صدای پای رمضان
روزه عمل سادهاى نیست و تنها گرسنگى و تشنگى مایه بوجود آمدن حقیقت روزه نمی باشد، بلكه روزه بزرگترین میدان تمرین براى پاكسازى جسم از امراض گوناگون، و تزكیه روان از مفاسد اخلاقى، و منور كردن دل به نور خداست.
ارزش روزه و روزهدار
با توجه به اینكه روزه با بسیارى از برنامههاى مثبت و سازنده پیوند دارد، بىفایده نیست كه مخاطبان عزیز، از ارزش روزه و روزهدار آگاه شده، ایمان آنان و عشق و محبتشان به این فرمان كمنظیر الهى بیش از پیش گردد.
كلمه رمضان از لغت رمض گرفته شده، و دانایان لغت رمض را به دو گونه توجیه كردهاند:
1ـ تابش نور خورشید، با حرارت هرچه تمامتر بر ریگ و سنگ.
2ـ باریدن باران شدید در اوخر پائیز.
اگر رمضان به معناى اول باشد، باید گفت: روزه واقعیتى است كه همچون حرارت شدید مفاسد و پلیدی ها، و تجاوزات و طغیان هاى غرائز را می سوزاند و آدمى را به میدان پاكى نزدیك می كند.
و اگر به معناى دوم باشد باید گفت: روزه همچون بارانى كه طبیعت را شستشو میدهد، روان انسان را از آلودگى پاك كرده، و به آدمى نیروى مقاومت داده، و جسم را از خطرات رسوبات غذائى به سنگر امان می برد و به همین معنا روایتى از رهبر اسلام (صلی الله علیه و آله) رسیده، كه فرمودهاند: «ارمض اللّه فیه ذنوب المۆمنین»، رمضان زمانى است كه خداوند بخاطر عمل روزه مردم مۆمن را شستشو داده و پاك می كند.
صوم رمضان یعنى، خوددارى كردن از آنچه شرع و مكتب اللّه اجازه نداده و بىتردید گروه خوددارى در پیشگاه الهى، بخاطر اجراى فرمان دوست از اعتبار خاصى برخوردارند، و نزد پروردگار و وجدان خویش رو سپیدند.
امام على علیه السلام می فرماید: به هنگامیكه آدم به زمین آمد، تابش خورشید چهره دل آرایش را تیره كرد، آدم از این پیش آمد، دلگیر بود، جبرئیل بر او نازل شد و به حضرتش گفت: میل دارى رویت سپید گردد، گفت آرى، عرضه داشت: روز سیزده و چهارده و پانزدهم ماه را روزه بگیر هر روزی كه روزه گرفت یك سوم كبودى پوست از بین رفت و به روز سوّم تمام چهره سپید شد، اگر در این روایت جاى تاۆیل باشد باید گفت روزه عامل بدست آوردن آبرو و اعتبار در پیشگاه خداست.
رمضان زمانیست كه ابتدایش رحمت، و دهه دومش زمان غرق شدن در رحمت و عاقبتش آزادى از آتش جهنم است، این آزادى از عذاب آخرت، عكسالعمل آزادى انسان از سوء خلق، طغیان غرائز و شهوات و بد كردارى بوسیله روزه ماه رمضان است، روزهاى كه همراه با شرایط انجام گرفته باشد.
پیامبر عزیز در خطبه جمعه آخر شعبان، در توضیح برنامههاى رمضان چنین فرمودند: ماهى بر سر شما سایه می افكند، كه در ظرف آن لیلة القدر دارد، شب قدرى كه از هزار ماه با ارزش تر است.
خداى بزرگ روزه این ماه را بر شما واجب نموده، و یك نماز مستحب را در شب آن مساوى با هفتاد نماز در شب هاى دیگر قرار داده، آن كس كه در این ماه به كار نیكى دست بزند و برنامه خدا پسندانهاى انجام دهد ثوابش برابر با واجبى از واجبات خداست، و هر كس عمل واجبى انجام دهد. اجرش به اندازه هفتاد واجب در وقت دیگر است.
