سامی یوسف؛ پدیده جدید موسیقی در کشورهای اسلامی
(قسمت یکم)
آهنگ‌های دلنشین یک جوان خوش سیما
طبیعی است که اول، عرب‌ها کشفش کردند. به هر حال، بیشتر ترانه‌های او به این زبان است به همین دلیل هم موج پدیده‌ای به نام سامی یوسف، این قدر دیر به ایران رسید. از چند ماه پیش، کسانی که شبکه‌های عرب زبان را دنبال می‌کردند، از آهنگ‌های دلنشین یک جوان خوش سیما می‌گفتند که در این شبکه‌ها زیاد پخش می‌شود و نشان میدهد کار این جوان در کشورهای عربی گرفته است؛ خواننده‌ای که متن ترانه‌هایش درباره پیامبر اسلام(ص) است و از زیبایی‌های تعالیم اسلامی حرف می‌زند، اما این بار نه به شیوه‌های قدیمی مثل تواشیح یا دستگاه‌های موسیقی سنتی عربی سامی یوسف یک فرم امروزی را برای حرف‌هایش انتخاب کرده موسیقی تلفیقی و آمیختن سازهای شرقی و سازهای الکترونیکی در قالب موسیقی پاپ. همان چیزی که زبان امروز دنیای موسیقی است و این جادوی زبان مشترک، ناگهان عمل کرد و موج ترانه‌های یوسف در میان جوان‌های مسلمان، غوغایی به پا کرد. جوان‌هایی که دوست داشتند سرشان را بالا بگیرند و به دین و پیامبرشان افتخار کنند، اما راهش را پیدا نمی‌کردند. سامی یوسف به نمایندگی از همه این جوان‌ها موسیقی‌اش را شروع کرد. حالا بعداز چند ماه، وقتی که آلبوم‌های او مدت‌ها در صدر پرفروش‌های بازار موسیقی مصر و ترکیه بود و مسلمانان اروپا سی دی آهنگ‌هایش را دست به دست می‌چرخاندند، موج به ما رسیده است فرزاد حسنی در کوله‌پیشتی‌اش راه را باز کرد و دیگر روزی نیست که در تلویزیون و رادیو آهنگ‌های سامی یوسف را نشنویم. آهنگ‌های او زیبا و آرامش بخش‌اند و متن‌های خوبی دارند. اما راز موفقیت کارهای یوسف در هیچ کدام از این‌ها نیست. او بعد از مدت‌ها موفق شده اصول اسلامی و ویژگی‌های پیامبرش را درست و بی‌واسطه عرضه کند. در قالب موسیقی پاپ و با تمام ویژگی‌های این بازار و همین شیو‌ه ارائه متفاوت اوست که باعث شده کارش دیده شود و مورد توجّه قرار بگیرد. سامی یوسف تبلیغ سالم و حرفه‌ای اسلام را در دنیای امروز آغاز کرده. چه کسانی راه را ادامه خواهند داد؟
ستاره‌ای متولد می‌شود
سامی یوسف، حالا نمادی برای موسیقی مسلمانان است. وقتی آلبوم «معلم» از او به بازار آمد، خیلی‌ها نشنیده آن را رد کردند. امّا وقتی آلبومش به مصر رسید، غوغایی به پا شد. فراتر از ستاره‌های ریز و درشت موسیقی مصر که در جهان عرب و حتی در عرصه بین‌المللی، صاحب جایگاه بالایی هستند. آلبوم معلم 21 هفته در صدر ماند؛ در حالی که آلبوم «عمرو دیاب» ستاره معتبر موسیقی مصر در همان زمان در جایگاه دوم قرار داشت. آلبوم معلم با موسیقی فیوژن (تلفیقی) و با موسیقی شرقی و فضای کلامی اسلامی‌اش، به سرعت به کشورهای مسلمان راه پیدا کرد و در بسیاری از این کشورها، در صدر جدول‌های فروش آلبوم‌های موسیقی قرار گرفت. حالا آهنگ‌های او، مداوم در همین کافی شاپ‌های خودمان و مغازه‌ها به گوش می‌رسد.
سامی یوسف که در یک خانواده ایرانی با اصالت آذری به دنیا آمده، حالا به ستاره موسیقی مسلمانان تبدیل شده است. با ویدیو کلیپ‌های عالی‌اش که هم خوش ساخت‌اند و هم ایده‌های بکری در آن‌ها هست؛ او توانسته به عنوان یک ستاره پاپ مطرح شود.
