هفت حوضی که روی کوه پیدا شد!

وراء در فارسی میانه به معنای دژ، قلعه، بلندا، کنار، پهلو آمده است. پیشینه تاریخی این غار به چهار دوره تاریخی تقسیم می‌شود: دوران باستان تا زمان ساسانیان، ساسانیان تا اسلام، پس از اسلام و دوران معاصر.

از آنجایی که این غار در جهت برآمدن خورشید قرار دارد، می‌توان گفت در دوران باستان تا زمان ساسانیان مکان مناسبی برای نیایش بامدادی و مراسم قربانی کردن گاو بوده است. به همین دلیل از این غار در برخی منابع با نام معبد خورشید نیز معرفی شده است.

از دوران ساسانیان تا دوران اسلام آثار مجسمه مهر زدوده شده اما مهر به صورت یک فرشته مورد نیایش عده ای از مردم بود. در دوران پس از اسلام تا دوران معاصر هم این غار با داشتن موقعیت سوق‌الجیشی مناسب و ایمنی کافی و همچنین آب گوارایی که از سقف غار می‌چکد، به همراه جانوران و پرندگان شکاری دره مجاور، کوک‌ویش، و کشتزارهای دیم، تخته‌بش‌کار، محل سکونت کوهی‌ها و عیاران بوده و مزار چند کلانتر پهلوان در نزدیک رودخانه وجود دارد، کاربری زیادی داشته است.

در سال های اخیر، این غار بیشتر مورد استفاده شکارچیان بوده و به همین دلیل آسیب‌های جدی به غار وارد شده است. در سال 1316 نخستین دوره مرمت غار وراء انجام شد. پس از انقلاب هم با همکاری مردم جهرم، کار بازپیرایی غار و پیرامون آن توسط کوهنوردان صورت گرفت.

چطور برسیم؟

برای رسیدن به این غار که در جاده لار قرار دارد، پس از طی جاده خاکی کوتاهی به توقفگاه خودروها می‌رسید. از اینجا پیاده‌روی آغاز می‌شود. پس از رسیدن به دوراهی، راه سمت راست به سوی غار وراء رفته که پس از حدود یک ‌ساعت کوه‌پیمایی می‌توان به آن رسید. راه سمت چپ به سوی مناطق، زندون ‌وراء، هفت اودون، خوگونیش، اوقاضی، خرزهره، گلوناربشکار، اوگل‌کو، تخته بش‌کار می‌رود. رفتن به این مناطق نیاز به راهنمای آشنا به مسیر دارد.

واژه‌نامه غار ورا

بومی های منطقه در گشت و گذارهایی که در غار وراء دارند، اصطلاحات خاصی را استفاده می کنند که باید معانی آنها را بدانید.

زندون ‌وراء به معنی دیواره‌های بلند و صاف دره تا غار است که به دیوارهای زندان مانند شده است.

هفت اودون به معنی هفت آب‌دان، هفت چشمه، هفت حوض است. در ارتفاعات البرز مرکز مشرف به تهران، در میانه راه پناهگاه پلنگ‌چال به قله شاه‌نشین، منطقه‌ای به نام هفت چشمه یا هفت‌اُودونی (هفت آب‌دانی) وجود دارد.

خوگونیش از ترکیب خواب+گاو+نیش تشکیل شده و به معنی محلی است که در آن مار، گاو خوابیده را نیش زده است. در آیین مهر برای قربانی نمودن گاو نر، آن را به پهلوی چپ و رو به مشرق می‌خواباندند و سپس با خنجر شاهرگ آن را می‌شکافتند. در مجسمه‌های برجای مانده از مهر، در هنگام قربانی نمودن گاو، مار و کژدم هم به عنوان نمادهای بی‌مرگی، برخی اندام‌های گاو را نیش می‌زنند.

اوقاضی یعنی آب، چشمه قاضی و گلوناربشکار هم به آبشخوری اشاره دارد که پیرامون آن شکار به وفور یافت می‌شود. اوگل‌کو یعنی آب+گِل+کوی و به معنی باریکه‌ای در کنار آب است که مسیری پُر از گِل دارد. تخته بش‌کار هم یعنی زمین کشاورزی دیم.

فراوری: الهام مرادی

بخش گردشگری تبیان

برگرفته از: غارهای ایران، همشهری