آرى اى مردم، رمضان ماه استقامت، و فراهم آوردن نیرو است، و مزد مردم با استقامت و نیرومند بهشت است. (سفینة البحار ج 2 ص 67)
رمضان ماه مساوات است، ماهی كه باید ثروتمندان مادى و معنوى به تمام كمبودهاى مردم تهیدست رسیدگى كنند، و دردهاى معنوى و اقتصادى را در درمان نمایند، در این ماه نباید گروهى سیر و دستهاى گرسنه باشند، عدهاى غرق در هدایت، و قشرى گرفتار ضلالت، در این ماه است كه خداوند روزى بندگان فرمانبر را زیاد می كند، و این مسئله واقعیتى است كه قرآن از آن خبر داده «آنگاه كه مردم خویشتندارى بدست آرند، و از گناه و نافرمانى بپرهیزند، تمام درهاى بركات آسمان و زمین را برویشان میگشائیم». (الاعراف 96)
پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: در رمضان چهار برنامه از خداوند بخواهید، دو برنامه براى جلب عنایت حق، و دو برنامههایی كه از آن بىنیاز نیستید، اما دو برنامه اول یكى قرار گرفتن در حصار توحید و دور شدن از شرك و دوم بازگشت از گناه و ورود به حوزه توبه، و دو برنامهاى كه از آن بىنیاز نیستید، یكى طلب بهشت، و دیگر آزادى از آتش جهنم.
پیامبر عزیز (صلی الله علیه و آله) فرمودند: هر آنكس كه ماه رمضان را درك كند، و خود را در مسیر آمرزش حق قرار ندهد، در كدام زمان می خواهد به جبران كمبودها برخیزد!
و نیز فرمودند: اگر خداوند به آسمان ها و زمین در چنان زمانى اجازه سخن گفتن دهد. به تمام روزهداران می گفتند برنامه شما به بهشت منتهى میگردد، و باز فرمودند: براى بهشت درى است به نام ریان و آن اختصاص به روزهداران دارد، آخرین روزهدارى كه از آن وارد شود بسته می گردد.
پیامبر بزرگ اسلام (صلی الله علیه و آله) فرمودند: روزهدار اگر غیبت نكند و بخوابد، خوابش عبادت است.
و نیز به مردم می فرمودند: طرحى را به شما بیاموزم كه انجامش شیطان را از شما دور كند به دورى بین مشرق و مغرب؟ پاسخ گفتند آرى فرمودند: روزه رویش را سیاه می كند، دستگیرى از تهیدستان پشتش را می شكند، دوستى در راه خدا و تحمل رنج عمل شایسته ریشهاش را می كند و توبه و بازگشت به حق رگ و پى او را جدا می كند براى هر چیزى زكاتى است و زكات بدن روزه است.
پیشواى اسلام (صلی الله علیه و آله) فرمودند: به هنگام رمضان در تابستان چون رنج تشنگى به انسان روى آورد، خداوند هزار ملك را مأمور آدمى می كند تا بهشت و نعمت الهى را به او بشارت دهند و او را نوازش كنند و چون افطار گردد خطاب می رسد چه بوى خوشى دارى، سپس به ملائكه میفرماید: شاهد باشید مغفرتم را نصیبش كردم.
و نیز فرمودند: آنكس كه از روى ایمان و عشق به خدا روزه بگیرد و حسابگر باشد و گوش و چشم و زبان را از گناه بازدارد، در حوزه رحمت گذشته و آینده الهى قرار گیرد، و اجر ثابت قدمان نصیبش میشود. (روایات نقل شده بیشتر در ج 2 سفینة البحار باب صوم است)
امیر المۆمنین علیه السلام می فرمایند: روزه جسم خوددارى از غذاست ولى با اراده و اختیار خویش البته براى جلب مزد و فرار از عذاب، و روزه روان، خوددارى حواس پنجگانه است از گناه و پاك داشتن دل از تمام عوامل شر، و روزه دل نیكوتر است از روزه زبان و روزه زبان بهتر است از روزه شكم. (غرر الحكم ص 460)
از مجموع روایات استفاده می شود، كه روزه عمل سادهاى نیست و تنها گرسنگى و تشنگى مایه بوجود آمدن حقیقت روزه نمی باشد، بلكه روزه بزرگترین میدان تمرین براى پاكسازى جسم از امراض گوناگون، و تزكیه روان از مفاسد اخلاقى، و منور كردن دل به نور خداست.
با چنین روزهاى روزى فراوان می گردد، و اجتماع سالم گشته و آدمى در پیشگاه حق كسب آبرو می كند، و در جهان بعد از بهشت بهرهمند شده، و از عذاب جهنم دور خواهد ماند.
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
نظام تربیت در اسلام ـ شیخ حسین انصاریان
غرر الحكم ص 460
سفینة البحار ج 2