سامی یوسف که در دانشگاه منچستر، موسیقی خوانده و تزش را درباره موسیقی مقامی ارائه کرده، موسیقی را ابتدا از پدرش آموخت. پدری که آهنگساز، خواننده و شاعر است و به فرزندش موسیقی کلاسیک ایرانی، موسیقی خاورمیانه و موسیقی عرفانی را آموخته است.
وقتی سامی یوسف در جولای 2003، آلبوم معلم را به بازار عرضه کرد، برای ارائه آثارش تمام دنیا را زیر پا گذاشت. او در برنامه‌های متنوعی از کویت تا کانادا، از کوالالامپور تا قاهره و از شارجه تا لندن شرکت کرد و کلام افسون کننده و موسیقی مسحورکننده‌اش را به گوش علاقه‌مندانش رساند.
آلبوم معلم او شامل 8 آهنگ است که در آن از سازهای ضربی مانند تومبا و پرکاشن، و سازهای زهی از جمله کمانچه و ویولن استفاده شده است. متن اغلب ترانه‌ها در ستایش پروردگار و پیامبر اکرم است. او نواهای معروف اسلامی را به همراه اشعار انگلیسی در لفافه موسیقی فیوژن به گوش شنونده می‌رساند و علاوه بر خلق فضای مذهبی، روح تشنه موسیقی او را نیز سیراب می‌کند. یوسف، اشعار انگلیسی را به سبک متون عربی و فارسی می‌خواند و از این جهت، نمونه‌ای کاملاً منحصر به فرد است. آهنگ «الله» از او، کاملاً در این فضا ساخته شده است.
آهنگ معلم که آلبوم اول او هم به همین نام است، با موسیقی مسحورکننده‌اش در ستایش حضرت محمد(ص) است. او در این ترانه، هم به زبان انگلیسی و هم به زبان عربی می‌خواند تا علاوه بر تلفیقی بودن آهنگ اثر، در کلام نیز این تجربه تلفیقی بی‌نظیر و منحصر به فرد را خلق کند.
تنظیم ساده اثر را، هم آوایی گروه کر همراهی می‌کند. آهنگ‌های «MEDITATION» و «غار حرا» و خالق نیز شنونده را به همین فضاها می‌برند. آهنگ «یا مصطفی» با سازبندی متفاوت‌اش، به سبک آهنگ‌های عربی اجرا شده و آهنگ «تضرع» به سان تواشیح‌های معروف اجرا می‌شود و فضای التماس بنده به درگاه الهی را به خوبی منتقل می‌کند.
نزدیک ساختن مردم به خدا و پیامبرش
یوسف بارها در مصاحبه‌هایش گفته: می‌خواهم مردم را به خدا و پیامبرش نزدیک‌تر کنم. او برای حصول به این هدف، دقت و وسواس زیادی برای ساخت ویدیو کلیپ‌هایش به خرج میدهد تا هم نمایه مناسبی از یک مسلمان ارائه دهد و هم بتواند از جذابیت‌های ویدیو کلیپ، برای نفوذ در میان مسلمانان و پیروان سایر ادیان استفاده کند و حتی ملحدان را به سمت اسلام واقعی راهنمایی کند: «ارائه اثر، یعنی همه‌چیز. اگر عالی‌ترین اثر هنری را خلق کنی ولی نتوانی به خوبی آن را نمایش دهی، هیچ کاری نکرده‌ای. ویدیوهای من چهره جدیدی برای موسیقی مسلمانان می‌سازد و باعث می‌شود شنونده و بیننده اثر، واقعیت‌های اسلام را دریابد و تبلیغات مسموم را کنار بگذارد.»
سامی یوسف از آهنگ تضرع ویدیو کلیپ زیبایی تهیه کرده به کارگردانی‌هانی اوساما.
اوساما درباره این کلیپ می‌گوید: این کلیپ، درباره شخصیت والای پیامبر اسلام است. در پایان کلیپ، نور عجیبی می‌بینم که او در صحرا آن را کشف کرد. سامی به من گفت این هنرمندانه‌ترین نمایش نور وجودی حضرت محمد(ص) است.
