دین، مهمترین ملاک همسرگزینی

آموزه های دینی، اطمینان داشتن اعتماد کردن به دیگری را - پیش از جمع آوری اطلاعات و ارزیابی دقیق آنها - نشانه ضعف شخصیت و ناتوانی در جست و جوی منابع تحقیق و در نتیجه متحمل شدن زیان های جبران ناپذیر می دانند (اصول کافی ج 2 ص 607/ بحار ج 103 ص 86)

از نظر اسلام پایبندی به دین، یکی از اساسی ترین معیارهای گزینش همسر است. پیامبر اکرم(ص) می فرماید: هر گاه کسی به خواستگاری نزد شما آمد و دینداری و امانتداری او را پسندیدید، به او زن دهید، که اگر چنین نکنید، در روی زمین تبهکاری و فساد بسیار پدیدخواهد آمد (میزان الحکمه 783).

همچنین از امام رضا(ع) روایت شده است: اگر مردی به خواستگاری آمد و دین و اخلاق او را پسندیدی، به او زن بده. مبادا فقر و ناداری اش، مانع تو از این کار شود. چه خدای بزرگ فرموده است: «اگر تهیدست باشند، خداوند از فضل و کرم خود آنان را توانگر می کند. «نور: 32»(میزان الحکمه 7839).

در بحارالانوار ج 103، وسایل الشیعه ج 14 و مکارم الاخلاق ج 1، چند حدیث دیگر با همین مضمون نقل شده است.

علامه طباطبایی، در تفسیر گران سنگ «المیزان» بارها به تعریف دین و نشانه های دینداران اشاره کرده است. دین عبارتست از فروتنی و بندگی در برابر حق، کمک کردن به نیازمندان در راه خدا، فرو نرفتن در سرگرمی های غافل کننده دنیا و باورداشتن روز جزا (ج 1 ص 224)

حقیقت دین، چیزی جز بندگی خداوند، در کلیه امور مربوط به دنیا و آخرت، و تسلیم در برابر موجبات خشنودی او نیست(ج 1 ص 416)

دین، مجموعه ای است از عقاید مربوط به مبدا و معاد و یک سلسله قوانین اجتماعی از قبیل عبادات و معاملات که از سرچشمه وحی و نبوت گرفته شده و متکی به مدارک عقلی و علمی قطعی است.(ج 1 ص 604)

دین، روش مخصوصی است در زندگی، که صلاح دنیا را - به طوری که موافق کمال اخروی و حیات دائمی حقیقی باشد - تأمین می نماید(ج 2 ص 182)

آیت الله جوادی آملی، در کتاب «شریعت در آیینه معرفت» دین را مجموعه عقاید، اخلاق، قوانین و مقرراتی می داند که برای اداره امور جامعه انسانی و پرورش انسان ها به کار می آید (ص 93) کوتاه سخن آنکه دین دارای سه بخش اصلی است.

1- باورها 2- اخلاقیات 3-احکام و مناسک

مهمترین باورها: اعتقاد به وجود خداوند یگانه، پیامبران و اولیای الهی، روز ستاخیز و رسیدگی به اعمال بندگان در آن روز است. اخلاقیات، در دو گروه مثبت و منفی یا فضیلت ها و رذیلت ها جای می گیرند. فهرست و توضیحی از صفات پسندیده و ناپسندیده اخلاقی را می توان در بخش های ایمان و کفر جوامع روایی، حدیث مفصل سپاهیان عقل و جهل، دعای مکارم اخلاق امام سجاد(ع) خطبه پارسایان علی(ع)، صفات شیعه صدوق و کتاب های اخلاق اسلامی مانند معراج السعاده مطالعه کرد.

احکام و مناسک در دو گروه واجبات و محرمات جای می گیرند. واجبات اصلی، نماز و روزه و حرام های شایع، برقراری رابطه نامشروع جنسی و شراب خواری هستند. در برداشتی روانشناختی، باورها، اخلاقیات، بعد هیجانی و عاطفی و احکام، بخش رفتاری وجود آدمی هستند.

