حبس انگاری اولین عامل تورم ج ك !!

حبس انگاری اولین عامل تورم ج ك (جمعیت كیفری ) در همه جای جهان است ؛ در واقع افزایش پیاپی تعداد جرائم در متون قانونی (جرم‌انگاری غیر اصولی) كه پدیده تورم جرائم كیفری را به بار آورده است؛ در دراز مدت نتیجة نامطلوب دیگر خود را كه افزایش جمعیت كیفری زندانهاست به ثمر نشانده است! و هزینه گزاف و نتایج پیدایی آن بر دوش جامعه و حتی خود محبوسین هویدا گردیده است لذاست كه در ایران نیز  قانون مهریه تا 110سكه نیز تصویب و مورد تایید شورای نگهبان واقع شد،اما آیا این قوانین موردی مشكل را كاملا حل می كند ؟

پرواضح است این پدیده (تورم جمعیت كیفری زندانها)، علل و عوامل دیگری نیز داراست كه بسیاری از آنها را می‌توان به عناصر فرهنگی و ساختار نهادهای قانون با ویژگی‌های نامتناسب آنها ارجاع داد

سیاست جنایی تقنینی كنونی نیز كه در لایحه جدید قانون مجازات ملاحظه می شود نیز به نوبه خویش، تأثیر بسزایی در این امر دارد و عوامل گوناگونی در این سیاست سبب تورم جمعیت كیفری زندانها می‌گردد.

در این نوشتار صرفنظر از دیدگاههای گوناگون مطرح در حقوق اسلام می باشد ن  تلاش می‌كنیم با ارائه طبقه‌بندی عوامل موجود در سیاست جنایی تقنینی كه نقش قابل توجهی در افزایش جمعیت كیفری زندانها ایفاء می‌نمایند، و در نهایت شناخت جامعی نسبت به علل قانونی این پدیده حاصل می‌گردد.

براین اساس در بخش نخست «عوامل خاص» یعنی عواملی كه در خصوص افزایش جمعیت كیفری زندانها (و نه سایر محكومیت‌ها) موثر است، ارائه ‌گردد، در ادامه این سلسله از مقالات طی  تلاش می گردد تا عواملی كه تأثیر آنها بر تورم جمعیت كیفری زندانها در كنار آثار آنها در فزونی جمعیت كیفری غیر زندانها مطرح است (عوامل عام) مورد مطالعه قرار ‌گیرد.

  عوامل خاص تورم جمعیت كیفری

همانطور كه در مقدمه اشاره شد مقصود ما از عوامل خاص، عواملی می‌باشد كه وجود آنها در یك سیاست جنایی تقنینی بگونه‌ای می‌باشد تأثیرات آنها در تورم جمعیت كیفری زندانها، بطور مستقیم و آشكار است؛ بر این اساس یكی از مهمترین این عوامل را می‌توان حبس انگاری  برشمرد

حبس‌انگاری  اولین و مهمترین عامل تورم شمار زندانی ها  

در كشورهای غربی و مشرق زمین زندان در ابتدا بیشتر به منظور تضمین حضور متهم در دادرسی و محاكمه اختصاص داشته است لكن با كنار رفتن كیفرهای بدنی، مجازات حبس جایگاه ویژه را در میان سایر واكنش‌های كیفری به جرم، پیدا می‌كند [1] و بطور دقیق‌تر مجازات سالب آزادی اشخاص از ابتدای سده نوزدهم میلادی است كه به عنوان مجازات اصلی پذیرفته گردیده است[2] زیرا حذف مجازاتهایی همچون پاروزنی و جاشویی در كشتیها بوسیله قوانین جزای 1791 و كد ناپلئون (1810) ابقای صرف مجازات سالب آزادی را (در كنار اعدام) در پی‌ داشته است.[3]

در اینجا بدون آنكه بخواهیم مسأله موثر بودن یا نبودن این مجازات را به لحاظ عبرت‌انگیزی یا بازپروری و اصلاح اجتماعی مورد بررسی مجدد قرار دهیم باید گفت تأثیرات این كیفر در اهداف اشاره شده هر میزان كه باشد، میزان تأثیرات سوء آن به لحاظ شرایط اجرای آن و مشكلات اقتصادی و فرهنگی اجتماعی آن تا جایی رسیده است كه مسأله «جرمزایی زندان» بخش از دستور كار كنگره‌های بین‌المللی را به خود اختصاص داده است.[4]

بعلاوه صرفنظر از آنچه گفته شد، اساساً «اصل كم بودن جرائم»[5] در كنار اصول پایه‌ای همچون اصل قانونی بودن جرم و مجازات بگونه‌ای حائز اهمیت گردیده است كه خود یكی از راهكارهای موثر در تبعیت تابعان حقوق جزا از قوانین كیفری محسوب می‌شود و در حال حاضر تورم كیفری[6] (فزونی تعداد جرائم در قوانین) نه تنها عامل بازدارندگی تلقی نمی‌گردد، بلكه خود می‌تواند به كاهش صلابت قوانین كیفری و حتی قانون‌مندی جرائم ضربه وارد نماید و آنرا مخدوش كند.[7]

بنابراین اصل جرم‌انگاری براساس اصول ناصحیح به تنهایی برای تورم جمعیت كیفری كافی است چه رسد به آنكه این جرم‌انگاری با مجازات سالب آزادی صورت پذیرد! (حبس‌انگاری)

نتیجه گیری

لایحه جدید قانون مجازات  بسیاری از شلاق ها را تبدیل به حبس كرده است در حالیكه به نظر می رسد  علی رغم انتقادات فراوانی كه از شلاق شده است  از نظر اصل  شخصی بودن مجازات   شلاق بسیار عادلانه تر از حبس خواهد بود؛ زیرا آسیب حبس جدای از دوری و فراق میان خانواده مجرم و مجرم، آسیب های معنوی دیگر و خسارات مادی گاه غیرقابل جبران به آنها وارد می آورد. همسر محکوم به حبس، فرزندان دختر و پسر محکوم به حبس، دوستان او، همکاران او و...

حبس انگاری  اولین و یكی از مهمترین عواملی می‌باشد كه وجود آن  در یك سیاست جنایی تقنینی بگونه‌ای است كه تأثیرات آن در تورم جمعیت كیفری زندانها، بطور مستقیم و آشكار است؛ بر این اساس سیاست كیفر انگاری در حقوق اسلام كه شلاق را  در غالب موارد تجویز كرده است  حبس را كمتر مورد حكم قرار داده است منطقی تر به نظر می رسد .

سایر عوامل خاص جمعیت كیفری را در مقالات آتی تقدیم خواهیم نمود .

پی نوشت

1- مارك آنسل، دفاع اجتماعی،   ص 86.

2-  جایگزین‌های زندان یا مجازاتهای بینابین، ص 11.

2- برنار بولك، كیفرشناسی،  ، ص 28.

3- مارك آنسل، مرجع پیشین، ص 87.

4- ژان پرادل، تاریخ اندیشه‌های كیفری،  ، ص 43.

[6]- Overcriminalisation

6- كریستین لازرژ، درآمدی بر سیاست جنایی، ، ص 74.