امروز او به یک ستاره در تمام جهان اسلام تبدیل شده است. کنسرت‌های متوالی در خاورمیانه و کشورهای اروپایی، نام او را به عنوان ستاره اسلام مطرح کرده. در زمان پدرم، کت استیونس، مالکوم ایکس و محمدعلی، ستاره‌های اسلام در غرب بودند؛ ستاره‌هایی مشهور و محبوب. اما حالا ببینید مردم دنیا، مسلمانان را با چه کسانی می‌شناسند: اسامه بن لادن! ما در جهان اسلام باید به سراغ جوانان دلپذیر و محبوب برویم. حالا مسلمانان پس از سال‌ها می‌توانند نماینده‌ای محبوب و با استعداد داشته باشند، همچنان که در میان فوتبالیست‌ها نابغه‌ای به نام زیدان دارند. او از راهی وارد شده که دیگران در جهان، این گونه وارد نشده‌اند. او هنر را با پیام‌های مثبت و با ستایش از پروردگار، همراه کرده و به قلب انسان‌ها رسوخ کرده است.
آلبوم دوم او یعنی امت من نیز با موفقیت بی‌نظیرش، نام او را باز هم بر سر زبان‌ها انداخت. بسیاری از رادیو، تلویزیون‌ها و مجلات به سراغ او رفتند و با او مصاحبه کردند و اجراهای زنده‌اش را پخش کردند تا مردم دنیا با استعداد بی‌نظیر او آشنا شوند.
اعتراض به تبلیغات غرب درباره اسلام
سامی یوسف 26ساله، با آلبوم «امت من» یک بار دیگر و این بار با جهش موسیقایی فوق‌العاده‌اش، بازارهای خاورمیانه را تکان داد. او در آهنگ زیبای محمد(ص) که در آن صدای ساز ایرانی کمانچه هم شنیده می‌شود، بر روی ملودی عربی، ترانه انگلیسی می‌خواند و در آن به تبلیغات غرب درباره خشونت اسلام، اعتراض می‌کند. سامی یوسف این آهنگ را به کشته شدگان حادثه مدرسه «بسلان» در روسیه تقدیم می‌کند. این حادثه در سال 2004 رخ داد و در آن 331 نفر کشته شدند که بیش از نیمی از آن‌ها، کودکان بودند.
سامی یوسف در آهنگ «آزادی» از حق زنان مسلمان اروپا در داشتن حجاب، حمایت می‌کند و به تصویب قانون منع حجاب به عنوان یک سمبل مذهبی اعتراض می‌کند و آن را مخالف دموکراسی می‌داند.
این آهنگ با نوای پیانو آغاز می‌شود و پس از آن، گیتار آکوستیک و الکتریک فضا را در اختیار می‌گیرد. نوای شرقی ویولن یوسف هم به فضای شرقی اثر می‌افزاید. آهنگ «حسبی ربی» که از آن ویدیو کلیپ متفاوت و بالاتر از استانداردی هم تهیه شده، یکی از بهترین و متفاوت‌ترین آهنگ‌های آلبوم «امت من» است. موتیف حسبی ربی جل الله ما فی قلبی غیرالله در این آهنگ تکرار می‌شود. در بخش اول، سامی یوسف، متن ترانه را به زبان انگلیسی می‌خواند. لوکیشن کلیپ، لندن است و سامی یوسف که خود در این کلیپ، بازی می‌کند، یک مسلمان خوش برخورد و شیک است که در شرکت محل کارش یکی از مهمترین اعضا است. پس از آن، موتیف آهنگ توسط گروه کر خوانده می‌شود و لوکیش به ترکیه منتقل می‌شود. حالا سامی یوسف به زبان ترکی می‌خواند. او حالا نقش یک نوازنده قهار ویولن را بازی می‌کند که کارش مورد توجه همه قرار می‌گیرد. پس از تکرار ترجیع بند، دوربین، سامی یوسف را در تاج محل هند نمایش میدهد که سر یک کلاس به بچه‌ها درس میدهد. سپس با آن‌ها فوتبال بازی می‌کند و شخصیت محبوب بچه‌ها است. حالا ماجرا در مصر ادامه پیدا می‌کند. سامی یوسف مشغول منبت کاری و تراشیدن قطعه چوبی است که در پایان کلیپ، آن را بالا می‌گیرد و بر روی آن الله الله حک شده است. در آهنگ «مادر» مشابه اغلب آثار سامی یوسف، ترانه به دو زبان عربی و انگلیسی اجرا می‌شود و زمانی که بخش عربی آغاز می‌شود، سازها آرام‌تر می‌نوازند و فضا روحانی‌تر می‌شود. در قطعه مناجات، کاملاً با یک آهنگ اصیل متعلق به دستگاهی ایرانی مواجه می‌شویم. صدای تمبک و تار به گوش می‌رسد و کلام عربی سامی یوسف، شنونده را به فضای خلسه‌وار مناجات با پروردگار می‌برد.