کدامیک از این سه بُعد نشانه دینداری است؟

پاسخ این است: ویژگی هایی که هم وجودشان درون مایه هایی از اراده و آگاهی دارند و هم به عنوان صفت پویایی از شخصیت. در هر موقعیت، صفات همخوان و همسوی خود را بیدار می سازند و فعال می کنند، بیش از خصوصیات ایستا، غیرفعال و بی تأثیر معرف دینداری هستند.

برای نمونه راستگویی و نماز خواندن، از این نظر با هم تفاوت های زیادی دارند: نماز خواندن عملی است بدنی و ظاهری و می تواند مانند رفتارهایی از این گونه به صورت عادت درآید. یعنی در صورت تکرار، از معرفت و نیت یعنی آگاهی هر لحظه بیدار و جهت دار، خالی شود و همچون عملی خشک و بازتابی (مانند تیک ها). جدا از دیگر ابعاد شناختی و عاطفی خود را نشان دهد.

پیامبر(ص): برای تشخیص دینداری مردم به زیاد نماز خواندن و روزه گرفتن آنها و نیز فراوان حج گزاردن، بخشش کردن و زمزمه های شبانه شان دقت نکنید، بلکه به راستگویی و امانت داری آنها بنگرید (دانشنامه قرآن حدیث ج 7 ص 366)

ملّاصالح مازندرانی در شرح کافی می نویسد: اگر در روایت امام صادق علیهاالسلام رکوع و سجده طولانی ذکر شده است، یا به این دلیل است که این دو عمل دینی بدنی، به عنوان نمونه دیگر عبادت های رفتاری و بدنی آمده اند، تا معلوم شود همه اعمال بدنی عادت می شوند و نباید تنها به آنها توجه کرد و یا اینکه چون برای رکوع ها و سجده های زیاد و طولانی امتیازهای زیادی برشمرده اند، به خاطر بسپاریم در جایی که اگر چنین اعمال پرفضیلتی عادت شوند، از ارزش و خاصیت می افتند، دیگر اعمال ظاهری بدنی که رتبه های پایین تری دارند، نمی توانند ملاک دینداری قرار گیرند(ج 8 ص 299)

غیر از انجام واجباتی مانند نماز و روزه که در بیشتر افراد به صورت عادت و تهی از محتوای زنده شان در می آیند، با ژرف نگری در متن چهار گروه روایات زیر به صفات اصلی دینداران، و در نتیجه معیارهای انتخاب همسر (و هر انتخاب مهم دیگر) پی می بریم.

الف- احادیثی که می گویند تنها به نماز و روزه و طول رکوع و سجود افراد توجه نکنید و صفات خاصی را برجسته می سازند.

ب- روایاتی که بر دقت در گزینش افراد برای کارهای مۆثر مانند ازدواج و مسئولیت های حکومتی تأکید می ورزند.

ج- سخنانی که در آنها از صفاتی به عنوان مکارم اخلاق یا قله های بلند توانمندی های منش یاد شده است.

د- فرازهایی از گفته های پیامبر(ص) و امامان معصوم (ع) که بعضی خوی های پسندیده را با به عنوان رأس، اصل، نصف، دو سوم، تمام و کل دین، اسلام و ایمان نام برده اند.

پژوهش در محتوای این چهار گروه روایات مجال بیشتر و مقال های مستقل را می طلبد.

اما به ضرورت بحث، یادآور می شویم که با بررسی اجمالی کتاب خدا و آموزه های پیشوایان بزرگوار اسلام می توان از پنج صفت راستگویی، امانتداری، خوشخویی، سپاسگزاری و حیا، به عنوان فضیلت های اساسی انسانی و معیارهای اصلی دینداری نام برد.

