گره کور ترافیک

بزرگراه‌ها شهر را تکه‌پاره کرده‌اند و حتی به تدریج آن را از مفهوم مدنیت خالــی می‌کنند. شاید به همین دلیل است که سنت ساخت تونل در شهرها و بردن ترافیک به زیر شهر در سال‌های اخیر در شهرهای پیشرفته رواج پیدا کرده.

با نگاهی به شهری مانند لندن می‌توان این موضوع را بهتر فهمید. معمولاً مسافر ایرانی در شهری مانند لندن، اول از این متعجب می‌شود که چطور چنین شهر بزرگ و مشهوری چند برابر تهران ماشین دارد، اما نه بزرگراه‌هایی بزرگ‌تر از آن از شهر عبور کرده و نه تونل‌هایی پهن‌تر و طویل‌تر به شهر اضافه شده. پس چرا ترافیک این شهرها پر ازدحام، فرساینده و آزاردهنده نیست؟ در پاسخ به این مسافران باید گفت شهری مانند لندن با حجم ماشین چند برابر تهران و تعداد زیاد گردشگرانی که به این شهر رفت و آمد می‌کنند و همین‌طور سفرهای درون شهری بی‌شمار، تنها به یک دلیل توانسته در گرداب ترافیک سرسام آور گرفتار نشود: مدیریت علمی و کارامد ترافیک.

لندن شهری با بافت قدیمی است و برای رهایی از ترافیک نه خیابانی عریض شده و نه با ساخت پل‌ها و اتوبان‌ها و بزرگراه‌ها شهر تکه پاره شده است. در حقیقت، مدیریت شهری در لندن با بردن حمل و نقل شهری به زیر شهر و استفاده از تونل‌ها، زیرگذرها و مترو به عنوان مهم‌ترین راهکار توانسته علاوه بر پشت سرگذاشتن ترافیک الگویی مناسب در این زمینه در جهان شود.

با انتقال بخش عظیمی از عبور و مرور وسایل نقلیه به زیر شهر، یعنی با ساخت مترو، زیرگذر و تونل در شهر، پوسته رویه شهر به تفریح و قدم زدن اختصاص پیدا می‌کند. در حال حاضر، در تهران انبوه بزرگراه‌های پیچ‌درپیچ و کوچک و بزرگی که از شهر می‌گذرند محله های شهر را به جزیره‌های منفصلی که غالباً هیچ ارتباط ارگانیکی با هم ندارند تبدیل کرده و بستر شهر و آینده آن ویران شده است. شاید ما الان راحت‌تر تردد کنیم، اما همچنان از رفت و آمد در پایتخت سرزمین مادری رنج می‌بریم و تهران برایمان چشم‌اندازش هیچ غروری بر نمی‌انگیزد و هیچ حس زادبومی ایجاد نمی‌کند.

دلیل دیگری که به کور شدن ترافیک در پایتخت کمک کرده استفاده از قوانینی است که از دهه 40 بر راهنمایی و رانندگی ایران حاکم بوده، بی‌آنکه با زمانه پیش بروند و تغییری در آن اتفاق بیفتد. از سوی دیگر، همین قوانین تاریخ گذشته نیز درست در پایتخت اجرا می‌شوند و عبور و مرور در شهر را مختل می‌کنند.

برای مثال، در تمام شهرهای دنیا سمت راست خیابان برای دور زدن به راست و سمت چپ برای دور زدن به چپ و خط وسط خیابان برای حرکت به سمت جلو است قانونی که باید در پایتخت نیز اجرا شود، اما در تهران ماشین‌ها بی‌توجه به این قوانین راهنمایی و رانندگی و بسته به اختیار خود حرکت می‌کنند و پلیس راهنمایی و رانندگی با بی‌توجهی به اجرای قوانین، به باز شدن گره کور ترافیکی در خیابان کمک نمی‌کند و به همین دلیل ساده، ترافیک در پایتخت سرسام‌آور و دردناک می‌شود.

در حال حاضر، در دنیا پلیس ترافیک مقوله‌ای دانشگاهی‌ و آکادمیک است، اما در کشور ما فرماندهان راهنمایی و رانندگی نه تنها از دانش لازم در این زمینه برخوردار نیستند، که این ناآگاهی باعث شده نگاه علمی و مهندسی به ترافیک نداشته و با قوانین راهنمایی و رانندگی تسامح بی‌دلیل داشته باشند. به همین دلیل، به جد می‌توان گفت که ما در کشورمان دانش فنی مدیریت ترافیک نداریم و برای عبور از این بحران نیازمند استفاده از متخصصان خارجی و تجربه و دانش آنها هستیم. نکته سومی که نمی‌توان از آن چشم پوشی کرد پایتخت بودن تهران است. تهران در سال‌های اخیر توان پایتخت بودن و تمرکز بسیاری از امکانات ناشی از حضور دولت در این شهر را می‌دهد. این در حالی است که دولت حاضر نیست هزینه‌های حضور خود در تهران را قبول کند و شهرداری نیز قادر نیست دولت را وادار به پرداخت سهم خود از حضور در پایتخت کند. این در حالی است که برای برون رفت از وضعیت کنونی، پایتخت نیازمند یک عزم و اراده ملی در کنار مدیریت شهری کارامد است.با این تفاصیل، می‌توان گفت تهران از هم اکنون تا آخر تاریخ شهر نامناسبی برای زندگی است، اما می‌توان با برنامه‌هایی درست و مدیریت شهری کارامد از نابودی کامل آن جلوگیری کرد. تهران با توجه به شرایط خاص خود، نیازمند گسترده‌ترین شبکه مترو برای بردن ترافیک به زیرزمین است. از طرفی، با گرایش به استفاده از تونل و تونل‌سازی در تهران می‌توان از تبدیل شدن تهران به شهر معلق جلوگیری کرد. با این حال، تجربه نشان داده است که استانداردها فدای سرعت ساخت و کم شدن هزینه‌ها می‌شود و این نگرانی و جود دارد که ماجرای سدسازی‌ها و جاده‌سازی‌های غیراستاندارد در ساخت تونل‌ها در تهران هم اتفاق بیفتد.

منبع:سپیده دانایی- دکتر ناصر کرمی