ترانه «امت من» با 2اجرا در آلبوم قرار دارد. یکی با فضایی اکتیوتر و با سازهایی همچون پیانو، ویولن و گیتار؛ و دیگری در فضای ارکستر سمفونیک و آهنگ‌های.RB دومی هم با صدای رعد و برق و باران آغاز می‌شود و حس متفاوتی ایجاد می‌کند.
ترانه «سعی کن گریه نکنی» با تمام آثار او متفاوت است و او در اجرای آن از همکاری خواننده‌های رپ سود برده است. این آهنگ از اجزا قدرتمندی شکل گرفته و درباره پرتاب سنگ‌ها به شیطان است. آهنگ «مادر» هم درباره مراقبت از مادرانی است که زندگی‌شان را به پای فرزندانشان گذاشته‌اند. سامی یوسف ایرانی الاصل، چندان میان ایرانی‌ها شناخته شده نیست و کمی هم عجیب است که چرا هیچ آهنگی را به زبان فارسی نخوانده است؛ در حالی که در آثار او ترانه‌های انگلیسی، هندی، ترکی و عربی شنیده می‌شود. او با این ایده که گستره اسلام، تمام جهان است، به زبان‌های مختلف ترانه خوانده و به نظر می‌رسد ایرانی‌ها هم باید دست به کار شوند. سامی یوسف در سوریه، اردن، عربستان سعودی، قطر، مصر، مالزی، انگلستان، کانادا و بسیاری دیگر از کشورها کنسرت برگزار کرده و در ادامه تور جهانی‌اش 6 برنامه در پاپان ماه جولای و آغاز ماه آگوست در شهرهای مختلف ایالات متحده خواهد داشت.
او با چهره زیبا و معصومانه و تیپ شیک و جذابش، حالا یک ستاره بین‌المللی است که تمام بلیت‌های اجراهای زنده‌اش به فروش می‌رسند. او به هنرمندانه‌ترین شکل از زیبایی‌ها، ظرافت‌ها و پیام‌های انسانی اسلام می‌گوید؛ بدون آن که کسی او را متهم به صفات متداول تبلیغاتی غرب درباره مسلمانان کند.
سامی یوسف با همان اولین آلبوم خود نیاز را تکان داد به خصوص با ترانه اصلی این آلبوم:
معلم
ما زمانی معلمی داشتیم
معلم معلم‌ها
او دنیا را به سوی بهتر شدن تغییر داد
و ما را به مخلوقات بهتری تبدیل کرد
آه خدایا، ما شرمنده خودمان هستیم
یقیناً ما به خودمان ظلم کرده‌ایم
ما چه خواهیم گفت در مقابل او
آه معلم ...
او محمد صلی‌الله علیه و آله و سلم بود
محمد، مرد رحمت و شفقت
او محمد صلی‌الله علیه و آله و سلم بود
محمد مرد رحمت و مرحمت
معلم همه انسان‌ها
اباالقاسم
ای محبوب من، ای محمد(ص)
ای شفاعت کننده من، ای محمد(ص)
بهترین مخلوق خدا، محمد(ص)
ای مصطفی، ای رسول خدا
ای مصطفی، ای شفاعت‌کننده همه دنیاها
او عبادت می‌کرد وقتی همه خواب بودند
وقتی همه می‌خوردند، او روزه بود
وقتی همه می‌خندیدند، او می‌گریست
تا آخرین نفس
تنها آرزوی او برای ما این بود
که پیروز باشیم و کامیاب
ای معلم، درود خدا بر تو باد
به واقع تو معلم هستی
ای معلّم
ای محبوب من، ای محمد(ص)
ای شفاعت کننده من، ای محمد(ص)
ای فرستاده خدا، ای محمد(ص)
ای بشارت دهنده، ای محمد(ص)
ای حذر دهنده، ای محمد(ص)
عشق قلبم، ای محمد(ص)
نور چشمانم ای محمد(ص)
او به ما آموخت که مهربان باشیم
به فقرا و گرسنگان غذا بدهیم
به پیاده‌ها و یتیمان کمک کنیم
و بی‌رحم و تنگ نظر نباشیم
گفتار او نرم و نجیب بود
مانند مادری که فرزندش را نوازش می‌کند
رحمت و شفقت او کاملاً در چهره‌اش
متبلور می‌شد، وقتی لبخند می‌زد
برگرفته از بانی فیلم
ادامه دارد...
