پیشه خود سازید.

نشانه عبودیت انسان باید در رفتار و برخوردهایش بروز كند. اعمال آدمى جلوه اى از روحیات و آینه اى از افكار و اندیشه اوست .

انسانى مى تواند به پایه اى از حقیقت عبودیت و بندگى دست یازد كه خود را قطره اى در اقیانوس بیكران هستى ببیند و عالم و موجودات آن را جوله و مظهر خداوند بداند. در این جایگاه است كه به حلاوت و جوهره عبادت خویش خواهد رسید چرا كه پرستش خداوند یعنى عالى ترین و برترین اعمال جز در پرتوافتادگى و خاكسارى در پیشگاه الهى پذیرفته نیست .

افتادگى آموز اگر طالب فیضى هرگز خورد آب ، زمینى كه با بلنداست

رسول گرامى اسلام  به جمعى كه مشغول نماز و نیایش بودند فرمود:

...مالى لاارى علیكم حلاوه العباده ؟ قالوا: و ما حلاوه العباده ؟ قال :التواضع . 4

فرمود: تواضع !

دراین روایت، تواضع ،نشانه بندگى و روح اعمال عبادى مومنان دانسته شده است . و در جاى دیگر،از تواضع ، به عنوان علامت تشیع راستین و پیروان امیرالمومنین, علیه السلام یاد شده از امام عسكرى(علیه السلام) نقل شده است :

و من تواضع فى الدنیا لاخوانه فهو عندالله من الصدیقین و من شیعه على بن ابى طالب . 5

كسى كه با برادران دینى خود تواضع كند در نزد خداونداز صدیقین محسوب مى شود از شیعیان على بن ابى طالب است .

پی نوشت ها :

1. نهج البلاغه خطبه .192.

2. وسایل الشیعه ج 11.301 ح 17.

3. منیه المرید 82 آداب تعلیم و تعلم دراسلام , حجتى ,.261.

4. المحجه البیضاء ج 6.222.

5. جامع السعادات  ج 1.362.

                                                                                                                                       فرآوری : زهرا اجلال

منابع :

سایت سبطین

سایت اندیشه قم