مهندسی صدا

صوت، صدا، گفتار/فنون بازیگری 3. محمودرضا رحیمی. تهران: نشر افراز. چاپ اول: 1390. 1100نسخه. 224صفحه. 5800 تومان.

«در نمایش " من نه!" اثر ساموئل بکت، صحنه به کلی تاریک است و فقط دهانی درمرکز صحنه به چشم می‌خورد. دهان بی وقفه سخن می‌گوید و گفتارهای جنون آسایش بازتاب احساسات، سرگذشت و تاملات پریشان اوست. در این جهان تیره‌ی بکتی، انسان به یک دهان، به صدا ، تقلیل یافته است.»^[1]

گفتار و آوا از مهمترین ابزارهای انسان‌ها و حیوانات است. حیواناتی که از درک و هوش بالاتری بر خوردارند نسبت به آوا حساسیت بیشتری دارند. تمام تلاش های زیستی جانوری از تولید آوا آغاز شده و توسط همان کنترل می‌شود. آوا در برخی نظریه ها حتی از تنفس که کلید فعالیت بدن را به آن نسبت می‌دهند مقدم‌تر است. کسانی که معتقد به این نظریه هستند تنفس را به عنوان موسیقی و ریتم بدن انسان در نظر می‌گیرند و نداشتن ریتم در انسان مرده را به نبود ارتعاشات ناشی از صدا و آواهای حیاتی نسبت می‌دهند. باید بدانید که تنفس هم با دم و بازدم توسط شوک‌های صوتی به وجود آمده و کنترل می‌شود. محمود رضا رحیمی در کتاب صوت، صدا و گفتار تلاش کرده است با بدست دادن تاریخچه‌ آوا شناسی، آواشناسی آکوستیک و آواشناسی گویشی چشم انداز کلی درباره اهمیت صدا و گفتار در زندگی بشر ارائه دهد. همچنین در این کتاب به بررسی صدا و آوا در موسیقی ،فیزیک موج و انواع صداهای انسان از لحاظ جنسیت و وسعت پرداخته است. تمرینات پیشنهادی این کتاب در جهت سالم سازی صدا و بهداشت آوا و گفتار است. همچنین او در این کتاب به تحولات زبان  و مهندسی صوت، صدا و گفتار می‌پردازد.

صدا، گفتار و صوت شامل شش فصل است  که در فصل اول جنبه‌های تنفسی آوا و گفتار و تمریناتی برای بهتر شدن شیوه صحیح صحبت کردن پیشنهاد شده است. فصل دوم به تحولات زبان و مهندسی صوت می‌پردازد. فصل سوم تاریچه‌ای از صدا و آوا ارائه می‌شود. فصل چهارم مقدمه‌ای است بر تنفس شکمی. فصل پنجم برخی تمرینات عملی پیشنهاد می‌شود و در فصل ششم و پایانی به آسیب شناسی و مارسا خوانی و علائم اختلالات آوایی پرداخته می‌شود. صوت، صدا و گفتار سومین کتاب از فنون بازیگری تالیف محمود رضا رحیمی است. وی درباره این کتاب می‌گوید:‌« کتاب حاضر بیان آواهای گفتاری در فنون بازیگری را با نگاه‌های مختلفی مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد و خود را به یک " کتاب کار" نزدیک می‌کند.

در این کتاب برای رسیدن به پاسخی برای این پرسش که آیا گفتار، ابزار انسان است؟ چندین مرحله‌ی مختلف کار کارگاهی و تمرینات عملی پیش بینی شده است. به همراه آن سعی شده تا تمام حوزه ‌های مربوط به علم صوت، پرورش صدا و گفتار در ساحت عملی و تمرین‌های متنوع و قطعاتی از پشته‌ی ادبیات غنی ایران برای نمونه با توضیح و تمرین‌های مقتضی آورده شود. این تمرین و تشریح‌ها عناوینی همچون جنبه‌های تنفسی آوا – گفتار، زبان، آواشناسی به همراه بهداشت گفتار و اعضای مربوط در بدن را نیز به تفصیل مورد بررسی و کنکاش قرار داده است.»^[2]

محمود رضا رحیمی از معدود استادان تئاتر ایران است که برای تدریس بازیگری از یک طرح درس بروز و عملی استفاده می‌کند. در پنج کتابی که تحت عنوان فنون بازیگری تدوین کرده است، پنج مبحث پرورش بازیگر را به همراه تمرین‌هایی انجام‌پذیر بسط و گسترش می‌دهد. کیاسا ناظریان در مقدمه و توضیح این کتاب نوشته است: "حسن دیگر این کتاب‌ها این است که ابتدا به فارسی نوشته شده‌اند و بنابراین از خطاهایی که در آثار ترجمه شده به چشم می‌خورد مصون‌اند."

رحیمی تزهای پیشنهادی‌اش را در این کتاب در گروه تئاتر نیوشا با کارگردانی نمایش‌هایی چون خانه عروسک، اتوبوسی به نام هوس، باغ وحش شیشه‌ای، پدر، آقای توپاز، سه خواهر، روسمرسهولم، تقاطع 2002، چند کاپریس برای ویولون، مرکب خوانی ارکستر مردگان و ... به تجربه گذاشته و با گروهش تمرین و اجرا کرده است.

پی نوشت:

[1] صفحه 9 کتاب سخن اول

[2] پشت جلد