 نمازهای بی ارزش

نماز و روزه و انواع زیارت ها، اگر همراه با حیا و پاکدامنی، خوش اخلاقی، راستگویی، سپاسگزاری از خدا و مردم و امانتداری (رازداری، ردکردن امانت های مادی، خیانت نکردن به همکار و همسر و...) نباشند نه تنها فایده ای ندارند بلکه به عنوان نشانه های نفاق، سوء استفاده از دین و مسخره کردن احکام خداوند، باعث نفرت و طرد مردم در دنیا و خشم و کیفر خداوند را در آخرت خواهد شد.

به پیامبر(ص) گفتند: فلان زن روزها روزه می گیرد و شبها برای نماز به پا می خیزد اما بداخلاق است و با سخنان تند و تلخ خود همسایه ها را می آزارد. فرمود: هیچ خیری در او نیست، سرانجامش آتش دوزخ است! (بحار ج71 ص 394)

خداوند به داوود(ع) وحی فرمود: چه بسا رکعت های طولانی که نمازگزار خوانده و در آنها از ترس و خشیت خداوند گریسته است، اما در نظر من به اندازه پوست درون هسته ای ارزش ندارد! زیرا به دل او نگریسته و دیدم اگر نمازش را تمام کند و زنی در برابرش ظاهر شود و خود را بر او عرضه کند می پذیرد، و اگر مۆمنی با او معاملتی کند به او خیانت می ورزد. (میزان الحکمه 10623)

همچنین خداوند به داوود(ع) وحی فرمود: گاه بنده نماز می خواند و من آن را به صورت او می زنم و نمی گذارم صدایش به من برسد. ای داوود آیا می دانی او چه کسی است؟ او کسی است که با چشمی ناپاک، به ناموس مۆمنان می نگرد، کسی است که باخودش می گوید اگر قدرتی پیدا کند همه را به تیغ ستم گردن خواهد زد (میزان الحکمه 10657)

مردی از روبه روی پیامبر خدا(ص) نزد آن حضرت آمد و پرسید: ای رسول خدا دین چیست؟ فرمود: خوش خویی. سپس از طرف راست پیامبر آمد و پرسید: دین چیست؟ فرمود: خوش خویی. آنگاه از طرف چپ آن حضرت آمد و پرسید: دین چیست؟ فرمود: خوش خویی. سپس از پشت سر ایشان آمد و پرسید: دین چیست؟ حضرت به طرف او برگشت و فرمود: مگر متوجه نیستی، دین یعنی اینکه خشم نگیری (میزان الحکمه 5030)

نتیجه آنکه برای ارزیابی دینداری، که یکی از اساسی ترین معیارهای همسرگزینی از نظر اسلام است، باید از طریق تحقیق از دوستان، آشنایان، همکاران، همسایه ها، استادان موارد زیر را بررسی کنیم.

داشتن باورهای درست و روشن دینی، درباره خداوند، روز قیامت، انبیاء و اولیای الهی؛

انجام واجبات شرعی: نماز و روزه و درصورت داشتن توان مالی، خمس و زکات و...؛

دوری از کارهای حرام مانند: اعمال نامشروع جنسی، شرابخواری، تجاوز به حقوق دیگران و...؛

اطمینان یافتن از خوش اخلاقی، که شامل خوش رویی، کلام پاک و مۆدبانه و دوری از تندی و خشونت می شود؛

راستگویی و صداقت و معروف نبودن به دروغ گویی و پنهان کاری؛

امانتدار بودن، رازداری، ردکردن امانت های مادی مردم به آنها، خیانت نکردن به همسر، دوستان و همکاران در مسائل مالی، انسانی و کاری،

باحیا بودن یعنی اهل فحش و دشنام نبودن، پرهیز از نگاه به نامحرم، نگاه به فیلم ها و تصویرهای زشت و کثیف، پاکدامنی و دوری از انحرافات جنسی ناراحت شدن از ارتکاب خطا و به زبان نیاوردن گناهان خود؛

سپاسگزار و قدرشناس بودن نسبت به پدر، مادر معلمان و کمک کنندگان به خویش.

بخش کلوب ازدواج تبیان

برگرفته از خبرآنلاین-دکتر محمد گلزاری، روانشناس