اگر فرزند دختر دارید، بخوانید!

چاپ هفتم «اگر فرزند دختر دارید» با زیر عنوان جامعه‌شناسی و روان‌شناسی شکل گیری شخصیت در دخترها؛ نوشته النا جانین بلوتی با ترجمه محمدجعفر پوینده از سوی نشر نی روانه بازار نشر شد.

آنطور که ناشر توضیح داده، نویسنده این کتاب، از سرآمدان عرصه تعلیم و تربیت در ایتالیاست که مدیریت «زایشگاه مونته‌سوری» را از آغاز برعهده داشته است. خانم بلوتی علاوه بر تجربه عملی گسترده، آثار بسیاری منتشر کرده و کتاب اگر فرزند دختر دارید معروف‌ترین اثر این مربی بزرگ است که در چهار فصل تأثیر اوضاع و احوال اجتماعی را بر دوران کودکی تشریح می‌کند و نشان می‌دهد که عوامل اجتماعی و به‌ویژه عوامل تربیتی و فرهنگی، چگونه کلیشه‌های تبعیض‌آمیز را در ذهن و رفتار کودکان رواج می‌دهند.

در فصل اول توصیف می‌شود که چرا و چگونه فرزند پسر پسندیده به‌حساب می‌آید و فرزند دختر، ناپسند. در فصل دوم به دوران خردسالی و عقاید و رفتارهای متضاد نسبت به پسر و دختر پرداخته می‌شود. فصل سوم به بازی‌ها، اسباب‌بازی‌ها و ادبیات کودکان اختصاص دارد و در تمام این عرصه‌ها به چگونگی تربیت تبعیض‌آمیز و پیامدهای زیان‌بار آن می‌پردازد. فصل چهارم نیز درباره نهادهای آموزشی، مهدکودک‌ها و کودکستان‌هاست.

بنابراین گزارش، در فصل اول نویسنده از بدو تولد یک نوزاد، بازخوردهای خانوادگی و اجتماعی آن را بسته به جنسیت نوزاد، مورد بررسی قرار می دهد. مناسباتی که شاید زمانی دلیل منطقی و اجتماعی برای آنها موجود بوده وبه ناچار بر اساس آنها پاره ای پارادیم شکل گرفته اما حال با تغییر رویه و سبک زندگی، دیگر آن ساختارها کاربرد گذشته را ندارد و به شکل یک کالبد بی جان فقط به اعمال تبعیض و رواج خشونت های کلامی و عملی، کمک می کند. مثالی که وی در این مورد می زند مطلوب بودن فرزند پسر در جوامع روستایی است. فرزند پسر در جوامع روستایی به معنای نیروی کار است و در نتیجه به دنیا آمدن فرزند دختر به معنای از دست دادن نیروی کار خواهد بود. نگارنده اگرچه حتی چنین دیدگاهی را هم انسانی نمی داند، دست کم آن را به عنوان یک توجیه فرهنگی نه چندان قابل قبول تا حدی به رسمیت می شناسد. اما معضل اصلی از نظر وی زمانی است که دیگر در شهرهای بزرگ دنیا مؤلفه های زندگی روستایی بسیار کمرنگ شده و سبک کاملا متفاوت در شهرها شکل گرفته است. دختران دیگر نه تنها سربار خانواده نیستند بلکه در زندگی شهری و حرفه های موجود در شهر، بسیار فعال تر از پسران هستند. در امور تحصیل در بسیاری از نقاط دنیا با پسران برابری کرده و گاها برتر از آنها هستند، و در نتیجه در بازار کار هم نقش فعال تری ایفا می کنند. در واقع بیشتر از پسران استقلال مالی به دست می آورند و نه تنها سربار خانواده نیستند بلکه بیش از پسران به اقتصاد خانواده کمک می کنند.

در همان بسترهای فرهنگی، بسیاری موارد نادر یافت می شود که دختران هم مطلوب اند. اما حتی این خواستنی بودن هم در جهت منفعل کردن هر چه بیشتر آنان و جلوگیری از فعالیت هایی است که خیلی از دختر بچه ها هم درست مانند پسران علاقه و استعداد آنها را دارند. از دلایلی که دختردوستان برای خواستن دختر می آورند می توان موارد زیر را نام برد:

1- مهربان تر هستند (پدر و مادر انتظار محبت دارند، اما پسرها چندان پر مهر و عطوفت نیستند.)

