تحلیلی بر تحولات بازارهای سکه و ارز

از اواسط سال 1389 بازار سکه از رونق فراوانی برخوردار بود و در چند ماه اخیر بازار ارز نیز همگام با بازار طلا ، رشدی صعودی را تجربه میکند.

نظرات و دیدگاه های متفاوتی در خصوص علت ملتهب شدن بازار عنوان می کنند :

عده ای معتقدند که اقتصاد جهانی عامل اصلی افزایش قیمت سکه و ارز بوده است زیرا به گفته آنها اقتصاد آمریکا به عنوان سردمدار دلار در جهان ، در راستای جنگ های سالهای قبل و بنا بر بحران جهانی، دارای کسری بودجه گردیده و مجبور شده است که استقراض نماید اما در حال حاضر نیز شرایط مساعدی جهت تسویه استقراض های فوق ندارد از این رو برای مدتی از طریق اقدامات سیاستی ، بر ارزش پول و ارزش طلا اثر گذاشته و آن را افزایش می دهند و پس از آنکه قادر به تسویه بدهی و یا حداقل بخشی از آن شدند دوباره شرایط مورد نظر را اصلاح می کنند.

عده ای نیز معتقدند که حرکات جدید بازار به علت سیاست های نادرست داخلی بوده است. زیرا معتقدند که در فرآیند هدفمندی یارانه ها میزان بسیاری نقدینگی آزاد شده است که به علت پایین بودن سود سپرده بانکها کمتر از نرخ تورم،  انگیزه لازم برای سرمایه گذاری در سیستم بانکی انجام نمی گیرد. بنابراین منابع پولی به سمت بازارهای کوتاه مدت مانند ارز و طلا حرکت می کند و از آنجا که تقاضا تعیین کننده عرضه میباشد لذا روز به روز تقاضا افزایش می یابد. اما اعمال برخی محدودیتها مانع از تعادل عرضه و تقاضا گردیده و همین عامل تحریک کننده بیشتر تقاضا خواهد بود در این راستا اقدامات بانک مرکزی مانند فروش سکه بانکی متفاوت با نرخ بازار و فروش ارز در سیستم بانکی همه و همه به نحوی مزید بر علت گردیده تا سرمایه مردم هر چند هم اندک، به سمت بازارهای کوتاه مدت حرکت نماید  .

دلیل آنها برای این مدعا نیز این است که در برهه هایی قیمت ارز و طلا با ثبات باقی می ماند و یا حتی نزولی می شد اما قیمت این موارد در بازار ایران به صورت لجام گسیخته ای افزایش مییافت و تنها در مواردی قیمت ثابت باقی می ماند که سیاست ها و یا برنامه ریزی هایی از طرف بانک مرکزی در جهت مدیریت بازار مطرح میگردید که ثبات شرایط موصوف نیز نهایتاً تا چند ساعت الی یکروز بود.

برخی دیگر قائل به هر دو عامل یعنی شرایط حاکم بر اقتصاد ایران و جهان هستند و معتقدند که هر دو  این اقتصاد ها معلول یکدیگر بوده لذا از ترکیب اثرات آنها ،شرایط فعلی رقم میخورد . استدلال این گروه نیز فرآیند تحریم است و معتقدند که هرگاه صحبتی از تحریم مطرح گردید اثرات معناداری بر قیمتها نمایان شد چه بسا اخیراً  که اخبار تحریم یک جانبه آمریکا علیه ایران منتشر شد، قیمتها افزایش یافته  و این حرکت فزاینده ادامه یافت.

اما با عنایت به هر یک از طبقه بندی های مذکور، بخش اعظم التهاب موجود به دلیل عدم انجام برنامه ریزی و عملکرد درست تصمیم گیران اقتصادی بوده است زیرا نخستین جرقه های این جریان یعنی حرکت نقدینگی به این دلیل اتفاق افتاد که بازارهای پولی و مالی علی الخصوص سیستم بانکی نتوانست خواسته های مشتریان در جریان سرمایه گذاری در سیستم بانکی را برآورده نماید لذا نقدینگی شروع به حرکت نمود.

اعلام گردید که فاز دوم هدفمند سازی یارانه ها در حال شروع شدن است و بنا به اطلاعاتی غیر رسمی ، مقرر است تا یارانه حدود 10 میلیون از دهک های  بالای جامعه حذف گردد .در این راستا نیز از سویی مجلس شورای اسلامی اعلام نمود که حذف یارانه نقدی عده ای از مردم خلاف قانون است . همچنین این سوال پیش می آید که کدام مرجع اطلاعاتی و آماری تعیین کننده این 10 میلیون نفر خواهند بود و تنها نتیجه گیری این است که باز هم مثل همیشه " طناب از جایی که باریکتر است پاره میشود" به عبارتی فقط می توانند در مورد کارمندان و افراد حقوق بگیری که تحت نظارت قانون کار و یا شرکت های دولتی و خصوصی رسمی، اشراف یابند وگرنه به هیچ طریقی نمی توان در مورد درآمد شغلهای آزاد که در این روزگار اوضاع خوبی هم دارند و بصورت نظری جزء دهک های بالایی هستند اظهار نظر نمود.

تمامی این موارد هم باید در کنار این حاشیه مهم باشد که هنوز جزئیات فاز دوم این طرح مطرح نشده است به عبارتی در کشور ایران شفافیت عملکرد و برنامه ریزی جایگاهی ندارد در صورتی که بسیاری از فعالین اقتصاد ، سرمایه گذاران و حتی مردم عادی نیز برای کوچکترین تغییرات احتمالی برنامه ریزی می کنند چه رسد به این طرح که به گفته مجریان طرح ، طرح تحول اقتصادی بوده و میتواند جوانب بسیاری از فعالیت های پولی ، مالی و اجتماعی همه اقشار را تحت تاثیر قرار دهد.

با توجه به تمامی موارد فوق و با عنایت به تحریم بانک مرکزی ، پیش بینی میگردد که قیمت ارز و طلا بصورت صعودی افزایش یابد و همین امر سبب میگردد که ارزش دارایی های مردم کاهش یابد البته از آنجا که در روزهای اخیر صحبت از کشف دلارهای تقلبی در بازار مطرح است، ممکن است میزان تقاضا برای دلار کاهش یابد بنابراین تقاضای بیشتر به سمت بازار طلا جاری می شود.

تصمیم گیران و در راس آن بانک مرکزی در جهت مدیریت و اعمال کنترل بر بازار باید اقدامات مقتضی را هر چه سریعتر انجام دهند اقداماتی که هدف اصلی آن ایجاد امنیت روانی در سرمایه گذاران باشد در این راستا و در مرحله اول باید نرخ سود سپرده های بانکی را افزایش دهند زیرا با این کار نقدینگی سرگردان کشور تا حدی مدیریت میگردد . از سویی چاپ اوراق مشارکت با نرخ های بالا نیز می تواند مفید باشد .همچنین بانک مرکزی باید با تدبیری اندیشمندانه ، شرایط چند نرخی حاکم بر بازار ارز را از بین ببرد و در نهایت اینکه اقتصاد کشور را به سمت ثبات و آرامش سوق دهد.

در حال حاضر زمزمه هایی از افزایش نرخ سود بانکی بنا بر تصویب شورای پول و اعتبار به گوش می رسد. باید صبر کرد و دید که این تصمیم می تواند کمکی به بهبود اوضاع بکند یا خیر؟