2- حق شناس تر هستند (در بدترین موارد هم از پسرها چنین انتظاری نمی رود.)

3- در خانه همدم آدم هستند (کسی از پسران انتظار ندارد که همدم و مونس تنهایی باشند. آنها وظایف مهم تر و کاربردی تری دارند.)

4- در کارهای خانه کمک می کنند (کسی از پسران انتظار ندارد در کارهای خانه نقشی داشته باشند، حتی آنها را از انجام آن کارها منع می کنند چون آنها کارهای مهم تری دارند.)

اگرچه تمام دلایل مطلوب بودن دختران که ذکر شد، حالت انفعالی را در دختران افزایش می دهد با این حال داشتن چنین خصوصیاتی تا زمانی که به دختران تحمیل نشود ایرادی ندارد. همچنین اسباب بازی های دخترانه و پسرانه که تمایز بر اساس جنسیت در آنها کاملا آشکار است.

بازی با عروسک، خاله بازی و اسباب بازی هایی مانند جارو، ماشین لباسشویی، آشپزخانه های شیک و مدرن؛ و در آنسوی داستان، اسباب بازی هایی چون ماشین، کامیون، قطار، هواپیما و غیره که اسباب بازی هایی پسرانه به حساب می آیند. کتاب تاکید می کند که نه اسباب بازی های نوع اول بد است نه نوع دوم بلکه نکته اسف بار تلقین کردن دختران به استفاده از اسباب بازی های نوع اول و منع کردن آنها از نزدیک شدن به اسباب بازی های نوع دوم است. کتاب قبل از هر پیش داوری، معتقد است که کودکان دارای علایقی کاملا شخصی هستند که لزوماَ ارتباطی هم به جنسیت شان ندارد. شاید همه ما فکر کنیم که دختران حقیقتا از عروسک بیش از قطار یا کامیون لذت می برند، اما نتایج تحقیقات خانم النا جانینی نشان می دهد که کودکانی که در محیط هایی آزاد مثل مهدکودک که اجباری برای بازی با اسباب بازی های دخترانه یا پسرانه ندارد همگی بدون استثنا به صورت تصادفی اسباب بازی انتخاب می کنند و به بازی مشغول می شوند. اما بعد از سه سالگی هشتاد درصد دختران عروسک و لوزام آشپزخانه و پسران اتومبیل و تفنگ و غیره را انتخاب می کنند. این سن همان آغاز آگاهی کودکان از جنسیت خودشان است که متاسفانه سایه مرزبندی های تبعیض آمیز جامعه در این مسئله کاملا آشکار است. مهم ترین نکته روان شناختی در تربیت فرزندان شناخت و احترام به علایق و خواسته های آنان است.

گروهی از فعالان حقوق زنان در دانشگاه پرینستون در نیوجرسی پانزده مجموعه کتاب برای کودکان و 144 کتاب آموزشی برگزیده در مدارس را تحلیل کرده اند. بررسی ها نشان می دهد که پسربچه ها قهرمان 881 قصه و دختران قهرمان 344 قصه هستند یعنی حتی کمتر از نصف! پسرها در داستان ها روی درخت ها کلبه می سازند، به اکتشاف در غارها می پردازند، به پدرها در کارهای مهم کمک می کنند. دخترها لبخند می زنند، با پیشی بازی می کنند و نان قندی می پزند.

«اگر فرزند دختر دارید» با توجه به دیدگاه انسانی و تبعیض‌ستیز خانم بلوتی، راهنمای مناسبی برای همه پدران و مادران، مربیان، معلمان، جوانان و یکایک افرادی است که خواستار شناخت و طرد اندیشه‌ها و اعمال تبعیض‌آمیز و ستم‌آلوده هستند و برای خود و همنوعانشان امروز و فردایی بهتر را آرزو دارند.

این کتاب با قیمت 3هزار تومان منتشر شده است.